بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
استناد
فرایندی ذهنی و فرهنگی و در عین حال عملی اجتماعی است.
از مهمترین اجزاء همه آثار تحقیقی و تألیفی است.
زایمن: مقاله علمی به تنهایی وجود ندارد بلکه ساخته و پرداخته متون آن موضوع است. در وادی علم و تحقیق، هیچ اثری قائم به ذات نیست و هر مقاله در حلقه متون موضوعی پیش از خود محصور است.
گارفیلد: هر جمله یک مقاله که به بررسی متون می پردازد، با یک استناد پشتیبانی میشود.
شیوه نامه شیکاگو: هر اثری که داستان یا گزارش مبتنی بر تجربه های شخصی فرد نباشد، حداقل متکی بر بخشی از یک یا چند منبع است.
بنابراین: طبق قانون حق مؤلف و نیز اخلاق بایستی مؤلفان و محققان به معرفی منابع و مستنداتی بپردازند که در پی ریزی اثر تألیفی یا تحقیقی آنان نقش داشته اند.
اسلاید 2 :
تعریف استناد
آیه، حدیث یا سخنی و مانند آن را سند قرار دادن و بدان تمسک جستن (فرهنگ معین)
استناد به معنای مدرک و ملاک قرار دادن چیزی و آن را پشتوانه عمل یا گفته خود کردن است (فرهنگ بزرگ سخن، انوری)
ذکر مطلبی به عنوان دلیل، مثال یا به منظور حمایت آن چه بیان شده است (واژه نامه آکسفورد)
اشاره به سخن یا سند پیشین (حری، 1362)
ارجاعات یک نویسنده به آثار پیشین مرتبط با موضوع نوشته اش (دایره المعارف کنت)
...
اسلاید 3 :
تاریخچه استناد
از آنجایی که هیچ کس نمی تواند به طور مستقل و بی نیاز از دانش تولید شده دیگران مبادرت به تولید دانش جدیدی کند، می توان گفت که بهره گیری از آثار دیگران برای تولید اثری جدید، پیشینه ای به قدمت علم دارد
و بنابراین:
تاریخچه استناد به این آثار نیز، هم عمر تألیف است.
اسلاید 4 :
استناد در جهان اسلام
- پیشینه استناد در اسلام مربوط به روایت است.
- روایت شعر شعرا جزء نخستین حرکات برای رسمیت بخشیدن به استناد بوده است.
- پس از ظهور اسلام، شاخه جدیدی از علم به نام علم الحدیث در قرن اول هجری شکل گرفت.
- در این علم، امر استناد یا اسناد به دلیل نقش حساسی که در انعکاس احادیث و سخن معصومین داشت از اهمیت خاصی برخوردار بود.
- در علم الحدیث، اسناد هر حدیث به زنجیره ناقلان (سلسله سند) عنصر اساسی تشخیص صحت و اعتبار احادیث شمرده میشد (حری، 1362).
- احتمالاً این علم، تنها حوزه ای است که به سبب طبیعت موضوعی اش، مسأله استناد را با دقت بررسی کرده و برای آن قواعد و شرایطی مقرر داشته است.
- پس از این علم، حلقه های درس و استناد به سخنان و تقریرات کلاسی اساتید در زمینه استناد در جهان اسلام مطرح است.
- از قرن سوم، به دلیل گسترش دانش و اخص گرایی، ضرورت ذکر نام اساتید کمرنگ تر شد و به جای آن نویسندگان فهرست مآخذی را که از آن ها در تألیف اثر خود استفاده کرده بودند، به کتاب افزودند (مانند معجم الادباء از یاقوت حموی).
اسلاید 5 :
استناد در غرب
دو سو لاپرایس: ارجاعات به آثار پیشین از حدود 1850 م. در مجلات علمی ظاهر شده است.
اما شواهد نشان می دهد که پیشینیان به ضرورت درج استنادها واقف بوده اند، به عنوان مثال:
هرودت (قرن 5 ق. م.) به بیتی از اودیسه هومر استناد کرده است،
پلینی (23- 79 م.) در مجموعه تاریخ طبیعی خود، مآخذی را که برای نوشتن کتاب خود از آن ها استفاده کرده است، صادقانه نام برده است.
