بخشی از مقاله
فناوری و اطلاعات (IT)
فناوري اطلاعات و ارتباطات چيست؟
در پنجاه سال گذشته بروز تحولات گسترده در زمينه كامپيوتر و ارتباطات، تغييرات عمده اي را در عرصه هاي متفاوت حيات بشري به دنبال داشته است. انسان همواره از فناوري استفاده نموده و كارنامه حيات بشري مملو از ابداع فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات كه از آنان به عنوان فناوريهاي جديد و يا عالي، ياد مي شود بيشترين تاثير را در حيات بشري داشته اند.
دنيي ارتباطات و توليد اطلاعات به سرعت در حال تغيير بوده و ما امروزه شاهد همگرايي آنان بيش از گذشته با يكديگر بوده، بگونه‌اي كه داده‌ها و اطلاعات بسرعت و در زماني غيرقابل تصور به اقصي نقاط جهان منتقل و در دسترس استفاده كنندگان قرار مي‌گيرد.
ICT يافناوري‌‌اطلاعات‌وارتباطات( Information & Communication Technology)، بدون شك تحولات گسترده اي را در تمامي عرصه‌هاي اجتماعي و اقتصادي بشريت به دنبال داشته و تاثير آن بر جوامع بشري بگونه‌اي است كه جهان امروز به سرعت در حال تبديل شدن به يك جامعه اطلاعاتي است. جامعه اي كه در آن دانايي و ميزان دسترسي و استفاده مفيد از دانش، داراي نقشي محوري و تعيين كننده است. گستره كاربرد و تاثيرات آن در ابعاد مختلف زندگي امروزي و آينده جوامع بشري به يكي از مهمترين مباحث روز جهان مبدل شده و توجه بسياري از كشورهاي جهان را به خود معطوف كرده است
اما در تعريف فناوري اطلاعات و ارتباطات مي‌توان گفت؛ فناوري عبارت است از گردآوري، سازماندهي، ذخيره و نشر اطلاعات اعم از صوت، تصوير، متن يا عدد كه با استفاده از ابزار رايانه‌اي و مخابرات صورت پذيرد.
صرفنظر از تعاريف متنوع و دامنه وسيع كاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات در بخشهاي مختلف زندگي بشري، دسترسي سريع به اطلاعات و انجام امور بدون در نظر گرفتن فواصل جغرافيايي و فارغ از محدوديتهاي زماني محوري ترين دستاورد اين فناوري است.
مي‌توان از ارتباطات مطمئن و در دسترس بصورت كارآمد، به عنوان بخشي از ابزار مطرح سازي مشكلات جهاني بهره‌گرفت. ممكن است فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي به تنهايي گرسنه‌ها را سير نكند، گرسنگي را ريشه كن نكند، يا مرگ و مير كودكان را نكاهد، اما عواملي بيش از پيش و با اهميت هستند كه رشد اقتصادي و برابري اجتماعي را به حركت درمي‌آورند.
فناوري اطلاعاتي و ارتباطي؛ توليد، تنوع و توزيع كارآمد محصولات كشاورزي را مقدور مي‌سازد و امكان عرضه خدمات اوليه بهداشتي به افراد بسيار نيازمند مناطق محروم از تسهيلات بهداشتي را فراهم‌تر مي‌سازد. همچنين به آموزگاران اين امكان را مي‌دهد كه دانش خود را به دورافتاده‌ترين نقاط اين سياره برسانند. دسترسي به فناوري اطلاعات مي‌تواند ايجاد شركتهاي كوچك و گروه بندي فقيرترين و دورافتاده‌ترين مناطق جهان را تقويت كند و به آنها كمك كند و بخش عمده بازارهاي داخلي و جهاني را به هم پيوند دهد.
فناوري اطلاعات امكان جهش زير ساختهاي فقير را طوري فراهم ساخته كه دوري از بازارها ديگر عامل زيان نيست و كانالهاي توزيع ناكارآمد، ديگر از ميان رفته و به گذشته‌ها متعلق مي‌شوند.
