بخشی از مقاله
چکیده
امروزه توجه به کشاورزی پایدار و چگونگی تحقق آن از مسایل روز کشاورزی می باشد . در این راستا این مقاله نیز با هدف بررسی این فراند گذار تهیه و تدوین شده است . روش تحقیق اسنادی بوده و از منابع م تعدد داخلی و خارجی در آن استفاده شده است.
نتایج حاکی از آن است که در این فرایند گذار توجه به دانش بومی و ارتقا فعالیت های اقتصادی کشاورزان و توجه به پایداری تولیدی , اقتصادی و زیست محیطی از اهمیت زیادی برخوردار است . این کار مهیا نمی شود مگر آنکه به بازارهای کشاورزی توجه بنماییم و از طرفی از طریق آموزش بتوان کشاورزان را به این تغییر ترغیب نمود.
کلمات کلیدی:
کشاورزی پایدار, دانش بومی, پایداری تولید
مقدمه
در اکثر نقاط دنیا اقدامات گسترده ای در جهت مصرف منطقی نهاده ها، حفظ محیط زیست و توسعه کشاورزی ارگانیک صورت گرفته است .این اقدامات، کارشناسان را به طراحی سیاستهایی در جهت حفظ تعادل طبیعی و بقای آینده وادار کرده است .در همین راستا در ایران نیز در بند ح تبصره 5 قانون بودجه سال 1374 آمده است:به منظور تقلیل مصرف سموم و کودهای شیمیایی و بهبود محیط زیست معادل مبلغ 3 درصد ازاعتبارات مربوط به کود , حداکثر تا مباغ 11/5 میلیارد ریال در اختیار وزارت کشاورزی قرار 5 گیرد تا جهت کمک به تحقیقات مربوط به آفات و بیماریهای گیاهی و علفهای هرز و مبارزه بیولوژیک با آنها، بررسی غذایی خا کهای زراعی کشور و طر حهای ترویجی و آموزشی مربوط هزینه کند(کهنسال و دیگران:(1-33 :1387 با توجه به این موضوع توجه به توسعه پایدار کشاورزی و گذار از وضعیت کنونی کشاورزی بدان ضرورت می یابد.
ویژگی های کشاورزی رایج(معیشتی و مکانیزه)
کشاورزی معیشتی یا سنتی 50 سال پیش در کشورهای غربی اعمال می شد و هنوز هم در اکث ر کشورهای درحال توسعه متداول است . این شیوه کشاورزی علاوه بر انرژی مستقیم خورشیدی به نیروی انسان و دام متکی می باشد . خاک مزارع از طریق دفن بقایای انسان و دام متکی می باشد. خاک مزارع از طریق دفن بقایای گیاهی, پخش کودهای دامی و استفاده از تناوب دوره ای گیاهان خانواده بقولات(سویا,ماش,لوبیا)بارور می شوند . محصولات حاصل از دوره های تناوب مقداری به مصرف انسان و مقداری نیز به مصرف دام می رسند(باباجانی:.(38-41 :1387
از سال 1945 استفاده از کودهای شیمیایی و آفت کش هایی که از مشتقات نفتی بدست می آیند در سراسر ایلات متحده و اروپا گسترش یافت. در عین حال, به کارگیری فزاینده تراکتورها و ماشین آلات قدرتمند از نیاز به بهره گیری
485
هم
ت بل ا م ا ار هم بل ی س
ند د ر هک رد ن روزگ از ت ند هب جای ر یدهاند
مقالات درج شده در مجموعه مقالات اولین همایش تخصصی توسعه کشاورزی استانهای شمال غرب کشور، مشکین شهر : دانشگاه پیام نور، 18 و 19 آبان
از نیروی عضلانی انسان کاست و جایگزین نیروی کار دامی شد . بهره برداری بهینه از ماشین آلات , گسترش فراگیر کشت تک محصولی را به دنبال داشته است . به علتپایین بودن قیمت نفت, کودهای شیمیایی جایگزین تناوب زراعی و کودهای دامی شدند. به کارگیری ماشین آلات کشاورزی , استفاده از کودهای شیمیایی را وسعت بخشیده است . عوامل
