بخشی از مقاله
بررسی تنوع ژنتیکی خرفه بومی ایران با استفاده از صفات مورفولوژیکی
چکیده
خرفه با نام علمی Portulaaa oleraaea یک گیاه یکساله است که در مکانهای زیستی متعددی در سراسر جهان رشد میکند و از نظر مواد غذایی در لیست گیاهان اقتصادی جهان گنجانده شده است. این پژوهش با هدف تعیین تنوع ژنتیکی ژنوتیپهای بومی گیاه دارویی خرفه در ایران با استفاده از صفات مورفولوژیک مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشدر قالب طرح کاملاً تصادفی با 20 ژنوتیپ به عنوان تیمار در 4 تکرار انجام شد. نتایج جدول تجزیه واریانس چهار صفت شامل میزان مواد جامد محلول، طول ساقه اصلی، قطر میانگره و تعداد گل در بوته، در بین 20 توده خرفه معنیداری را نشان داد. مقایسه میانگین به روش آزمون چند دامنهای دانکن در سطح 5 درصد، بیشترین میزان مواد جامد محلول را در تهران، و بیشترین طول ساقه اصلی، قطر میانگره سوم و تعداد گل را به ترتیب در ژنوتیپهای همدان، شیراز، اردبیل نشان داد.
کلمات کلیدی: خرفه((Portulaaa oleraaea، تنوع ژنتیکی، صفات مورفولوژیکی
.1 مقدمه
گیاه دارویی خرفه عضوی از خانواده Portulaaaaeae است. این خانواده از120 گونه گیاهی دارویی تشکیل شده است که اغلـب دارای بوتههای شاداب هستند و به عنوان هشتمین علف هرز رایج در جهان میباشد .(6) گیاه خرفه در مناطق گسترده معتدل و گرمسـیری در سراسر جهان توزیع شده است .( 8) عقیده بر این است که خرفه بومی ایران یا هند میباشـد کـه در ایـن منـاطق بصـورت وحشـی گسترش یافته است .(2) گیاه خرفه در مکانهای جغرافیایی زیستی متعددی در سراسر جهان رشد میکنـد و بـه بسـیاری از شـرایط نامطلوب مانند خشکسالی، شوری و شرایط کمبود مواد غذایی سازگار میباشد .(5) خرفه یکساله تابستانه، نسبت به سرما حساس و دارای ساقههای آبدار قرمز تا بنفشرنگ خوابیده میباشد که از یک ریشه اصلی و گوشتی منشعب میشوند. گیاه دارویی خرفه دارای ساقههایی با برگهای ضخیم تخممرغی شکل میباشد؛ گلها در محور برگ شکوفههای زرد رنگ داشته و بذرهای بارور تولید میکنند که سیاه رنگاند .(2) متابولیتهای ثانویه (نورآدرنالین، دوپامین و امگا(3 اهمیت دارویی فراوانی به گیاه خرفه داده است که به عنـوان ضد سرطان، آنتیاکسیدان و تصفیهکننده خون کـاربرد دارنـد .(8) آنـالیز بـرگ و سـاقه حضـور آب، مـواد لعـابی، پکتـین، پـروتئین، کربوهیدراتها، کلسیم، منیزیم، آهن، مس، روی، سدیم، پتاسیم، فسفر، سلنیوم، اسیدهای ارگانیـک (اگزالیـک، سـینامیک، کافئیـک، مالیک، سیتریک)، تیامین، فرولیکاسید، ریبوفلاوین، نیکوتینیکاسید، ویتامینهایA ، B، A و E را نشان میدهد .(1) تفاوت در ارقام، زمان برداشت و شرایط زیست محیطی میتواند به ترکیبات شیمیایی و مزایای تغذیه گیاه دارویی خرفه کمک کند .(6) تودههای بومی ژرمپلاسم مناسبی در برنامههای اصلاحی هستند وهمچنین آگاهی از تنوع جمعیت پیش شـرط اصـلی اصـلاح گیاهـان اسـت .(4) از جمله روشهای کلاسیک در بررسی تنوع و ساختار ژنتیکی ژنوتیپهای گیاهی استفاده از صفات مورفولوژیک میباشد؛ اما با توجه بـه اینکه تعداد صفات مورفولوژیک محدود بوده و تحت تأثیر سن گیاه و محیط قرار دارند، امروزه از روشهای دقیقتری مانند نشانگرهای مولکولی در بررسی تنوع ژنتیکی استفاده میشود .( 3)تنوع بالا در صفات مورفولـوژیکی مـیتوانـد یـک ابـزار مفیـد بـرای جمـعآوری ژرمپلاسم باشد. خصوصیات مورفولوژیکی اولین گام برای کشف و حفاظت منابع گیاهی جدید میباشد .(7) این پژوهش با هدف تعیین تنوع ژنتیکی تعدادی از تودههای بومی گیاه دارویی خرفه در ایران با استفاده ازصفات مورفولوژیک صورت میگیـرد کـه بـا توجـه بـه اهمیت این گیاه میتواند کمک موثری در روند شناسایی و اصلاح گیاه خرفه داشته باشد.