فناوري اطلاعات و ارتباطات مي‌تواند تاثير بسيار زيادي در بهبود حكومت گرداني برجاي گذارد، مي‌تواند به مردمي كه دورافتاده، زبان بسته و غير قابل بروز بوده‌اند صدايي بدهد كه بتوانند صرف نظر از جنسيت و مكان زندگي خود سخن بگويند. با اين اوصاف با پذيرش قدرت فراوان فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي در بهبود و اعتلاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مردم، بايد آن را محور تمام راهبردهاي توسعه قرار دهيم.
بر همين اساس نظريه‌هايي مانند ايجاد دولتهاي الكترونيكي، شهرهاي الكترونيكي، آموزش الكترونيكي، و تجارت الكترونيكي مطرح گرديد و ظرف چند سال اخير در برخي از كشورها پيشرفتهاي قابل توجهي نموده است. مزاياي عملي شدن اين نظريه‌ها استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات را به يك بحث جهاني و قابل توجه جوامع مختلف مبدل كرده كه يكي از آنها، بحث ايجاد دولتهاي الكترونيكي است.
دولتهاي الكترونيكي:
كاربرد شبكه اينترنت توسط سازمانهاي دولتي جهت ارايه خدمات و اطلاعات به مردم، شركتها و ساير سازمانهاي دولتي يكي از تعاريف دولت الكترونيكي است.
متخصصان و كارشناسان، دولت الكترونيكي را سازماني مجازي بدون ساختمان و ديوار توصيف مي‌كنند كه خدمات دولتي را بدون واسطه بصورت 24 ساعته و هفت روز هفته به مشتريان ارايه مي‌دهد.
به عبارتي دولت الكترونيكي به مجموعه ارتباطات الكترونيكي ميان دولت، شركتها و شهروندان و كاركنان دولت كه از طريق شبكه اينترنت برقرار مي‌شود اطلاق مي‌گردد.
مزاياي دولت الكترونيكي:
از جمله مزايايي كه براي دولت الكترونيكي برشمرده شده عبارت است از:
1- افزايش اختيارات شهروندان از طريق دسترسي به اطلاعات و اداره موثرتر امور دولتي .
2- بهبود ارتباطات ميان سازمانهاي دولتي با تجارت و صنعت و ساير سازمانهاي دولتي .
3- افزايش دقت و شفافيت در كارهاي دولتي .
4- رشد درآمدهاي دولت و كاهش هزينه‌هاي آن .
5- ارتقاء كارآيي سيستم‌هاي اقتصادي و ايجاد شفافيت براي جذب سرمايه‌گذاريهاي خارجي و پشتيباني در كشورهاي در حال توسعه .
6- ايجاد احساس بهتر در مشاركت اجتماعي و اصلاح تصميم‌گيريها و پياده‌سازي برنامه‌هاي توسعه.
زمينه‌هاي كاربرد دولت الكترونيكي:
دولت الكترونيكي داراي كاربردهاي متفاوتي است كه مي‌توان آنها را در 4 گروه زير دسته‌بندي كرد:
ارتباط دولت با شهروندان (از اطلاع رساني به مردم تا پرداخت صورت حسابهايي مانند قبوض آب، برق، تلفن، و جريمه هاي ترافيكي از طريق شبكه اينترنتي را شامل مي شود)
ارتباط دولت با تجارت و صنعت(مانند صدور مجوز و گواهي نامه ها، انجام خريد و فروش كالا و خدمت از طريق اينترنت)
ارتباط دولت با كاركنان(هدف ارايه اطلاعات به كاركنان دولتي با استفاده از شبكه هاي داخلي دولتي - اينترانت- اطلاعاتي مانند اطلاعات پرسنلي، مزايا، بازنسشتگي پرسنل و آخرين اخبار مربوط به فعاليت ها و درخواستهاي ساير كاركنان انجام مي گيرد)
ارتباط دولت با دولت(ارتباط سازمانهاي دولتي با يكديگر از طريق شبكه هاي داخلي است)
شهرهاي الكترونيكي:
در تعريف شهر الكترونيكي گفته شده:
ارايه دسترسي الكترونيكي شهروندان به شهرداري و اماكن مختلف شهري به صورت شبانه روزي و هفت روز هفته به شيوه اي با ثبات، قابل اطمينان، امن و محرمانه شهر الكترونيكي نام دارد.
