بخشی از مقاله
چکیده
بررسیهاي به عمل آمده مبین آن است که بیش از 30 درصد جمعیت کـشورمان، در حـدود 23
میلیون نفر، در مناطق روستایی و عشایري زندگی میکنند و در حدود 4 میلیون نفـر آنـان بهـرهبـردار بخش کشاورزي میباشند. واقعیت اشاره شده نـشان دهنـدهي اهمیـت جامعـه روسـتایی در حیـات اقتصادي - اجتماعی کشورمان است و ضرورت توجه به آن را مـشخص مـیکنـد. از میـان مـسائل و محدودیتهاي بسیاري که بر روستاها و مناطق کمتر توسعه یافته کشور سایه انداختـه، فقـر علمـی و سطح نازل دانش، آگاهی و مهارت هاي فنی و حرفهاي از مهمترین و اصلیترین عوامـل مـیباشـد. بـا توجه به کمبود امکانات در برخی از روستاهاي دور افتاده و با توجه به مسافت بسیار دور آنهـا از مراکـز آموزشی و کمبود وسایل حمل و نقل مناسب براي رسیدن به مراکز آموزشی موجود در شهرها و با توجه به سطح پایین زندگی مردم روستایی و نیاز مبرم آنها به آموزش در زمینههاي مختلـف و بـا توجـه بـه اینکه مراکز آموزشی سازمان آموزش فنی و حرفهاي کشورعموماً در مناطق شهري مستقر میباشـند و روستاییان نیز نظیر ساکنین شهرها نیازمند آموزشهاي مهارتی در زمینـههـاي خـدمات، کـشاورزي و صنایع ذیربط میباشند، لذا ارائه خدمات آموزشی - مهارتی در این مناطق به عنـوان یـک اولویـت در رأس فعالیتهاي سازمان آموزش فنی و حرفهاي کشور قرار گرفته است. بنابراین، این سازمان پس از بررسیهاي درون و برون سازمانی در سال 85 تصمیم به برنامهریزي و اجراي آموزش هاي سیار جهت جوامع روستایی و کمتر توسعه یافته تحت عنوان »طرح هجرت« نمود. ایـن مقالـه بـا بررسـی پـیش نگاشتههاي قبلی و تحلیل آنها به بیان اهمیت این موضوع در ترویج و آموزش کشاورزي پرداخته است.
کلمات کلیدي : آموزش سیار، آموزش فنی و حرفهاي، طرح هجرت.
٢
مقدمه
توسعه طیفی از تغییرات به هم پیوسته جهت تأمین نیازهـاي رو بـه گـسترش جامعـه اسـت و جامعهاي وجود ندارد که آموزش را رکن اساسی برنامهریزي توسعه خود قرار نـداده باشـد. در تـاریخ توسعه سراغ نداریم که جامعهاي توسعه یافته باشد، اما بحث علم و عمل به علم در آن به درجـهاي از تکامل عینی نرسیده باشد. امروزه سرمایهگذاري براي آموزش به مثابه یک راهبرد تعیین شـده نقـش قابل ملاحظهاي در فرآیند توسعه اقتصادي – اجتماعی جوامع ایفا میکند. به طوري که تغییـر و تحـول در شاخصهاي توسعهي جوامع، ارتباط مستقیمی بـا میـزان سـرمایه انـسانی دارد و براسـاس نظـر بسیاري از دانشمندان، منابعلت انسانی پایهي ثروت ها را تشکیل میدهند. انسانهـا عوامـل فعـالی هستند که سرمایهها را متراکم کرده، از منابع طبیعی بهرهبرداري میکننـد و سـازمانهـاي اقتـصادي، اجتماعی و سیاسی را میسازند و توسعه را به جلو میبرند.
اهمیت و جایگاه بخش کشاورزي در توسعهي پایدار ملی به عنوان یک بخش زیربنایی بـر هـیچ کس پوشیده نمیباشد. هر چند ممکن است در کشور ما هنوز به چنین موضـوعی در انـدازههـاي لازم پرداخته نشده باشد، اما سابقه و قدمت امر کشاورزي از ابعـاد مختلـف در ایـران بـسیار دیرینـه و بـا تجربیات، پیشرفتها و فراز و نشیبهاي زیادي همراه بوده است. بخش کشاورزي یکی از مهمترین و توانمندترین بخشهاي اقتصادي کشور است. این بخش تأمینکنندهي یـک چهـارم تولیـد ناخـالص داخلی، یک چهارم اشتغال و هشتاد درصد نیازهاي غذایی کشور، یک سوم صادرات غیرنفتی و بیش از
90 درصد مواد خام مورد نیاز صنایع داخلی کشور است. یکی از مهمترین عوامل دسـتیابی بـه توسـعه کشاورزي، استفاده از اطلاعات، دانش فنی و توسعه منابع انسانی است و در این راستا لازم اسـت کـه کشاورزان به اطلاعات فنی مورد نیاز خود به سادگی، سهولت و سرعت ممکن دست یابنـد. بنـابراین، ترویج ایدههاي جدید کشاورزي و آموزش کشاورزان و بهرهبرداران به منظـور ارتقـاي سـطح دانـش، اطلاعات و مهارت آنها یکی از عوامل مهم و مؤثر در توسعه بخش کشاورزي کشور است و تحقق این امر بدون وجود برنامهریزي صحیح و اجراي پروژهها و برنامههاي منسجم و منطقی غیر ممکن است.
