بخشی از مقاله
چکیده
» انتقال دانش « به عنوان فرایندی در نظر گرفته می شود که طی آن دانش از یک منبع دانش به یک گیرنده دانش منتقل می شود. در سمت منبع دانش به ترتیب مراحل: خلق دانش - سازگاری دانش- انتشار دانش و از طرفی در سمت گیرنده دانش نیز به ترتیب مراحل: دریافت دانش - تصویب دانش - کاربرد و استفاده از دانش، به همراه بازخوردهایی - چرخه ی انتقال دانش - طی می شود.
قابل ذکر است که در فرایند انتقال دانش بر خلاف انتقال اطلاعات نیاز به تخریب و دوباره بافت دهی دانش - de- and re-contextualization of knowledge - می باشد. انتقال دانش بین دانشگاه و صنعت یک دلیل منطقی برای وجود رابطه بین علم و صنعت بوده است. اما همچنان و طی سالیان، شکاف بزرگی بین دانش تولید شده حاصل از نتایج تحقیقات دانشگاهیان و دانش موجود در صنایع وجود دارد
بنابراین هدف این مقاله بررسی عوامل موثر بر فرایند انتقال دانش از دانشگاه به صنعت جهت فراهم نمودن شرایط برای یک انتقال دانش اثربخش و نیز کاهش فاصله دانشی موجود بین دانش تولید شده در دانشگاه ها و دانش موجود در صنایع با رویکرد توصیفی- نظری است که ضمن مروری بر مفاهیم فرایند انتقال دانش به بررسی مهم ترین عوامل موثر بر فرایند انتقال دانش از دانشگاه به صنعت و نیز به سوابق و پیشینه های این موضوع پرداخته و دیدگاه محققان مختلف را در این حوزه بیان می نماید.
مقدمه:
اگرچه فناوری های اطلاعات و ارتباطات جدید دسترسی به نتایج تحقیقات را برای سازمان های خواهان و دریافت کننده دانش آسان نموده است اما این دسترسی همیشه وجود نداشته و علاوه بر وجود مسائلی دیگر، همچنان شکاف بزرگی بین دانش تولیده شده و دانش موجود در سازمان های نیازمند دانش وجود دارد. وجود این شکاف بزرگ به این دلیل است که اغلب محققان علاقه، زمان و تلاش بیشتری را صرف تولید دانش جدید نسبت به انتشار نتایج تحقیقات خود دارند . این به خودی خود یک مانع عمده برای انتشار نتایج پژوهش ها به مدیران، سیاست گذاران و دست اندرکاران می باشد.
همچنین برخی از نویسندگان دلایل وجود این شکاف بزرگ را متوجه ی سازمان هایی که به دریافت این دانش نیاز دارند دانسته اند . مثلا مقاومت این سازمان ها در اتخاذ دانش جدید و نیز اغلب، محدودیت آنها در داشتن صلاحیت ها و مهارت های مورد نیاز برخی از موانع اصلی برای تصاحب و استفاده از نتایج تحقیقات می باشند . حال خواه این ضعف از سوی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی باشد و یا از سوی سازمان هایی که به استفاده ی از این دانش نیازمندند، به هر حال انتقال دانش بین دانشگاه و سازمان های گیرنده دانش، به عنوان تنها راه کاهش فاصله بین خلق دانش و استفاده از آن باید ترویج و تشویق گردد.
پایگاه دانش فنی یک شرکت شالوده و پایه ای است که بر اساس آن نوآوری های فرایند و نوآوری های محصول داخلی شکل می گیرد. باید توجه داشت که با این حال، این دانش فنی منحصرا از طریق فرایندهای یادگیری داخلی بدست نمی آید. به طور فزاینده ای شرکت ها جهت کسب دانش مورد نیاز خود به دنبال منابع خارجی در زنجیره تامین دانش جهت معرفی نوآوری های محصول گرا و فرایندگرای خود هستند. بنابراین ساختاردهی و اجرای مشارکت ها با منابع دانش خارجی مانند دانشگاه ها جهت موفقیت شرکت ها برای رقابت در محیط های پویای دانش و فناوری یک عامل تعیین کننده و بحرانی می باشد
از طرفی دیگر، یکی از نکاتی که دانشگاه ها جهت ارتقای رتبه خود در میان سایر دانشگاه ها در سطح ملی و بین المللی باید مدنظر قرار دهند میزان تولید تحقیقات مفید و مورد نیاز و نیز میزان انتقال و استفاده آن در سازمان های دیگر می باشد . بنابراین دانشگاه و صنعت به عنوان انتقال دهنده و گیرنده دانش باید عواملی را که در پیشبرد انتقال دانش تاثیر می گذارد شناسایی کرده و برای تقویت آنها جهت اجرای اثربخش انتقال دانش برنامه ریزی نمایند.
مروری بر مفاهیم فرایند انتقال دانش
ماهیت و مفهوم فرایند انتقال دانش
شکل 1 مراحل یک فرایند انتقال دانش دوتایی - بین دو سازمان به عنوان منبع و گیرنده دانش - را با توجه به ادبیات موجود و ادغام مدل های ارائه شده د ر آنها در این حوزه نشان می دهد
شکل1 مراحل اصلی فرایند انتقال دانش دو گانه
شایان ذکر است که گرچه مراحل فرایند انتقال دانش در شکل بالا به صورت خطی نشان داده شده است اما در واقع هر گام در فرایند انتقال دانش اغلب نیاز به تکرار مداوم دارد، بنابراین حلقه های بازخورد لازم است. با این حال، ارائه فرایند انتقال دانش به صورت متوالی که اغلب به جای نوع چرخه ای آن استفاده می شود، عمدتا به دلیل تسهیل در توضیح فرآیند انتقال دانش است. این مراحل عبارتند از :- خلق دانشٍ- سازگاری دانش - انتشار دانش - دریافت دانش ِ - تصویب دانش - استفاده از دانش. در این شکل معمولا سه مرحله اول به محققان نسبت داده می شود و سه مرحله دیگر نیز مربوط به کاربران در فرایند انتقال دانش می باشد.
در واقع انتقال دانش فرایندی شامل دو بخش کلی می باشد: ٌ - دانش از منبع به گیرنده ابلاغ و ارسال می شود . ٍ - دانش ابلاغ شده از سوی منبع در سمت گیرنده جذب، ادغام، یکپارچه و نوآوری - دچار تغییر و اصلاحات - می شود تا دانش افزایشی کسب شود.
سطوح انتقال دانش:
سطوح انتقال دانش به 4 دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
-سطح فردی: در سطح پایه دانش توسط فرد اول جذب شده، باز خلق شده، با نفر بعدی تسهیم شده و تقویت می گردد . بدون دخالت افراد دانش نمی تواند منتقل شود
- سطح درون سازمانی: انتقال دانش از واحد تحقیق و توسعه یک سازمان به واحد تولیدی همان سازمان نوعی از انتقال دانش در سطح درون سازمانی می باشد که دانش جدید و مورد نیاز در واحد تحقیق و توسعه تولید و منتشر شده و در واحد تولید جذب و استفاده می شود.
- سطح برون سازمانی: در این سطح نیز دانش از سازمان اول - مانند دانشگاه - به سازمان دوم - مانند صنعت - انتقال می یابد. در واقع در این سطح سازمان دریافت کننده، دانش را از یک منبع خارجی - در سطح ملی - دریافت می کند.
- سطح فراملی: این سطح مربوط به پروژه های انتقال دانش در سطح بین المللی می شود.
-3-2 مدل های انتقال دانش:
بر اساس ادبیات بررسی شده، مدل های انتقال دانش به 8 دسته تقسیم می شوند که عبارتند از : -1 مدل فرایند محور -2 مدل عامل محور -3 مدل عامل و فرایند محور -4 مدل عنصر محور -5 مدل انتقال دانش فردی -6 مدل انتقال دانش درون سازمانی -7 مدل انتقال دانش برون سازمانی - بین سازمانی - -8 مدل انتقال دانش بین المللی.
-4-2 عناصر یا اجزای انتقال دانش:
عناصر انتقال دانش به 4 دسته ی زیر تقسیم می شوند:
-1 بازیگران دانشی: افراد و سازمان های درگیر در فرایند انتقال دانش، شامل: منبع، گیرنده و واسطه ی دانشی. -2 زمینه: به شرای تعامل اشاره دارد . -3 محتوا: آن چیزی که باید بین بازیگران دانشی منتقل شود . -4 ابزار: که انتقال به وسیله آن صورت می گیرد.
.3 طبقه بندی عوامل موثر بر فرایند انتقال دانش
در مقالات مختلف برای عوامل موثر بر انتقال دانش طبقه بندی های مختلفی ارائه شده است ، که برخی از آنها در این بخش مرور می شوند:
· کامینز و تنگ و مهدوی مزده و همکاران عوامل موثر بر انتقال دانش را به 4 دسته اصلی تقسیم بندی کرده اند که عبارتند از: - بعد دانشی - بعد منبع دانش - - بعد رابطه ای - بعد فعالیت - همان مکانیزم های انتقال - -بعد دریافت کننده.
· دوان و همکاران مدلی را ارائه کرده اند که در آن عوامل موثر بر انتقال دانش به 4 طبقه ی زیر تقسیم بندی شده است: - بعد بازیگران دانشی - بعد رابطه ای و تعاملی - بعد محتوایی - بعد ابزاری - ابزار و مکانیزم انتقال - .
· بچیخ و همکاران در مطالعه ی مروری خود جهت بررسی عوامل موثر بر انتقال دانش در حوزه آموزش، عوامل موثر بر انتقال دانش را بر 3 دسته تقسیم کرده اند: - عوامل مرتبط با ویژگی های دانشی که منتقل می شود - عوامل مرتبط با بازیگران درگیر در فرایند انتقال دانش - عوامل مرتبط با مکانیزم های انتقال
طبقه بندی های ارائه شده توسط دیگر محققان نیز مشابه موارد بیان شده یا ترکیبی از آن ها می باشد.