با عملي شدن نظريه ايجاد شهرهاي الكترونيكي شهروندان مي‌توانند از طريق اينترنت هر زمان يا هر مكان به اطلاعات و يا خدمات آموزشي، تفريحي، تجاري، اداري و بهداشتي دسترسي پيدا كنند.
مزاياي شهر الكترونيكي:
شهر الكترونيكي داراي شرح وسيعي از عملكردها، قابليتها و مزايا مي‌باشد كه بصورت اختصار به موارد زير مي‌توان اشاره نمود:
1- فراهم آوردن خدمات اينترنت با كيفيت و سرعت بالا براي شهروندان و بهبود زندگي مردم با افزايش آگاهي آنان از فرايندهاي شهري و همچنين امكانات شهر و تسهيل انجام فعاليت هاي شهري.
2- دسترسي 24 ساعته مردم به خدمات شهري
3- كاهش ترافيك شهري و به تبع آن كاهش آلودگي هواي شهر به دليل كم شدن رفت و آمدها
4- صرفه جويي در وقت و انرژي
5- كاهش فساد اداري
پروژه هاي شهرهاي الكترونيكي در ايران :
دتي است در كشور ما نيز به اين مهم توجه شده كه در اين زمينه مي توان به پروژه‌هاي شهرهاي الكترونيكي كيش و مشهد اشاره كرد.
سند راهبردي شهر الكترونيكي مشهد در 500 صفحه تنظيم و تحويل شهرداري آن شده است. اين سند در راستاي اهداف سند توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات قرار دارد و از اين جهت كه زمينه اجراي عمليات شهر الكترونيكي مشهد را بر اساس اصول علمي جهان راهبردي مي كند حائز اهميت است.
براي پياده سازي اصولي طرح شهر الكترونيكي و هوشمند كيش به عنوان پايلوت كشور، از يك شركت ايرلندي با تجربه براي تدوين طرح راهبردي فناوري اطلاعات و ارتباطات كيش استفاده شده است.
نمايندگان اين شركت تا پايان ارديبهشت ماه سال جاري (1383) در جزيره مستقر خواهند شد و فعاليت خود را آغاز خواهد كرد. اين شركت ايرلندي تا شش ماه آينده طرحي بر اساس مطالعه و تحقيق و تحليل از وضعيت جغرافيايي، اقتصادي و اجتماعي كيش ارايه خواهد كرد.
آموزش الكترونيكي:
آموزش الكترونيكي نوع جديد از آموزش و مبتني بر فناوري است كه در آن نيازي به حضور دانشجويان در كلاسهاي برنامه ريزي شده نيست. به عبارتي اين نوع آموزش استفاده از اينترنت براي يادگيري مي باشد كه از طريق ارتباطات اينترنتي و مرورگر در هر زمان و يا مكاني مي توان به اين مقصود دست يافت.
مفاد آموزشي در آموزش الكترونيكي با آموزش سنتي متفاوت است، بطوري كه در آموزش الكترونيكي 40 تا 50 درصد متن آموزشي از طريق استاد و بقيه درس از طريق همكاري و ارتباط مستمر دانشجويان تعيين و تدوين مي‌شود.
در برخي تعاريف آموزش الكترونيكي به سه دسته اصلي شامل: يادگيري شخصي، يادگيري جمعي و كلاسهاي مجازي تقسيم شده است:
يادگيري شخصي :
در يادگيري شخصي، فرد رشته مورد علاقه خود را انتخاب و در اينترنت به جستجو و تحقيق در باره آن مي‌پردازد.
