بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف شناسایی تأثیر اعتماد سازمانی بر رفتارهای ضد تولید کارکنان و با لحاظ کردن رفتار شهروندی سازمانی به عنوان متغیر میانجی یا واسطه، انجام شده است. بدین منظور، پرسشنامه هایی برای سنجش این متغیرها طراحی گردید و پس از اطمینان از روایی و پایایی ابزار اندازه گیری توسط تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی، در میان نمونه ای متشکل از 370 نفر از مجموع 741 نفرکارکنان شاغل در شرکت توکا فولاد اصفهان، توزیع گردید. روش تحقیق حاضر، از نوع توصیفی- همبستگی، مبتنی بر مدل معادلات ساختاری، با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای تصادفی ساده می باشد. نتایج حاصل از مدل تحقیق نشان می دهد که طبق مدل تحلیل مسیر ارائه شده، اعتماد سازمانی از طریق رفتار شهروندی بر رفتارهای ضد تولید کارکنان شرکت مورد بررسی، تأثیر دارد، این تأثیر معنادار بوده و میزان آن برابر -0/23 می باشد. در پایان، با توجه به اثر مستقیم اعتماد سازمانی و رفتار شهروندی در کاهش رفتارهای ضد تولید، به منظور تقویت و بهبود تأثیر اعتماد سازمانی و رفتار شهروندی، پیشنهاداتی به مدیران ارائه گردیده است.
کلمات کلیدی:
اعتماد - رفتار - رفتار ضد تولید - رفتار شهروندی
1 مقدمه
اعتماد به عنوان واژه بسیار مهمی تاکنون مورد مطالعه بسیاری قرار گرفته است. به این دلیل موجب بسیاری از تلاش ها و رفتارهای مشارکتی می شود و در بسیاری از روابط بین فردی نقش بسیار مهم و کلیدی را ایفاء می کند. اعتماد سازمانی به طور کلی عبارت است از: تمایل یک گروه یا طرف رابطه به آسیب پذیر بودن در برابر گروه دیگر بر پایه انتظار یا باوری که گروه دیگر مطمئن، قابل اطمینان، متوجه و نگران، و قابل اعتماد است(جواهری.([1] اعتماد سازمانی می تواند با بهبود ارتباطات و همکاری میان کارکنان و مدیران و ارتقاء کارآیی میان تیم ها موجب حفظ و بهبود کارکنان شود.کارکنان می گویند هنگامی که به همکاران و مدیرانشان اعتماد می کنند، احساس مالکیت و تعهد می کنند. ایجاد محیطی که دارای اعتماد سازمانی است، کاربردهای مثبت زیادی برای سازمان دارد. تحقیقات نشان داده است که اعتماد موجب بهبود ارتباطات، همکاری، و کار تیمی می شود. همچنین اعتماد موجب رضایت شغلی کارکنان و رفتارهای فرانقشی یا رفتارهای شهروندی سازمانی آنها می شود (ولز.([2]
امروزه اهمیت اعتماد در روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و سازمانی بطور چشمگیری مورد توجه قرار گرفته است. در مطالعات سازمانی نیز از اعتماد به عنوان عامل بنیادی برای سازمان های اثر بخش نام برده می شود و متخصصین رهبری و محققان به اهمیت ایجاد اعتماد در بین نیروی کار اذعان دارند. مطالعه ادبیات سازمانی نشان می دهد که اعتماد یک عامل حیاتی و ضروری برای موفقیت فردی و سازمانی می باشد(ارگیرس[3] ؛کاوی[4]؛ لیکرت[5]؛ مک گرگور.([6] بالا بودن اعتماد درون سازمانی، ضعف در سایر منابع لازم برای ارتقاء بهره وری را تا حدی جبران می کند. بررسی ها نشان می دهند که اعتماد اثرات درون فردی و بین فردی ایجاد کرده و روابط درون و برون سازمان را تحت تأثیر قرار می دهد. از این رو گفته می شود بالا بودن اعتماد سازمانی مساوی با بهبود رضایت شغلی، تعهد سازمانی، فضای اطمینان بین
©Second National Conference on Industrial Engineering& Sustainable Management (IESM’14)×
15 and 16Oct. 2014, Islamic Azad University, Lenjan Branch , Isfahan, Iran.
