بخشی از مقاله
طرح توليد ژله رويال
ظرفيت زنبورستان : 60 کلنی
مقدمه
امروزه پرورش زنبور عسل در اكثر نقاط دنيا به عنواان رشته اي مرتبط با كشاورزي از جايگاه ويژه اي برخوردار است زيرا اشتغال در اين رشته از جنبه هاي مختلفي براي كشاورزان و پرورش دهندگان زنبور عسل سودآور واقتصادي است. برخلاف تصور عموم كه سودآوري زنبور عسل را فقط در توليدات مستقيم آن جستجو مي كنند بايد اذعان داشت كه توليداتي نظير عسل، موم، گرده و بره موم در مقايسه با سودآوري زنبور عسل از رهگذر گرده افشاني قابل قياس نبوده و توليدات مذبور حداكثر 20% ارزش اقتصادي زنبور عسل را شامل مي شوند و 80% سودآوري زنبور عسل مربوط به گرده افشاني گياهان گلدار است. براي
بدست‌آوردن محصول مرغوب و درخور توجه از محصولاتي نظير درختان ميوه آفتابگردان ، سويا، كلزا وخانواده كدوئيان نظير خيار، خربزه و كدو نيز بذر گيري از گياهان علوفه اي دگركشن نظير يونجه، اسژرس و انواع شبدر ها وجود زنبور عسل كاملا ضروري است.
استان خراسان با داشتن دشت هاي وسيع و مراتع سرسبز به عنوان يكي از قطبهاي كشاورزي در كشور محسوب مي شود اما عليرغم وجود پتانسيل قابل توجه در زمينه هاي مختلف اين استان به علت عدم سرمايه گذاري و ساير مسائل اقتصادي اجتماعي از پيشرفت قابل توجه اي برخوردار نبوده و در بسياري موارد عرصه هاي طبيعي به صورت بكر و دست نخورده باقي مانده است. پرورش زنبور عسل از نظر توليد عسل، ژله رويان- موم-بره موم- گرده وزهر يكي از
زمينههاي مناسب براي فعاليت و اشتغال زايي در استان مي باشد. وجودمراتع سرسبز، باغات سردرختي فراوان و زراعت هايي نظير پنبه و گياهان علوفه اي، بستر فعاليت مناسبي را براي راه اندازي واحد هاي متعدد پرورش زنبور عسل و توليد محصولات جانبي در اين استان فراهم نموده است. ولي واقعيت هاي
موجود نشاندهنده اين امر نيست. از طرفي موفقيت در امر پرورش و نگهداي زنبور عسل بستگی به دانش واطلاعات لازم در مورد رفتار و فعاليت هاي آن داشته و درك صحيح رفتارها واعمال پيچيده زنبور عسل مستلزم داشتن اطلاعات كافي در مورد خصوصيات ساختمان بدن، زيست شناسي و لوازم مناسب جهت
مديريت صحيح آن است. علاوه بر اين آگاهي صحيح از تاثير خصوصيات طبيعي روي زنبور عسل و عكس العمل وي نسبت به آن عوامل كمك بسيار موثري در پرورش و نگهداري زنبور عسل مي باشد. داشتن اطلاعات گياهشناسي، خصوصا آگاهي از انواع گياهان شهدزا و گرده زا، مناطق انتشار و دوره گلدهي آنها نيز در موقعيت زنبور دار تاثير بسزايي دارد.
هدف طرح:
1- توليد ژله رويان به لحاظ داشتن ارزش غذايي دارويي درماني
2- بهره گيري از استعدادهاي بالقوه عرصه هاي طبيعي
3- تحقيق و مطالعه در جهت انتخاب بهترين نحوه استحصال ژله رويان با توجه به روشهاي موجود
4- ايجاد انگيزه و ترغيب فارغ التحصيلان رشته كشاورزي براي روي آوردن به پرورش زنبور عسل و توليدات جانبي به منظور اشتغال زايي.
5- تلفيق ژله رويان به همراه عسل ه منظور بالابردن راندمان اتقصادي طرح
ژله رويان يا ژله سلطنتي:
ژله سامانه يا ژله سلطنتي توسط غددمادون حلقي زنبورهاي كارگر پرستار وقتي در سنينين 2 تا 12 روزگي هستند ترشح شيره به عنوان غذاي اصلي ملكه در تمام دوران زندگي آن، و به نوزادان كارگر ها و نرها در مراحل اوليه رشد آنها داده مي شود. توليد و ترشح ژله شاهانه توسط زنبورهاي پرستار بستگي به تغذيه آنها از گرده گل دارد.
خصوصيات و تركيب شيميايي ژله شاهانه:
ژله شاهانه ماده اي است خامه مانند، برنگ سفيد شيري، با بوي كمي تند، و مزه تلخ حاوي مقدار زيادي ازت بوده و حالت اميدي دارد. تركيب شيميايي ژله شاهانه بسيار پيچيده بوده و بر اثر مرور زمان تركيب آن تا حدودي تغيير مي كند. متوسط تركيب ژله اي كه از سلولهاي ملكه 3 –4 روزه استخراج و تجزيه شده به شرح زير بوده است.
آب 05/66 ، پروتئين 34/12، چربي 46/5، مواد كاهش يابنده 49/12، خاكستر 82/0 مواد نامشخص 84/2.
ويتاميتهاي موجود در آن B,C,D مي باشد. ضمنا ژله شاهانه به واسطه داشتن ماده اي بنام hydroxy deconoic acid خاصيت باكتري كشي نيز دارد.