يادگيري جمعي:
در يادگيري جمعي نيز سعي بر استفاده از ابزارهاي مختلفي چون سالنهاي تبادل نظر و گفتگوي اينترنتي است. دانشجويان به طور همزمان در اينترنت حضور يافته و در مورد موضوعات درسي و يا تمرينها و تحقيقات ارايه شده از طرف استاد به بحث و تبادل نظر مي‌پردازند.
كلاسهاي مجازي:
از كلاسهاي مجازي به عنوان بهترين و موثرين شيوه آموزش الكترونيكي نام برده شده است. در اين روش معلم و شاگرد تصوير يكديگر را رويت و تبادل نظر مي‌كنند.
مزاياي آموزش الكترونيكي:
مزاياي آموزش الكترونيكي با توجه به افزايش قابليت‌هاي آن ارتقاء مي‌يابد ولي بطور كلي مي‌توان به اهم موارد آن اشاره كرد:
1- پويايي دانشجويان در حين آموزش و ترغيب به امر پژوهش و در واقع ادغام امور آموزشي و پژوهشي در يكديگر در حين فراگيري.
2- حذف مشكل استاد محوري.
3- حذف فاصله و بُعد مكان و قابل دسترس بودن اطلاعات تمامي رشته‌هاي علمي در حداقل زمان ممكن و در هر نقطه .
4- عدم اختصاص مطالب آموزشي به قشر خاصي و امكان استفاده عموم افراد اعم از بيكار، شاغل و ... .
5- صرفه جويي در زمان و هزينه.
6- افزايش نيروي انساني مجرب و همگام با فناوري روز.
گفتني است، در مقابل مزاياي اين روش يك ايراد نيز توسط بعضي كارشناسان مطرح شده، ارتباطات اجتماعي كمتر دانشجويان در حين تحصيل است.
تجارت الكترونيكي:
تجارت الكترونيكي به عنوان يكي از مباحث مهم فناوري اطلاعات و ارتباطات مورد تاكيد كارشناسان بوده و با سرعت در حال جايگزين شدن تجارت سنتي است و بسياري از كشورها بهره‌مندي از آن را سرلوحه استراتژيهاي بازرگاني خود قرار داده‌اند.
خريد و فروش و تبادل هر گونه كالا، خدمات و يا اطلاعات از طريق شبكه‌هاي رايانه‌اي يا انجام مبادلات تجاري در يك قالب الكترونيكي، از تعاريفي است كه براي تجارت الكترونيكي بيان شده است.
در كل نظام داد و ستد الكترونيكي اولين مشخصه آن سرعت، دقت، صحت، كنترل آمار و ارقام و استفاده صحيح از فرمهاي استاندارد مربوطه بسيار حائز اهميت مي‌باشد و براي تصحيح اشتباهات ثبتي فرصت كوتاه است. با اين وجود كارشناسان معتقدند كه به صرف وجود برخي خطرات نمي توان از كارايي بالا و دستاوردهاي مهم اقتصادي تجارت الكترونيكي چشم پوشيد و استفاده از آن را براي سود بردن از گردونه تجارت جهاني الزامي مي دانند و معتقدند استفاده از اين فناوري جديد نيازمند ايجاد بسترهاي فكري و فرهنگي براي پذيرش آن از طرف جامعه، رفع موانع حقوقي و قانوني و تامين پيش نيازهاي سخت افزاري و نرم افزاري است.
مزاياي تجارت الكترونيكي:
گستره مزاياي تجارت الكترونيكي روز به روز افزايش مي‌يابد و هر سال سهم بيشتري از تجارت جهاني توسط تجارت الكترونيكي انجام مي‌شود. از اهم مزاياي تجارت الكترونيكي مي‌توان موارد زير را برشمرد:
در خريد و فروش كالاها و ارايه خدمات فروش سهولت فراواني وجود دارد.