288
کارکنان افزایش همکاری و همفکری، تقسیم اطلاعات، حل مسئله، تسهیل توانمندسازی، توانایی تغییر، یادگیری و نوآوری سازمانی، کاهش فشار روحی و روانی، کاهش عدم اطمینان نسبت به آینده، حل تعارضات و در نهایت ایجاد چارچوبی برای افزایش بهره وری سازمانی می شود. پایین بودن اعتماد درون سازمانی،نوعاً افزایش تعارض، بی ثباتی سازمانی، ترک خدمت،کاهش انگیزش، شایعات و اعتصابات لاینحل، مانع تراشی بر سر تحقق اهداف، سازمانی و ... را در پی خواهد داشت(هارت و کوپر[7]؛ درکس و فرین [8]؛ فوکس[9]؛ لاپورت ، لویز و اشلیفر، ویشن [10]؛ کارسگارد، بروت و ویتنر.([11]
در سال های اخیر دو متغیر بسیار مهم، چه از نظر مفهومی و چه از بعد عملی توجه روان شناسان صنعتی و سازمانی را در جهت توسعه سازمان ها به خود جلب نموده است و این دو متغیر، رفتارهای شهروندی سازمانی و رفتارهای ضد تولید می باشند. رفتارهای شهروندی به عنوان رفتار ارادی و از روی میل کارکنان تعریف می گردد که داوطلبانه بوده و نوعاً به آنها پاداش تعلق نمی گیرد، اما می توانند عملکرد سازمان ها را بهبود بخشند(اورگان[12]؛ شانگ.([13]
پژوهشگران سازمانی نشان داده اند که بعضی از کارکنان در سلامت و اثربخشی سازمانی شان به وسیله انجام وظایف فراتر از نقش خود مشارکت می نمایند(موچینسکی .([14] از طرف دیگر رفتارهای ضد تولید موضوع بسیار مهم پیش روی سازمان ها است. به همین جهت، بعضی از پژوهش های تجربی بر پیشایندها و پی آمدهای این رفتارها متمرکز گردیده اند. علاوه بر این، مرورهای نظری کوشش نموده اند تا ادبیات پژوهشی گوناگون و مختلف مرتبط با رفتارهای ضد تولید و تأثیر رفتارهای شهروندی سازمانی بر این رفتارها را ترکیب نمایند(هرسکویچ،ترنر،بارلینک،آرنولد،دوپر،اینس،لیلانک و سیوالاتان[15]؛ هوفمن،بلیر،مریاک و ووهر[16]؛ بری،اونس،ساکت[17]؛ لی و اسپکتور [18]؛ اسپکتور و فوکس [19]؛ دلال [20]؛ لیپین، ارز و جانسون[21]؛ ریوکس و پنر.([22]
تلاش برای بهبود عملکرد، از روزهای اولیه شکل گیری رشته مدیریت به عنوان اصل خدشه ناپذیری مطرح بوده است که هر روز وارد مباحث جدیدتری می شود و حوزه های بیشتری را در بر می گیرد. بر خلاف گذشته، که از کارکنان انتظار می رفت در حد نقش های رسمی خود عمل کنند، در قراردادهای روانشناختی جدید، رفتارهای داوطلبانه و فراتر از نقش، مورد انتظار است. تحقیقات کنونی، این رفتارها را تحت عنوان رفتارهای شهروندی سازمانی، مد نظر قرار داده اند و در آن، به مشارکت بلند مدت فرد در موفقیت سازمان تأکید می ورزند. این عقیده که اعتماد در محیط های کاری به عنوان عامل اصلی بالقوه ای است که منجر به بهبود عملکرد سازمانی می شود و می تواند یکی از منابع مزیت رقابتی در بلند مدت باشد، نیز به سرعت مورد توجه قرارگرفته است. ایجاد محیطی که دارای اعتماد سازمانی است، تأثیرات مثبت زیادی برای سازمان ها دارد، برعکس، هزینه های بی اعتمادی به علت عدم تمایل کارکنان به همکاری و مشارکت، خطر پذیری به خاطر رفتارهای نامناسب، کیفیت پایین کار و نیاز به کنترل، می تواند سنگین باشد(پوستایت و لامسا.