بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مطالعه بررسی تأثیر بازی های بومی و محلی بر رشد مهارت های حرکتی درشت دانش آموزان دختر بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان دختر استان البرز در سال تحصیلی 95-96 بود که از میان آنها 30 دانش آموز دختر با سن 10 سال به صورت نمونه در دسترس انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. روش این پژوهش نیمه تجربی با ماهیت کاربردی و گمارش تصادفی آزمودنیها در گروه های آزمایش و کنترل، به همراه پیشآزمون و پس آزمون بود. از برگه اطلاعات شخصی و آزمون تبحر حرکتی اوزرتسکی به عنوان ابزار در این پژوهش استفاده شد. گروه تجربی به×مدت 6 هفته،×هر×هفته×دو جلسه×45 ×دقیقهای به آموزش و تمرین پرداخت. دادهها توسط آزمون شاپیروویلک، آزمون لون و آزمون t تجزیه وتحلیل شد. نتایج نشان داد، بازیهای بومی و محلی تأثیر معناداری بر رشد مهارتهای حرکتی درشت در خرده مقیاس های سرعت دویدن و چابکی، تعادل، هماهنگی دوسویه و قدرت دارد - p<0/01 - ؛ بنابراین می توان از این بازی ها جهت تسهیل و بهبود رشد مهارت های حرکتی درشت دانش آموزان دختر در محیطهایی چون مدرسه و باشگاههای ورزشی استفاده نمود.
واژههای کلیدی: بازی، بومی و محلی، رشد، مهارت درشت، دانش آموز، دختر
مقدمه
سنجش مهارت های حرکتی همیشه موردتوجه محققین و دانشمندان بوده است. زندگی ماشینی و آپارتماننشینی همراه با توسعه بازیهای رایانه ای بر کاهش فعالیت های کودکان اثر جدی گذاشته است. در این میان شناسایی ویژگیهای حرکتی کودکان از اهمیت ویژهای برخوردار است. ازآنجاکه پایه×و×اساس×مهارتهای×حرکتی×و×ورزشی×در×اوایل×کودکی×شکل× میگیرد×و×بستگی×زیادی×به تواناییهای×ادراکی×حرکتی×کودکان×دارد،×این موضوع×از×اهمیت×بسیاری×برخوردار×است. یکی×از× عوامل×محیطی×بسیار×مهم×در×رشد×تواناییهای×ادراکی ×حرکتی×کودکان،×نحوه×گذراندن×سالهای×اولیه×و×حساس زندگی× کودک×است - احمدزاده، عبدی مقدم، فرخی، . - 1393 این فرایند - رشد مهارت - اغلب شامل تغییر کیفی در مهارت، مانند گذاشتن یکقدم به جلو هنگام پرتاب است. برخی متخصصان، رشد مهارت را از طریق تغییرات قدمبهقدم - گامبهگام - توصیف کردهاند - نمازی زاده و اصلانخانی، . - 1382 این مهارتها علاوه بر تأثیری که بر رشد مهارتهای ورزشی و تخصصی دارند، موجب کارا مدتر شدن حرکات افراد در زندگی روزمره میشوند و باید در سنین پیشدبستانی و دبستانی موردتوجه قرار گیرند، زیرا عدم دستیابی به مراحل پیشرفته در این مهارتها مشکلاتی را نهتنها در رشد بلکه در رشد مهارتهای بعدی سنین بالاتر در پی خواهد داشت - گالاهو1، 2003؛ اکبری، . - 1385 سیفلت - 1980 - 2 معتقد است که پیشروی موفقیتآمیز یک تکلیف حرکتی خاص از مراحل انتقال، کاربرد و استفاده در طول زندگی به عملکرد سطوح بالیده در مرحله حرکتی بنیادی بستگی دارد - گالاهو، . - 2003 شواهد بیانگر آن است که کودکان در طول روند بالیدگی مهارتهای بنیادی خود را فقط با افزایش سن توسعه نمیدهند، بلکه محیط عامل مؤثر دیگری بر بالیدگی این مهارتها است - گالاهو، . - 2011 متأسفانه بسیاری از کودکان از انجام فعالیتهای حرکتی خودداری میکنند و شاید از علتهای آن نبودن انگیزه و علاقه در آنها و حتی بیتوجهی والدین به این جنبه مهم در رشد کودکان باشد - الفتیان، شیخ، مینویی، . - 1395 بهطورکلی در طبقهبندی مهارتهای حرکتی انسان ازلحاظ گروههای عضلانی درگیر، مهارتهای حرکتی در دودسته مهارتهای درشت و ظریف طبقهبندی میشوند که رشد مهارتهای حرکتی درشت برای بهبود عزتنفس و مهارتهای حرکتی ظریف برای بسیاری از کارهای روزمره مثل لباس پوشیدن، شانه کردن و نوشتن میتوانند مهم باشند. در دوران کودکی این مهارتها فرصتی مناسب برای برقراری ارتباط با دیگران و همکاری با آنان فراهم میکنند و نیز ثابتشده است که بین مقبولیت اجتماعی مثبت و توانمندیهای حرکتی، بخصوص در پسران ارتباط مستقیمی وجود دارد - سپهری بناب، فرخی، ابراهیمی ثانی، . - 1387