موارد استفاده ژله شاهانه:
در مورد استفاده از ژله شاهانه، تعبيه از كاربرد اصلي آن تغذيه نوزادان و ملكه زنبور عسل اختلاف نظر زيادي وجود دارد .
در كشورهاي اروپاثي و آمريكائي ژله شاهانه به طور محدود به عنان كمك كننده درجيره غذايي انسان و گاهي به عنوان يك ماده متشكله بعضي از كرمهاي آرايشي بكار برده مي شود. از طرف ديگر بعضي محققين معتقدند كه ژله شاهانه خواص بسيار ارزنده اي بعنوان يك ماده غذايي و همچنين داروي موثري براي درمان بسياري از بيماري هاي انسان مي باشد. اين دسته از محققين معتقدند كه ژله شاهانه باعث افزايش طول عمر شده كه درمان بعضي از بيماري هاي
قلب و جهاز هاضمه و بسياري از بيماري هاي ديگر موثر مي باشدو بهرحال آنچه مسلم است اين است كه ژله شاهانه به خاطر تركيبات شيميائي بسيار پيچيده اش و همچنين به دليل داشتن مقادير بسيار قابل توجهي پروتين چربي قندها و ويتامين ها و مواد نامعلوم تاثير بسيار شگفتي روي فيزيولوژي و بيولوژي ملكه زنبور عسل داشته و گرچه ملكه از نظر مبدا توليد بازنبورهاي كارگر يكسان است ولي بخاطر تغذيه از اين ماده غذايي با ارزش، كاملا از لحاظ خصوصيات رفتاري و ظاهري و بيولوژي از ساير زنبورها متمايز مي گردد. بهمين دليل به نظر مي آيد كه ژله شاهانه احتمالا اثر مشابهي روي انسان و ساير حيوانات دارد.
تهيه و نگهداري ژله شاهانه:
براي تهيه مقادير كم ژله شاهانه ساده ترين راه اين است كه در فصل پرورش نوزادان زنبور عسل (معولا در بهار يا تابستان براي مناطق معتدله) ملكه کلني را خارج كرده و کلني را براي چند روز یتيم گذاشت. در اين حالت زنبورها به طور اضطراري در سطح شانها سلولهاي ملكه ساخته و در آنها ژله شاهانه قرار مي دهند كه مي توان آنرا استخراج كرد.
روش ديگر به اين صورت است كه از کلني هاي دو طبقه با ملكه استفاده مي شود و ملكه در طبقه اول و زير شبكه ملكه مي رود مي نمايند. در طبقه دوم شانهاي حاوي نوزادان جوان، گرده گل و عسل فراوان قرار داده و در سلولهاي مصنوعي ملكه لاروهاي جوان را پيوند مي نمايند و در وسط آن قرار مي دهند. اين سلولها را پس از سه روز از كندوي سازنده سلول ملكه خارج كرده و پس از بريدن قسمت فوقاني آنرا با كارد تيز و داغ، شده و موجود در آنها را نيز با پنس يا انبرك خاجر كرده و ژله باقيمانده را بوسيله قاشقك و يا توسط دستگاه مكش خارج مي نمايند. براي تهيه يك كيلو
گرم ژله شاهانه به حدود 2500 سلول ملكه حاوي شده 3 روزه نياز است. ژله هاي استخراج شده را پس از صاف كردن بوسيله پارچه هاي صافي بسيار ريز درظروف شيشه اي دربسته ريخته و تا زمان مصرف در يخچال نگهداري مي كنند.
در صورتيكه لازم باشد ژله شاهانه را براي مدت طولاني نگهداري نمود بايد آنرا در سردخانه يا فريزر (زير صفر درجه نگهداري كرد).
خلاصه اي از عمليات توليد ژله رويال و توليد عسل:
پس از خريداري 60 کلني قوي و سالم از زنبورداران مشهد و كنترل و بازسازي اوليه آنها زنبوران به ايستگاه دامپروري دانشكده كشاورزي براي استفاده از گل اقاقيا منتقل مي شوند. پس از انتقال کلني ها براي هر كندو فرم ثبت مشخصات و شناسنامه تهيه و تغييرات وضعيت لكني ها در هر بازديد ثبت خواهد شد. براي كنترل بچه دهي تمهيدات لازم صورت خواهد گرفت و كندوهائي كه به فضاي بيشتري نياز دارند طبقه داده خواهد شد. در صورت نياز به ملكه به هيچ عنوان خريدي صورت نخواهد گرفت و به اين ترتيب سعي خواهد شد تا خصوصيات ژنتيكي موجود در زنبور ستان با خريد ملكه تغيير نكرده و زنبورستان به سمت خلوص ژنتيكي پيشرفت كند در اين مدت سعي خواهد شد تا حداكثر توليد ژله رويال را داشته باشيم.
در پايان خرداد و اوايل تيرماه بچه دهي کلني ها پايان يافته و 80% کلني هايي كه بچه دهي داشته اند به وضعيت مناسبي از جمعيت خواهند رسيد. از تاريخ يادشده کلني ها به اطراف پارك ملي تندوره كه بافتي كوهستاني دارد انتقال داده مي شود. پس از برداشتن آخرين نوبت عسل کلني ها مجددا بازسازي شده و تمهيدات لازم براي پيشگيري از بيماري لوك و كنترل كنه وارووا صورت خواهد گرفت و اين سيكل در سال بعد نيز تكرار خواهد شد.