([23] تقویت اعتماد و رفتارهای شهروندی سازمانی، عملکرد و کارایی سازمان ها را ارتقا بخشیده و بقای بلند مدت آنها را تضمین می کند (شیرازی،خداوردیان و نعیمی.([24] بنابراین با توجه به موضوعات مطرح شده می توان نتیجه گرفت که، اعتماد سازمانی و رفتار شهروندی می توانند تأثیر مستقیمی در کاهش رفتارهای ضد تولید و انحرافی کارکنان در سازمان ها داشته باشند.
با توجه به هدف این پژوهش، که بررسی تعیین میزان تأثیراعتماد سازمانی از طریق رفتار شهروندی سازمانی بر رفتار های ضد تولید در شرکت توکا فولاد اصفهان بوده است، ابتداء ضمن بیان مسئله و روش شناسی تحقیق، با ابزار، جامعه آماری و شیوه نمونه گیری در تحقیق آشنا شده، سپس یافته های تحقیق و نتایج حاصل از آن، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در پایان پیشنهاداتی به منظور تقویت و بهبود تأثیر اعتماد سازمانی و رفتار شهروندی به منظور پیشگیری از رفتار های ضد تولید به مدیران ارائه خواهد گردید.
2 بیان مسئله تحقیق
با توجه به موارد مطرح شده فوق، مهمترین اهداف این تحقیق به شرح زیر است، که بر مبنای آنها فرضیات تحقیق تنظیم شده است:
- تعیین میزان تأثیر اعتماد سازمانی از طریق رفتار شهروندی سازمانی بر رفتار های ضد تولید در شرکت توکا فولاد اصفهان
- تعیین میزان تأثیر اعتماد سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی شرکت در توکا فولاد اصفهان
- تعیین میزان تأثیر رفتار شهروندی سازمانی بر رفتار ضد تولید در شرکت توکا فولاد اصفهان
- تعیین میزان تأثیر اعتماد سازمانی بر رفتار ضد تولید در شرکت توکا فولاد اصفهان
که در این بررسی، فرضیه اصلی تحقیق عبارت بوده است از اینکه: اعتماد سازمانی از طریق رفتار شهروندی سازمانی بر رفتار های ضد تولید شرکت توکا فولاد تأثیر دارد و فرضیات فرعی تحقیق نیز به شرح زیر مطرح گردیده است:
- 1 اعتماد سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی در شرکت توکا فولاد اصفهان تأثیر دارد.
©Second National Conference on Industrial Engineering& Sustainable Management (IESM’14)×
15 and 16 Oct. 2014, Islamic Azad University, Lenjan Branch, Isfahan, Iran.
289
- 2 رفتار شهروندی سازمانی بر رفتار ضد تولید در شرکت توکا فولاد اصفهان تأثیر دارد. - 3 اعتماد سازمانی بر رفتار ضد تولید در شرکت توکا فولاد اصفهان تأثیر دارد.
در نتیجه، بر مبنای فرضیات موجود و بررسی پیشینه تحقیق، مدل مفهومی زیرکه نشان دهنده روابط بین متغیرهای اصلی تحقیق و چارچوب نظری تحقیق حاضر است، در شکل (1) ارائه می گردد:
