بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
تعاریفی چند از سرقت علمی
با در نظر داشتن اهمیت بحث به صورتی جهانی در اغلب دانشگاه‌های برجسته دنیا شاهد اطلاع‌رسانی‌هایی گسترده از قوانین خاص دانشگاهی و کشوری در این باب هستیم. تعاریف ذیل به اقتباس از وب‌سایت پلیجیریسم دانشگاه کلیرمونت Claremont Graduate University در توصیف آنچه سرقت علمی انگاشته می‌شود بیان شده‌اند:
استفاده از بیش از چهار واژه از یک منبع بدون به کارگیری نشانه‌های نقل قول (یعنی علائم " " )
به کارگیری مطالب، ایده‌ها و زبان دیگری و ارائه آن به عنوان کار خود
اتخاذ عقیده، پیشنهاد یا حتی عبارتی خاص از فردی دیگر بدون پذیرش و ذکر منبع، با القای گمانی باطل به خواننده که عقیده اصلی از آن نگارنده است
بر این مبنا عمل فوق را چنین توصیف نموده‌اند:
سرقت علمی هنگامی به وقوع می‌پیوندد که نویسنده این باور را در خواننده ایجاد نماید که نگاشته‌های وی نسخه‌ای اصلی و اولیه می‌باشد، در صورتی که حقیقت امر چیزی دیگر است.
اسلاید 2 :
سرقت علمی در هر یک از صورت‌های ممکن تلویحی نادرست از ابتکار و اصالت پژوهش است؛ در حالی که، در واقع بر مبنای عقاید و واژگان فرد/ افراد دیگر بنا نهاده شده است. . نمونه‌هایی از وب‌سایت‌های معرف پلی جیریسم در دانشگاه‌های معتبر جهانی در بخش معرفی منابع بیشتر در انتهای مقاله ارائه شده است.
انواع سرقت علمی
سرقت‌های علمی را می‌توان به دو دسته عمده تقسیم نمود: سرقت علمی مستقیم؛ سرقت علمی جزئی (به نقل از وب‌سایت پلیجیریسم دانشگاه کلیرمونت):
سرقت علمی یا کپی‌برداری مستقیم Straight (عینی Exact Copy). این نوع سرقت علمی، کپی‌برداری واژه به واژه از کار/ پژوهش فردی دیگر بدون ذکر نام وی به عنوان منبع مورد استفاده است (Hexham, 2005: 2) . این شیوه اغلب با تغییراتی ساختاری جزئی و افزودن یا حذف واژه‌هایی چند، که به تغییرات نمودی کار ارائه شده نسبت به کار اصلی می‌انجامد، به انجام می‌رسد.
اسلاید 3 :
سرقت علمی یا کپی‌برداری جزئی Partial Plagiarism. هنگامی که سرقت علمی به شکل کپی‌برداری عینی نباشد، به صورت‌های زیر تظاهر می‌یابد:
الف. تفسیر Paraphrase یا ترجمه Translation
این نوع سرقت علمی در شکل تغییر یا ترجمه متنی اصلی بدون ذکر منبع است. بدین مفهوم که ایده اصلی متن، با تغییراتی چند، بدون اشاره به منبع اولیه، به کار برده می‌شود.
در موارد تفسیری اغلب واژه‌هایی بسیار از متن اصلی در کار سارقین ادبی مشاهده می‌شود، که با توجه به تفاوت‌های سبکی و نگارش، کار را به صورت تصویری از پاره بخش‌های به هم چسبانیده می‌نمایاند. همچنین تفسیرها یا ترجمه‌های متوالی و گسترده، حتی هنگامی که با ذکر منبع همراه باشد، لیکن در تعامل با متن تفسیر/ ترجمه شده مطالبی افزوده را شامل نگردد، دزدی علمی به شمار می‌آید (Hexham, 2005: 4). با وجود دشوارتر بودن اثبات این‌گونه سرقت‌های علمی این نوع نیز خود از انواع این سرقت‌ها به شمار می‌آیند. هگزام (همانجا) اظهار داشته است که تفسیر/ ترجمه صحیح به صورتی است که همراه با ذکر منبع اصلی به مطالبی محدود باشد که به دنبال آن مورد بحث و توصیف قرار گیرد. وی قابل قبول بودن تفسیر/ ترجمه را در موارد زیر دانسته است:
اسلاید 4 :
حجم تفسیر/ ترجمه ارائه شده افزودن بر کار نویسنده نباشد.
تفسیر/ ترجمه امکان تعامل منتقدانه را میان نقطه نظرات نگارنده با فردی دیگر فراهم آورد.
مباحث متن اصلی با واژگانی متفاوت بازنویسی گردد.
