بخشی از مقاله
برنامه ریزی صنعتی
( تهیه طرح مقدماتی)
1- خلاصه نتایج قسمت اول
1-1- خلاصه نتایج برنامه ریزی صنعتی و تعیین مقیاس واحدهای صنعتی در هر رشته
از آنجا که این بند از شرح خدمات پروژه حاضر، برنامه ریزی صنعتی را مطرح نموده و در قالب همین بند به موضوع تعداد نفرات و پرسنل پرداخته است، لازم می گردد تا ابتدا کلیات برنامه ریزی کالبدی، که در حقیقت، پیش نیاز برنامه ریزی صنعتی محسوب می شود ( و در بندهای پیشین مورد بررسی قرار نگرفته)، ارائه گردد تا آنگاه بتوان به « بررسی تعداد نفرات و پرسنل» پرداخت، چرا که جمعیت شاغلان صنعتی، رابطه مستقیم با وسعت اراضی صنعتی دارد و بالعکس. به عبارت دیگر، تعداد شاغلان صنعتی، تابعی از وسعت اراضی صنعتی است.
از سوی دیگر، کاربری صنعتی، فقط بخشی از اراضی سایت را به خود اختصاص می دهد و مابقی آن، سهم سه کاربری کلان دیگر یعنی کاربری های خدماتی، فضای سبز و شبکه راه هاست.
همانگونه که در بخش ضوابط توزیع زمین ( بند د-2) گفته شد، سهم کاربری صنعتی از کل اراضی شهرک، می باید دامنه ای مابین 60 الی 70 درصد را بر گیرد.
در برنامه ریزی کالبدی پروژه، کوشش شده است تا حداکثر سهم پیش بینی شده در ضوابط مصوب « شرکت شهرک های صنعتی ایران» برای کاربری صنعتی یعنی 70 درصد از کل اراضی سایت لحاظ گردد، لیکن در یک رابطه رفت و برگشتی با مرحله طرح ریزی پروژه، که مطابق با شرایط و مقتضیات زمین تطبیق و
تثبیت یافته است، سهم کاربری صنعتی در مجموع اراضی محدوده های سه گانه طرح، نهایتا معادل 3/65 درصد از کل اراضی 6/155873 متر مربعی سایت، یعنی برابر 34/4801،16،1 متر مربع به دست امده است. همچنین کاربری خدماتی 82/72621 متر مربع و یا 7/4 درصد، کاربری فضای سبز ( مجموع کاربری های، کمربندی سبز حفاظتی و پارک و مسیر سبز پیاده و نوارهای سبز حاشیه معابر) 20/191، 173 متر مربع و یا 1/11 درصد و شبکه راه ها 43/293580 متر مربع و یا 2/18 درصد از اراضی توسعه « شهرک صنعتی رفسنجان» را به خود اختصاص می دهند. ( جدول 1-1).
جدول1-1- مساحت، نسبت و سرانه اراضی اختصاص یافته به انواع کاربری های کلان ارضی در محدوده اراضی توسعه « شهرک صنعتی رفسنجان»
نوع کاربری مساحت اراضی نسبت سرانه
صنعتی
خدماتی
فضای سبز
شبکه راه ها 34/1016480
82/72621
02/173191
42/293580 3/65
7/4
1/11
2/18 242
3/17
2/41
9/69
جمع 6/1555873 100 4/370
1- با توجه به جمعیت 4200 نفری شاغل در مجموعه.
2- شامل انواع صنایع، غذایی و دارویی، نساجی و پوشاک، سلولزی و چوب، شیمیایی، کانی غیر فلزی، فلزی و برق و الکترونیک
3- قابل اختصاص به کاربری های اداری- انتظامی، تجاری، ورزشی، فرهنگی، بهداشتی- درمانی، مذهبی و تاسیسات و تجهیزات شهری
4- شامل کمربند سبز حفاظتی، لکه های سبز و نوارهای سبز حاشیه معابر
5- شامل راه ها و پارکینگ های عمومی.