اسلاید 6 :
دیوید ریزمن و مفهوم منش
ریزمن (جامعه شناس) در کتاب اجتماع غریب خود افراد بشر را در غرب از نظر تاریخی به سه نوع منش خاص تقسیم می کند:
منش معطوف به عرف: مطابق هنجارهای مورد انتظار عصر خود، خانواده، عقایدشان و رسومات اجتماعی رفتار می کنند. تغییر در این دسته از نسلی به نسل دیگر به کندی صورت می گیرد (افراد رشد نیافته)
منش معطوف به درون: بر اساس هدایت درونی حرکت می کنند. کار، تولید، رقابت، مبارزه از مختصات آنان است. دوره اوج شکوفایی آنان قرن نوزده بود.
منش معطوف به غیر: جامعه آمریکا در قرن بیستم. تولید در برابر مصرف تبدیل به نوعی ویژگی ثانوی شد. رهنمودهای آنان از طریق همترازان، معاصران، حرفه مندان و رسانه های جمعی دریافت می شود.
اسلاید 7 :
مفهوم منش ریزمن و استناد کتابشناختی
دوره معطوف به عرف: در غرب معرف یک کتاب، عنوان آن بود و نه مؤلف آن. اعتقاد به این که نویسنده و هنرمند و ... فقط وسیله هستند و همه چیز از آن خداست. پس کتابشناسیچها بر حسب عنوان بود و نام مؤلف بعد از آن میآمد یا حذف میشد.
دوره معطوف به درون: بعد از رنسانس اتفاق افتاد و مؤلف به عنوان سرشناسه رسمیت یافت. اولین کتابشناسی بر اساس نام مؤلف از بوهانس تریتمیس در قرن 15 بود.
دوره معطوف به غیر: سال های دهه 1940 تغییرات چشمگیری در مفهوم استناد کتابشناختی رخ داد. دو کارکرد اصلی برای آن تعیین شد:
مشخص کردن منبع یک جمله مشخص،
شرح ماهیت و دامنه منبع مورد استناد که جمله در آن آمده است.
اسلاید 8 :
دوره معطوف به غیر
- یوجین گارفیلد در سال 1955 با طرح ایجاد نمایه استنادی، فکر استفاده از استنادها را به عنوان نمادهای موضوعی مطرح کرد (اساس همان ISI معروف)
- در دوره معطوف به غیر دو تفکر اساسی در مورد استنادها رخ داد:
–استنادها به عنوان شناسه های موضوعی،
–رعایت مالکیت معنوی.
- در این دوره برای اولین بار استنادهای کتابشناختی به عنوان بخش مکمل آثار تحقیقی مدنظر قرار گرفتند.
- در این دوره استنادهای کتابشناختی صورت بندی شدند.
- و بالاخره در این دوره استنادها به عنوان نمادهایی برای بیان محتوای اثر و حفظ مالکیت معنوی آثار مورد استناد تبدیل شدند.
اسلاید 9 :
طبیعت رفتار استنادی
گارفیلد در طی یک دوره ده ساله در دهه 1960 آزمون معروف به آزمون گارفیلد را بر روی دانشجویان خود انجام داد.
وی مقالهای از خود را که فاقد هر گونه استنادی بود به دانشجویان خود میداد و از آنها میخواست که در هر قسمت از مقاله که لازم میدانند، جای یک رفرنس جا افتاده را مشخص کنند.
تعداد این استنادهای پیشنهادی بین 15 تا 74 بود که میانگین آنها رقم 45 بود. این رقم به تعداد واقعی رفرنسهای مقاله (41) بسیار نزدیک بود.
نتیجه: هرگز گمان نبرید که دیگران نمیفهمند که شما رفرنسی را حذف کردهاید یا بدان استناد ندادهاید!!!
اسلاید 10 :
عوامل انگیزشی در رفتار استنادی
وینکلر انگیزههای استناد به منابع مختلف را دو دسته میداند:
.1 انگیزههای حرفهای: به ارتباط نویسنده استنادکننده و پژوهش وی مربوط است و به دلیل تردید در محتوای یک استناد یا به منظور کسب اعتبار صورت میگیرد. شامل:
.1انگیزشهای مستندسازی: مروری بر متون مربوط به موضوع
.2انگیزشهای کاربردی: استناد با هدف ارائه بخشی از اثر یا همه آن
.3انگیزشهای تأییدی: استناد با هدف تأیید نتایج پژوهش خود
.2انگیزههای پیوندی: از پیوند میان نویسنده استنادکننده با نویسندگان استنادشونده نشأت میگیرد. همه عوامل شخصی، اجتماعی یا محیطی در آن نقش دارند.