ب. عدم ذکر نام منبع اتخاذ
در صورت ارائه داده‌ها از نویسنده‌ای که خود آنان را از منبعی دیگر دریافت نموده باشد، عدم ذکر نام نویسنده‌ای که مطالب از او نقل و برگرفته شده است، سرقت علمی محسوب می‌گردد. بدین مفهوم که همراه با نام نویسنده اصلی، نام نویسنده‌ای نیز که مطلب از او اقتباس شده نیز لازم‌الذکر می‌باشد.
ج. ذکر ناقص
مواردی که نام منبع در آنان تنها برای بخشی از مطالب کپی برداری شده به کار شده است نیز سرقت ادبی محسوب می‌گردند.
اسلاید 5 :
سرقت علمی از خود (خودسرقتی Self-Plagiarism).
از دیگر انواع مذکور سرقت‌های علمی خود سرقتی است. سرقت از خود شاید امری مضحک بنماید: چگونه می‌توان فردی را به دزدی از خود متهم نمود؟
این نوع سرقت علمی که به نقل از فرهنگ آنلاین ویکیپدیا به مفهوم «کاربرد مجدد بخش‌هایی با اهمیت و یکسان از کار خود نگارنده بدون ذکر کار اولیه است»، در حوزه‌های آکادمیک هنگامی اهمیت می‌یابد که بازسازی کاری قدیمی را با لباس مبدل القاء نماید، یا به مفهوم ارائه مقاله یا کتابی یکسان در بیش از یک موقعیت باشد. هگزام (Hexham, 2005: 5) این نوع سرقت علمی را «بازسازی فریبنده Recycling Fraud» می‌خواند، و آن را مجزا از بازنگری مجاز نگاشته‌ها توسط خود نویسنده، که کم و بیش توسط همگان به انجام می‌رسد، می‌داند.
اسلاید 6 :
سرقت علمی حاصل از ترجمه Translation Plagiarism
تشخیص سرقت علمی هنگامی که صورت اصلی و رونوشت آن به زبان‌هایی گوناگون نگاشته شده باشند، کاری دشوار به شمار می‌آید، که به ویژه در زبان‌هایی که از وجهه جهانی ضعیف‌تری برخوردارند چهره‌ای بس غامض‌تر به خود می‌گیرد.
در ارتباط با ترجمه سرقت علمی از دو شکل برخوردار می‌گردد: الف) برگیری و ترجمه بخشی از کار دیگران بدون ذکر نام منبع اصلی (ترجمهی بخشی)؛ ب) استفاده از ترجمه‌ای پیشین با تغییری صوری در چند واژه بدون ذکر منبع و ثبت آن به نام خود.
در ارتباط با مورد دوم، با توجه به ویژگی‌های خاص ترجمه و با در نظر داشتن فراز و نشیب‌های تاریخ ترجمه به ذکر مواردی چند می‌پردازیم.
هنگامی که فردی مترجم، ترجمه‌ای مجدد از کاری را آغاز می‌نماید، می‌باید به منظور اثبات ضرورت ترجمه‌ای جدید برای نسل خود، از آشنایی کافی با گونه‌های پیشین برخوردار باشد و از این طریق ضرورت خلق ترجمه‌ای جدید و یا اکتفا نمودن به تجدید نظر در کار پیشین را مورد تشخیص قرار دهد. در صورتی که وی لزوم ترجمه‌ای مجدد را ضروری بداند، مشکلی دیگر حاصل می‌آید!
اسلاید 7 :
با در نظر داشتن این نکته که وی کار خود را با آگاهی و آشنایی کامل نسبت به گونه‌های پیشین ترجمه شده آغاز می‌نماید، بدون شک تحت تأثیر پیشینیان خود خواهد بود. با این وصف مرز میان سرقت ادبی حاصل از ترجمه، بر مبنای نسبت تأثیر آثار قبل، و خلاقیت صحیح کدام است؟
مشکل فوق در ارتباط با ترجمه و یا سرقت ادبی به نقل از لیتون (Leighton, 1994: 69) در قالب پرسش‌های زیر قابل مطرح است:
فرد مترجم به چه شیوه‌هایی قادر به استفاده صحیح از آثار پیشینیان خود خواهد بود؟ و در چه صورت کاربرد ترجمه‌ای پیشین سرقت علمی محسوب می‌گردد؟
وی (Leighton, 1994: 71) مرز میان کاربرد مجاز و غیر مجاز ترجمه‌های موجود در خلق گونه‌های جدید را از مشکلات اصلی در تاریج ترجمه به شمار می‌آورد.
در نگاهی کلی، در مقاله حاضر در تلاشیم تا با ارائه راهکارهایی به منظور ارجاع صحیح (بخش 6 مقاله) گام‌هایی را در راستای ترسیم مرزهای فوق برداریم.