ازجمله عواملی که امکان حرکت را برای کودک فراهم میکند، بازی است، بهگونهای که دورههای طلایی رشد کودک از مسیر بازی میگذرد - حمیدیان جهرمی، رضاییان، حقیقت، . - 1391 امروزه متخصصان رشد کودک اظهار میکنند که بازی ازجمله عوامل اصلی زندگی کودکان است و بهعنوان یک عامل انگیزشی، وسیلهای مناسب برای کسب لذت فردی در زندگی کودک است - الفتیان، شیخ، مینویی، . - 1395 باوجوداین، علاقه کودک به بازی امری ذاتی و فطری است که بنا بر نظر پیاژه، علاوه بر تأثیر بر رشد مهارتهای حرکتی، بر رشد عاطفی و شناختی کودکان نیز مؤثر است - گالاهو، . - 2011 در این میان بازیهای بومی محلی میتوانند با امکانات ساده و موجود در اجتماع و فارغ از هر محدودیتی به سادهترین شیوه قشر عظیم و وسیعی از افراد را در سنین مختلف تحت پوشش قرار دهند - اکبری، - 1385، بهطوریکه با نهایت آزادی و بدون مقید بودن به مکان، زمان و ابزاردست و پاگیر، قابلاجرا هستند. بازیهای بومی محلی، بخشی از هر فرهنگ محسوب میشوند که متناسب با وضعیت اقلیمی و فرهنگی هر منطقه طراحیشدهاند و همین هماهنگی و همراهی با جغرافیا و فرهنگ، رمز ماندگاری آنها تاکنون بوده است - الفتیان، شیخ، مینویی، . - 1395 مطالعه و معرفی این بازیها از آن نظر حائز اهمیت است که میتواند هم به مادانشی در خصوص داشتههای فرهنگیمان بدهد و هم مهمتر از آن، فرصتی فراهم کند که با کسب آگاهی بتوانیم در زندگی امروز خود و کودکانمان از آنها استفاده کنیم و از شادی و نشاطی که بخش جداییناپذیری این بازیها است، بهرهمند شویم - الفتیان، شیخ، مینویی، . - 1395 پژوهشگران معتقد هستند علاقه انسان به بازی ارتباط تنگاتنگی با کنجکاوی ذهنی او در کشف و شناخت خود و محیط پیرامون دارد - اصغری نکاح و همکاران، . - 1388 بازیهای بومی ایرانی، ریشه در خلاقیت و نیک اندیشی پیشینیان این مرزوبوم دارد و در بافت مناسب اجتماعی-فرهنگی شکل گرفته است. این بازیها با استفاده بهینه از حداقل امکانات و فضا، حداکثر تحریک حسی-عصبی واکنش حرکتی را ایجاد نموده و متناسب با توانایی افراد باعث افزایش توانایی ادراکی-حرکتی و شناختی و هیجانی آن ها شود - قزل ایاغ، . - 1382 بازیهای بومی ایرانی دارای انواع و سطوح مختلفی هستند که به طورکلی هرکدام به نحوی دستگاه عصبی را فعال ساخته و درگیر میکند. از این راه ضمن ایجاد نشاط و آمادگی حرکتی، موجب برانگیختگی و تعامل بحث های حسی-ادراکی و به طورکلی نوعی یکپارچگی حسی-حرکتی را فراهم میکند. با توجه به مطالب بیانشده و نظر به اینکه بازیهای بومی محلی باعث تسلط بیشتر کودکان بر رشد مهارتهای عصبی و ماهیچهای میشود - قزل ایاغ، . - 1382 هر یک از این بازیها با توجه به نوع الگوی اجرا و پیچیدگی مهارتی آن، کمک شایانی به افزایش آمادگی انرژی، حرکتی و رشد مهارتهای بنیادی در سنین پایه برای ورود به عرصه ورزش قهرمانی خواهد کرد - احمدزاده، عبدی مقدم، فرخی، . - 1393 در بین عوامل مؤثر بر رشد مهارتهای بنیادی، عاملی که بیشتر موردتوجه قرارگرفته، ارائه برنامه آموزشی مناسب رشدی است. در این زمینه تحقیقات فراوانی انجامگرفته است که با توجه به نتایج حاصل، برنامههای آموزشی و گوناگونی برای رشد آن مهارتها در دوران کودکی پیشنهادشده که هدف عمده همه آنها، اکتساب و پالایش مهارتهای بنیادی است - اکبری، . - 1385