اقتصادی باعث به کارگیری ماشین آلات و کودهای شیمیایی شد , زیرا افزایش مزارع تک کشتی باعث جداسازی
دامپروری از زراعت شد و کودهای دامی از نظر حمل و نقل , گران تمام شده و بلااستفاده شدند (دهقانیان و
همکاران:.(138 : 1375
در جدول شماره 1 تقابل های متعارف در شرتیطی طبیعی در کشاورزی رایج شرح داده شده است
جدول شماره-1تقابل های متعارف در شرایط طبیعی(چمبرز:(140 :1381 ایستگاه آزمایش مزرعه پرمنبع مزرعه کم منبع
پژوهش
توپوگرافی همواره یا گاهی اوقات همواره یا گاهی اوقات اغلب ناهموار و شیب دار
تراس بندی شده تراس بندی شده
خاک عمیق, حاصلخیز, محدودیت عمیق, حاصلخیز, محدودیت کم عمق, غیرحاصلخیز,
های کم های کم اغلب دارای محدودیت های
شدید
کمبود مواد مغذی کلان کمیاب, قابل جبران گاه و بیگاه کاملاٌ رایج
و خرد
اندازه و ماهیت کرت بزرگ,مربع بزرگ کوچک, دارای ابعاد نامنظم
خطرها صفر یا کم کممعمولاٌ, مهارشدنی رایج تر-سیل, خشکسالی,
دام ها محصولات زراعی را
می خورند و غیره
آبیاری معمولاٌ در دسترس اغلب در دسترس اغلب موجود نیست
اندازه واحد مدیریت بزرگ, پیوسته بزرگ یا متوسط, پیوسته کوچک, اغلب پراکنده و
قطعه قطعه
گیاهان طبیعی از بین رفته است از بین رفته یا تا حد زیادی در سطح خرد استفاده یا
کنترل شده است کنترل شده است
گذار به توسعه پایدار
توسعه پایدار به معنای مدیریت و حفظ منابع طبیعی پایه و جهت دادن به تحولات تکنولوژیکی و نهادی است , به
ترتیبی که نیازهای جوامع کنونی و نسل های آینده بشریت به صورت مستمر و پایدار تامین شود . توسعه پایدار توسعه ای است که نیازهای اساسی نسل کنونی را برآورده کند , بدون آن که توانایی نسل های آینده را در رسیدن به نیازهایشان به خطر بیندازد(قدیری معصوم و دیگران:.(35-39 :1387
486
هم
ت بل ا م ا ار هم بل ی س
ند د ر هک رد ن روزگ از ت ند هب جای ر یدهاند
مقالات درج شده در مجموعه مقالات اولین همایش تخصصی توسعه کشاورزی استانهای شمال غرب کشور، مشکین شهر : دانشگاه پیام نور، 18 و 19 آبان
پایداری یعنی توانایی حفظ تولید در یک اکوسیستم کشاورزی در طول زمان . با توجه به معیارهای پایداری , هدف از کشاورزی مدرن تغییر تدریجی از کسب سود و تولید حداکثر سود در کوتاه مدت به حفظ تولید در طولانی مدت است . این موضوع با توجه به حفاظت آب و خاک , تنوع پنتیکی, مدیریت مناسب, کیفیت زندگی در روستاها و حفظ محیط زیست می باشد(کوچکی و دیگران:.(131 : 1375
▪ پایداری محیط: در این بعد , ظرفیت یک نظام کشاورزی برای بازتولید در آین ده بدون پذیرش آلودگی , تهی سازی و یا تخریب فیزیکی منابع طبیعی همانند آب و خاک و زیست بومهای طبیعی و غیر طبیعی مدنظر قرار می گیرد
▪ پایداری اجتماعی- اقتصادی: در این بعد , ظرفیت یک نظام کشاورزی به منظور فراهم کردن یک سود برگشتی قابل قبول برای شاغلین در نظام تولید(بهره برداری کشاورزی) مورد توجه قرار می گیرد.