در این ارتباط شایان ذکر آن که، برای افراد آشنا با دو یا چند زبان استفاده از کارهای انجام شده به دیگر زبان‌ها (به ویژه در زمینه نوع اول سرقت علمی مرتبط با ترجمه، یعنی ترجمه ی بخشی)، با این تصور که مورد شناسایی واقع نمی‌شوند، ساده می‌نماید.
اسلاید 8 :
با این حال، با توجه به افزایش شمار سخنگویان آشنا با زبان‌های گوناگون، بسیاری از این‌گونه سرقت‌های علمی ترجمه‌ای نیز، همراه با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته جهانی، قابل شناسایی و پیگیری شده‌اند. این مطلب بدان مفهوم است که «سرقت‌های علمی محصول ترجمه» که تا زمانی پیش ناشناخته باقی می‌ماند، با سرعت بسیار قابل تشخیص گشته و به دنبال آن سریعاً از طریق شیوه‌های مختلف ارتباطی جهانی از جمله اینترنت به صورت عمومی افشا می‌گردد.
افشای سریع این موارد با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های به روز جهانی و اطلاع‌رسانی‌های گسترده همراه با وب‌سایت‌های مختلف دایر شده بدین منظور، نمایانگر آن است که سرقت علمی در میان زبان‌های گوناگون که زمانی از عملکردی موفق برخوردار بوده امروزه تا حدود بسیاری محکوم به شکست است.
بر این اساس می باید با اطلاع‌رسانی کافی از عواقب عمل از معضل رو به فزونی «سرقت علمی محصول ترجمه» در کشورمان پیشگیری نماییم. چراکه همان‌گونه که بر همگان آشکار است تسهیل ارتباطات جهانی با امکانات مختلف اینترنتی در گذر ار مرزهای زبانی و فرهنگی، افزایش امکان سرقت‌های علمی حاصل ترجمه را به دنبال دارد.
اسلاید 9 :
مواردی قانونی
در حالی که، در بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع، همانند جوامع اروپایی و آمریکا، شاهد قوانینی اکید در ارتباط با مستندسازی منابع، واژه‌ها، عقاید، تصاویر، نمودارها و... برای نگارندگانیم، در جوامعی دیگر تأکیدی چندان بر این امر صورت نمی‌پذیرد.
در جوامع پیشرفته، فرد متهم به سرقت علمی ملزم به پرداخت بهایی گزاف است، که گذشته از ازدست دادن اعتبار حرفه‌ای، اخراج از دانشگاه، از دست دادن شغل و یا جرایم مالی را به دنبال دارد.
در کشور ما نیز به منظور پیشگیری از سرقت‌های علمی، حمایت از حقوق مؤلفان (قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان (مصوب 11 دی‌ماه 1348)) و جلوگیری از تعرض به حقوق مادی و معنوی پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری مواردی به شرح زیر در قانون مطبوعات (قانون مطبوعات (اطلاحیه 30/1/1379))، طبق تبصره 1 ماده 6 و 698 قانون مطبوعات و مجازات‌های اسلامی، مندرج گردیده است.
ـ سرقت ادبی عبارت است از نسبت دادن عمدی تمام یا بخش قابل توجهی از آثار و نوشته‌های دیگران به خود یا غیر، ولو به صورت ترجمه.
ـ متخلف از مو.ارد مندرج در این ماده مستوجب مجازات‌های مقرر در ماده 698 قانون مجازات‌های اسلامی خواهد بود.
اسلاید 10 :
بر این اساس، متخلفین پس از محاکمه در دادگاه‌های مطبوعات کیفری به مجازات‌هایی مشتمل بر حبس از 2 ماه تا 3 سال یا شلاق تا 74 ضربه محکوم می‌گردند .(Safariyan, 1384)
لازم به ذکر است که تمامی آثار ادبی و هنری ارائه شده در اینترنت نیز مشمول قوانین فوق می‌باشند. البته، متأسفانه و شاید به دلیل عدم آگاهی، شاهد مواردی روزافزون از کپی‌برداری‌های نادرستِ سنتی یا دیجیتال از آثار دیگرانیم، که نه تنها فاقد ارزش علمی بوده بلکه اعتبار علمی افراد را نیز زیر سؤال می‌برد!
در زمینه ترجمه نیز وضعیت بر همین منوال است، وگرچه در قانون مطبوعات سرقت ادبی به صورت ترجمه نیز مورد تأکید واقع شده، مواردی مشاهده می‌شوند که تنها با تغییر چند واژه در ترجمه‌ای پیشین ادعای ترجمه‌ای جدید دارند! که البته تشخیص این‌گونه موارد برای صاحبان فن امری ساده به شمار می‌آید، چراکه همانند دیگر آفرینش‌های ادبی در ترجمه نیز مترجم از سبکی شخصی و ویژگی‌هایی منحصر به فرد برخوردار است.