مشتري از قدرت انتخاب بالايي برخوردار مي شود و مي‌تواند به فروشگاههاي مجازي زيادي سرزده كالاي مورد نظر خود را انتخاب كند. بين 21 تا 70 درصد در هزينه هاي مختلف فعاليتهاي تجاري از قبيل تهيه اسناد و فاكتورهاي خريد و فروش صرفه جويي مي‌شود. فواصل جغرافيايي حذف مي‌شود
لازم به ذكر است، به رغم مزايايي كه تا كنون براي همگاني شدن تجارت الكترونيكي عنوان شده، خطراتي نيز در اين شيوه داد و ستد نوين وجود دارد كه دزدي الكترونيكي يكي از آنهاست، بگونه‌اي كه رمزهاي نقل و انتقال وجوه يا كالاها، شناخته شده و از حسابي به حساب ديگر منتقل شود.
گرچه تدابير مختلفي به كار رفته و كنترلهاي متعددي در مراحل مختلف به عمل آمده تا در حد قابل قبولي نظام تجارت الكترونيكي اطمينان بخش باشد (حتي، برخي موسسات و شركتهاي بيمه‌اي اقدام به بيمه كردن خطرات دستبردهاي رايانه‌اي كرده‌اند)، لهذا گهگاه گزارشهايي در خصوص بروز تخلفات، و سرقتهاي الكترونيكي داده مي‌شود كه كارشناسان و متخصصين امور تجارت الكترونيكي با برپايي همايشهاي بين‌المللي و نشستهاي تخصصي درصدد بوده‌اند كه با اعمال شيوه‌هاي نوين و اطمينان بخش مانند تمهيد حصول اطمينان در امضاهاي الكترونيكي و روشهاي ديگر از بروز تخلفات جلوگيري به عمل آورند.
تعريف فناوري اطلاعات
Information Technology Definition
عناصر اصلي فناوري اطلاعات:
- انسان: منابع انساني، مفاهيم و انديشه، نوآوري
- سازو كار: قوانين، مقررات و روشها، سازو كارهاي بهبود و رشد، سازو كارهاي ارزش گذاري و مالي
- ابزار: نرم افزار، سخت افزار، شبكه و ارتباطات
- ساختار: سازماني، فراسازماني مرتبط، جهاني
فناوري اطلاعات متشكل از چهار عنصر اصلي اساس ( انسان، ساز و كار، ابزار، ساختار) است به طوري كه در اين فناوري، اطلاعات از طريق زنجيره ارزشي كه از بهم پيوستن اين عناصر ايجاد مي‌شود جريان يافته و پيوسته تعالي و تكامل سازمان را فرا راه خود قرار مي‌دهد.
چارچوب كلي فناوري اطلاعات
طرح جامع فناوري اطلاعات (Information Technology Master Plan):
طرح جامع فناوري اطلاعات (ITMP) در يك سازمان، راهبردي است كه چگونگي شكل‌گيري، استقرار و توسعه فناوري اطلاعات در آن سازمان را تبيين مي کند.
فناوری اطلاعات (انگلیسی:( Information Technology یا IT))همچنانکه به‌وسیله «انجمن فناوری اطلاعات آمریکا (ITAA)» تعریف شده است، «به مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده‌سازی، پشتیبانی یا مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه، خصوصا برنامه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزار رایانه می‌پردازد». به طور کوتاه، فناوری اطلاعات با مسائلی مانند استفاده از رایانه‌های الکترونیکی و نرم‌افزار سروکار دارد تا تبدیل، ذخیره، حفاظت، پردازش، انتقال و بازیابی اطلاعات به شکلی مطمئن و امن انجام پذیرد. اخیرا تغییر اندکی در این عبارت داده می‌شود تا این اصطلاح به طور روشن دایره ارتباطات الکترونیک را نیز شامل گردد. بنابراین عده‌ای بیشتر مایلند تا عبارت «فناوری اطلاعات و ارتباطات» (Information and Communications Technology) یا به اختصار (ICT) را بکار برند.