1-1-1- بررسی نوع صنایع
مطالعات بخش گرایش صنعتی پروژه نشان داد که در بین گروه های مختلف صنعت، صنایع غذایی و آشامیدنی، صنایع کانی غیر فلزی، صنایع شیمیایی و صنایع فلزی، طی چند سال اخیر، روند پرشتابی را طی نموده اند که به طور علی الاصول، این روند می باید در برنامه ریزی صنعتی حاضر مورد توجه قرار گیرد.
از سوی دیگر، باید توجه داشت که رشد جهشی صنایع مذکور، طی چند سال گذشته، تا حدود زیادی در شاخص های کمی صنایع مستقر در « شهرک صنعتی رفسنجان» انعکاس یافته و سهم صنایع اخیر از اراضی واگذار شده، مجموعا رو به فزونی نهاده است. نتیجتا با توجه به این که یکی از الگوهای مورد اتکا در برنامه ریزی حاضر، وضعیت موجود، یعنی از ابتدای شکل گیری شهرک تا ماه های پایانی سال 1384 می باشد و این دوره زمانی، سال های اوج تقاضا و جهش
کمی صنایع مورد بحث را نیز در بر می گیرد، خود به خود، تعدیلی از شرایط قدیم ( سهم که صنایع جهشی) و شرایط جدید ( سهم بری گروه های مختلف صنعت) واقعی صنایع قابل پیش بینی در سال های آتی ( مورد برنامه ریزی) نزدیک خواهد بود.
در برنامه ریزی حاضر، مبانی زیر، ملاک نظر قرار گرفته است:
1- برای دست یابی به ترکیب نهایی صنایع، الگوی صنایع فعال استان کرمان، الگوی صنایع فعال شهرستان رفسنجان و الگوی صنایع مستقر در شهرک صنعتی رفسنجان مورد اتکا واقع شده است.
2- از آنجا که هدف نهایی برنامه ریزی حاضر، تعیین سهم گروه های مختلف صنعت از اراضی صنعتی محدوده توسعه شهرک صنعتی است. از بین سه شاخص کمی که آمار و اطلاعات موجود، براساس آنها تنظیم گردیده، یعنی شاخص های :
1- تعداد واحد
2- تعداد شاغلان و3- میزان سرمایه گذاری، شاخص دوم، یعنی تعداد شاغلان مد نظر قرار گرفته است.
چرا که این شاخص، رابطه مستقیم با مساحت اراضی مورد نیاز دارد و در قیاس با دو شاخص دیگر،معیار دقیقتری محسوب میشود.
3- علاوه بر شاخص تعداد شاغلان، شاخص مساحت زمین که اطلاعات آن، در مورد صنایع مستقر در شهرک صنعتی رفسنجان وجود دارد، نیز به عنوان یک شاخص ثانوی در برنامه ریزی دخالت داده شده است.
4- با عنایت به این موضوع مهم که اهمیت شاخص های چهارگانه مورد استناد ( تعداد شاغلان برای سه الگوی فوق الذکر و مساحت اراضی در مورد الگوی صنایع مستقر در شهرک) یکسان نیست، در محاسبات برنامه ریزی برای شاخص صنایع فعال استان ضریب یک، برای شاخص صنایع فعال شهرستان ضریب دو و برای هر یک از دو شاخص صنایع مستقر در شهرک، ضریب سه لحاظ گردیده است.
5- ارقام به دست امده، نهایتا مورد جرح و تعدیل اندک قرار گرفته، گرد شده اند که در قالب سهم پیشنهادی مشخص گردیده است.
همانگونه که از ارقام « سهم پیشنهادی» جدول 1-2 بر می آید. در بین گروه های مختلف، بیشترین سهم را صنایع کانی غیر فلزی و صنایع غذایی و آشامیدنی به خود اختصاص داده اند که به ترتیب 6/27 و 1/26 درصد از صنایع پروژه را در اختیار گرفته اند. پس از آن، و به فاصله نسبتا زیاد، صنایع شیمیای با 6/20 درصد و صنایع فلزی با 1/13 درصد، از بیشترین سهم برخوردار گردیده اند.
بدیهی است در برنامه ریزی کالبدی پروژه، سهم هر گروه به صورت مساحت اراضی قابل واگذاری تعیین خواهد شد.