در این راستا الفتیان، شیخ و مینویی - 1395 - در بررسی تأثیر یک دوره بازیهای بومی محلی بر رشد مهارت های دست کاری پسران شش تا هشت ساله مناطق محروم دریافتند که بازیهای بومی محلی بر رشد مهارت های دست کاری آزمودنیها تأثیر مثبت و معنیداری دارد. باغنده، عرب عامری، نیک نسب - 1395 - در تأثیر بازیهای بومی محلی بر رشد مهارتهای حرکتی درشت کودکان کمتوان ذهنی دریافتند این مداخله منجر به بهبود رشد مهارتهای حرکتی درشت آزمودنیها میشود. حلاوتی - 1393 - در بررسی تأثیر بازیهای بومی محلی با و بدون وسیله بر رشد تبحر حرکتی پسران 10 سال به این نتیجه رسید که میان بازیهای بومی محلی با وسیله و بدون وسیله تفاوت معنادار ی وجود نداشته و بازیهای بومی محلی با وسیله نسبت به بدون وسیله عملکرد بهتری در اجرای آزمونهای رشد حرکتی را نشان داد. غیجی، کردی، فرخی و بهرام - 1392 - در مقایسه اثر بازیهای بومی محلی با بازیهای معمول بر رشد مهارتهای دستکاری پسران کم توان ذهنی آموزش پذیر به پیشرفت معنیداری در مهارت های دست کاری دستیافته و پیشرفت گروه بازیهای بومی محلی به شکل معنیداری بیشتر از گروه بازیهای معمول در تمام مهارتهای دستکاری بود. یون، تاتیانا، گابریلس و آرلد - 2014 - 1 در بررسی اثر ورزش و بازیهای پویا روی دانش آموزان با توجه به سن و جنسیت بر مهارتهای عمومی به تأثیر معنیداری دست یافتند. فعال مغانلو، حسینی، میکائیلی منیع - 1392 - در تأثیر برنامه حرکتی اسپارک بر بهبود مهارتهای حرکتی درشت پسران کم توان ذهنی آموزش پذیر دریافتند که مداخله منجر به بهبود معنادار مهارتهای حرکتی درشت به جز سرعت و چابکی شد. اساسه، هاشمی آذر و پیشیاره - 2013 - در طرح ریزی یک برنامه مداخله و درمان از تجسم حرکتی به عنوان روشی برای بهبود مهارت حرکتی درشت و تعادلی کودکان با اختلال هماهنگی رشدی دریافتند که تجسم حرکتی روی مهارت های حرکتی درشت اثربخشی معنیداری داشته اما روی مهارت های حرکتی تعادلی تأثیر معناداری ندارد. گولای، سون و دامار - 2010 - 2 در تأثیر مهارت های حرکتی درشت بر روابط کودکان پیش دبستانی دریافتند که مهارت های حرکتی درشت تأثیر مهمی روی رفتار اجتماعی مطلوب، پرخاشگری، رفتار غیراجتماعی، محروم سازی، ترس و اضطراب، بیش و فعالی و حواسپرتی و میزان پذیرش همسالان دارد.
با توجه به روی آوردن بچه های نوجوان به سمت به بازیهای کامپیوتری و ایجاد کمتحرکی که میتواند موجب احساس بیکفایتی و اختلال در رشد حرکتی در آن ها شود، به نظر میرسد توجه به این مقوله دارای اهمیت ویژهای باشد و با توجه به نتایج تحقیقات انجام بازیهامخصوصاً با ماهیت بومی و محلی که ساختار ورزشی دارند احتمالاً میتواند به کاهش مشکلات رفتاری و حرکتی کودکان در طول زمان رشد آنان کمک کند. با بررسی پیشینه ها درمیابیم که اکثر تحقیق های انجام شده عوامل رشد حرکتی کودکان را مورد مقایسه انجام داده و یا با متغیرهایی چون مؤلفههای روانشناختی، تعادل، اختلالات حرکتی، ادراک و حرکت، مهارت های دست کاری و ... روی نمونه های گوناگونی چون کودکان کم توان ذهنی و مبتلابه اختلالات گوناگون موردبررسی قرار دادهاند. با توجه به این امر و همچنین اینکه در کشور ما تنوع و تعدد فراوانی دربازیهای بومی محلی وجود دارد و همچنین با توجه به اینکه بسیاری از این بازیها هنوز موردبررسی و مطالعه قرار نگرفتهاند، بهخصوص اینکه عمده تحقیقات انجام گرفته روی پسران است، ازاینرو پژوهش حاضر باهدف بررسی اثر بازیهای بومی و محلی بر رشد مهارتهای حرکتی درشت دانش آموزان دختر انجام گرفت.