از میان مسائل و محدودیت هایی که بر روستاها و مناطق کمتر توسعه یافته ي کشور سایه انداخته، فقر علمی و سطح نازل دانش، آگاهی و مهارتهاي فنی و حرفه اي مهمتر میباشد. در یک بررسی فراتحلیلی که از پایاننامههاي تحصیلی در مقطع زمانی 1359 -1383 صورت گرفته است، علتهاي مختلف مهاجرت روستا به شهر در چهار زمینهي اقتصادي، اجتماعی- فرهنگی، جمعیتشناسی و طبیعی - کشاورزي خلاصه شده است که در بین عوامل اقتصادي، کمبود تسهیلات در روستا و بیکاري از بقیه مهم تر بودهاند. عوامل اجتماعی – فرهنگی از نظر فراوانی دومین علت تبیینکنندهي مهاجرت میباشند و در بین این عوامل، نبود مراکز دانشگاهی و کمبود مقاطع تحصیلی آموزش و پرورش نسبت به بقیه داراي ارجحیت بوده اند. همان طور که مشهود است در هر یک از
٣
عوامل مطرح شده نقش آموزش و اهمیت آن بارز است (قاسمی،.(1384 بنابراین، سازمان آموزش فنی و حرفه اي کشور که در شرایط فعلی وظیفهي ارتقاء سطح آگاهیهاي مهارتی تمام اقشار جامعه و فراهمسازي بستري مناسب جهت مهارتآموزي جویندگان کار فاقد مهارت را دارد، به منظور دستیابی به اهداف بلند مدت خود که همانا توزیع عادلانه ظرفیتهاي آموزشی و برقراري توازن و بهبود دسترسی است، با نگرشی نوین اقدام به توسعه ي آموزشها در مناطق روستایی نموده و پس از بررسیهاي درون و برون سازمانی و بررسی هاي کارشناسی در سال 1385 تصمیم به برنامهریزي و اجراي آموزشهایی جهت جوامع روستایی و کمتر توسعه یافته تحت عنوان »طرح هجرت« نمود.
سازمان آموزش فنی و حرفهاي کشور سازمان آموزش فنی و حرفهاي کشور وابسته به وزارت کار و امور اجتماعی در جهت تربیت و
تأمین نیروهاي ماهر و متخصص مورد نیاز بخشهاي مختلف صنعتی، کشاورزي، تولیدي، خدماتی و بازرگانی و تربیت مربیان متخصص و ورزیدهي مورد نیاز مراکز آموزش فنی و حرفه اي و گسترش همکاريهاي بینالمللی فعالیت می کند (سازمان آموزش فنی و حرفهاي کشور، .(1386 رکن اصلی فعالیتهاي این سازمان آموزش است و آموزشهاي آن در رشتههاي مختلف و در قالب مراکز آموزش ثابت، آموزش در پادگانها، آموزش در زندانها، آموزش توسط تیمهاي سیار، آموزش در صنایع (مراکز جوار)، آموزش صنایع ساختمان، آموزش کشاورزي، آموزش توسط آموزشگاههاي آزاد انجام می گیرد
(همان).
آموزش سیار1
در ارائهي خدمات آموزشی ، انتخاب و بکارگیري روشهاي مناسب یکی از عوامل مهم بوده که برنامهریزان و طراحان آموزشی بر آن تأکید فراوان داشتهاند. الدجنسون2 یکی از صاحبنظران آموزش سیار در دانمارك، آموزش سیار را تلاشی براي آموزش مهارت ها به مردم در محیط زندگی خودشان تعریف کرده است. این نوع از آموزش توسط آموزشگران یا وسایلی که از مکانی به مکان دیگر انتقال داده میشود، ارائه میگردد و تلاشی است مکمل که میتواند براي گسترش و توسعه ي آموزش به جوامع کار، دانش و اشتغال به کار رود در ایران از آموزش سیار در چارچوب نظام آموزش رسمی و نیز نظام آموزش غیررسمی بهره گرفته شده است. استفاده از آموزش سیار در نظام آموزش رسمی ایران سابقهاي طولانی دارد. از جمله می توان به اجراي دوره هاي آموزش ابتدایی و راهنمایی کودکان و
2- Mobile education 3- Old-Jenson
۴
نوجوانان مناطق عشایري اشاره کرد و در حیطه آموزشهاي غیررسمی در زمینهي آموزشهاي بهداشتی ، کشاورزي، فنی و حرفه اي، ارائه خدمات کتابخانهاي و نمایش فیلم بوده است