ارقام برنامه ریزی، بعدا در مرحله طرح ریزی، هم به واسطه مذاکرات بیشتر با کارفرما و هم به دلیل انطباق با شرایط زمین و طرح، دستخوش پاره ای تغییرات گردیده، که ارقام نهایی در مبحث (1-1-5) ارائه شده است.
1-1-2- بررسی حجم مواد اولیه مورد نیاز:
حجم مواد اولیه مورد نیاز کارخانجات مجموعه، تابعی از حجم تولیدات آنها می باشد. با توجه به این که در حال حاضر، مشخصات دقیق کمی تولیدات واحدهای صنعتی، که در آینده در شهرک استقرار خواهند یافت روشن نیست، می توان به صورت تقریبی و بر مبنای تعداد شاغلان واحدهای صنعتی مجموعه، حجم تولیدات شهرک را برآورده نمود.
مطالعات انجام یافته در خصوص تولیدات گروه های مختلف صنعت در سطوح ملی، حاکی از آن است که سرانه تولید سالانه گروه های مختلف صنعت، به ازا هر نفر شاغل دامنه نسبتا وسیعی را در بر می گیرد، پایین ترین سرانه، مربوط به صنایع سلولزی با سرانه 3 تن و بالاترین سرانه، ربوط به صنایع شیمیایی با حدود 87 تن به ازا هر نفر شاغل بوده است. در حد واسط این دو گروه، صنایع غذایی (78 تن)، صنایع فلزی (20 تن)، صنایع کانی غیر فلزی(22تن) و صنایع نساجی (5 تن) قرار می گیرند.
جدول 1-2- سهم گروه های صنعت در وضع موجود صنایع استان کرمان، شهرستان رفسنجان و شهرک صنعتی رفسنجان بر حسب شاخص های مورد گزینش و سهم پیشنهادی برنامه ریزی صنعتی شهرک صنعتی رفسنجان
عنوان گروه صنعت صنایع فعال استان تعداد شاغلان صنایع فعال شهرستان تعداد شاغلان صنایع مستقر شاغلان مساحت اراضی سهم پیشنهادی
تعداد شاغلان و مساحت زمین
غذایی و آشامیدنی
نساجی و پوشاک
سلولزی و چوب
شیمیایی
کانی غیر فلزی
فلزی
برق والکترونیک 5/33
6/8
5/3
3/20
6/22
2/3
3/8 9/42
4/3
0/3
9/4
7/28
1/0
0/17 1/23
0/3
2/0
8/25
2/20
3/18
3/9 6/17
5/2
6/0
6/23
5/35
9/18
3/1 8/26
5/3
3/1
8/19
6/27
8/12
2/8
جمع 0/100 0/100 0/100 0/100 0/100
ماخذ: وزارت صنایع و معادن- معاونت برنامه ریزی توسعه و فن آوری-1383.
شرکت شهرک های صنعتی کرمان- آمار شهرک های صنعتی استان- 1384.
1- با تخصیص سهم سایر گروه های صنعت به هفت گروه صنعت قابل استقرار در شهرک های صنعتی ( به صورت تقسیم به نسبت)
2- با احتساب ضریب یک برای صنایع فعال استان کرمان، ضریب دو برای صنایع فعال شهرستان رفسنجان و ضریب سه برای صنایع مستقر در شهرک رفسنجان
البته برای محاسبه مواد اولیه مورد نیاز این کارخانجات، باید سهم اضافه ای نیز بابت ضایعات و دور ریز تولیدات در نظر گرفت که این رقم به صورت میانگین، می تواند معادل 15 الی 20 درصد حجم تولیدات لحاظ گردد.
بر این اساس، می توان با توجه به سهم گروه های مختلف صنعت در فاز توسعه شهرک های صنعتی رفسنجان سرانه مواد اولیه مصرفی سالانه را معادل حدود 40 تن به ازا هر شاغل در نظر گرفت که نهایتا با عنایت به تعداد 4200 نفر شاغل صنعتی، وزن تقریبی مواد اولیه ی مصرفی مجموعه به حدود 168000 تن بالغ خواهد شد.
168000=4200+40
1-1-3- بررسی میزان آب و فاضلاب، برق و سوخت مورد نیاز:
مطالعات این بخش به صورت تفصیلی در مباحث مربوط به تاسیسات زیربنایی شهرک شامل تاسیسات آبی رسانی و تاسیسات جمع آوری و دفع فاضلاب آورده شده است.
1-1-4- بررسی میزان ضایعات و زباله
1-1-4-1- ضایعات
به طور معمول، در جریان تولید صنایع گوناگون، بخشی از مواد اولیه به صورت ضایعات کنار گذاشته می شود. این ضایعات که بر حسب گروه های مختلف صنعت، می تواند رقمی معادل 10 الی 20 درصد از حجم کل مواد اولیه مصرفی را در بر بگیرد، برای گروه های مزبور، عبارتند از :
- صنایع غذایی و آشامیدنی: شامل: ضایعات و تفاله میوه و سبزیجات، هسته، چوب و مانند آن، که عموما به عنوان مواد اولیه کارخانجات خوراک دام مورد استفاده قرار میگیرند.
- صنایع نساجی و پوشاک: شامل دور ریز پارچه و چرم، دور ریز نخ، پنبه و غیره
- صنایع سلولزی: شامل تکه های چوب، خاک اره، دور ریز پنبه و تکه های کاغذ که از ضایعات چوب، در کارخانجات نئوپان سازی و از ضایعات کاغذ، در کارخانجات مقواسازی استفاده می شود.
- صنایع شیمیای، شامل: ضایعات رنگ، ضایعات مواد پلاستیکی و مواد جامد شیمیای و مانند آنکه از این ضایعات جهت بازیافت در تولید برخی از مصنوعات استفاده می شود.
- صنایع کانی غیر فلزی، شامل: قطعات دور ریز سنگ، موزاییک، کاشی، سرامیک، بلوک، شن و ماسه و.. که می توان از براده های سنگ، جهت تولید پودر سنگ و یا استفاده مجدد در تولید موزاییک استفاده نمود.
- صنایع فلزی، شامل: آهن قراضه، براده اهن، قوطی های حلبی باطله، پاکت های آلومینیومی، ضایعات پیچ، میخ و... که معمولا آهن قراضه برای استفاده در ریخته گری و صنایع ذوب آهن، مجددا به کار گرفته می شود.
- صنایع برق و الکترونیک: شامل ضایعات کابل و سیم، ضایعات مواد پلاستیکی و مشابه آن
بنابراین، با توجه به اینکه هر یک از ضایعات گروه های مختلف صنعت، مشتریان خاص خود را دارند. معمولا لازم است تا محلی برای نگهداری در محوطه اختصاصی هر واحد صنعتی، به منظور دپوی موقت این ضایعات، پیش بینی گردد.
1-1-4-2- زباله:
در پروژه حاضر، منظور از زباله، همان زباله انسانی و یا خانگی است که روزانه به واسطه حضور و فعالیت شاغلان شهرک صنعتی تولید می شود.
سرانه تولید زباله در مناطق مختلف و بسته به شرایط، می تواند تا حدودی متفاوت باشد به طوری که این تفاوت می تواند در کشورها و یا در نواحی مختلف یک کشور، قابل توجه باشد.
با فرض در نظر گرفتن 75/0 کیلوگرم به عنوان متوسط تولید زباله هر نفر در نواحی مسکونی شهرها، این رقم برای شاغلان شهرک های صنعتی می تواند با احتساب حضور 8 ساعته آنها به حدود 33 درصد تقلیل یابد. لیکن با توجه به امکان وجود شیفت های دو یا سه گانه کاری، سرانه تولید زباله به ازا هر نفر شاغل، معادل 45/0 کیلوگرم لحاظ می شود. در این صورت با احتساب تعداد 3900نفر شاغل در سایت، میانگین تولید زباله در روز، معادل حدود 8/1 تن و در سال، با در نظر گرفتن 300 روز کاری، معادل حدود 527 تن پیش بینی می شود.
