بخشی از مقاله
امنیت غذایی چیست
بانک جهانی در سال ۱۹۸۶ امنیت غذایی را به صورت «دسترسی همه مردم در تمام اوقات به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم» تعریف کرد که این تعریف در کنفرانس رم مورد تاکید قرار گرفت.
این تعریف به سه عنصر «موجود بودن غذا»، «دسترسی به غذا» و «پایداری در دریافت غذا» استوار است. عنصر موجود بودن غذا تنها به میزان مواد غذایی در مرزهای ملی که درگذشته عنصر اصلی امنیت غذایی بود، تکیه ندارد و امروزه شامل تولید (عرضه داخلی) و واردات مواد غذایی میباشد.
مفهوم «دسترسی به غذا» نیز دسترسی فیزیکی و اقتصادی به منابع جهت تامین اقلام غذایی مورد نیاز جامعه است و به معنای «پایداری در دریافت غذا»، ثبات و پایداری دریافت ارزش های غذایی مورد نیاز جامعه میباشد.
وضعیت امنیت غذا و تغذیه در ایران:
در کشور ایران سوء تغذیه ناشی از فقر از چهل سال قبل گزارش شده است و علیرغم تلاشها همچنان شیوع نسبتاً وسیع دارد و قبل از اینکه به پیشگیری و کنترل آن بپردازیم بیماریهای متابولیک ناشی از رفاه نیز شتاب زده از راه رسیده اند. البته در بسیاری مواد سوء تغذیه نه به دلیل کمی درآمد بلکه به سبب نداشتن آگاهی از اصول تغذیه است.
به طور کلی داده های موجود سه روند مهم و تعیین کننده در زمینه غذا و بیماریهای متایولیکی را نشان می دهد:
۱- افزایش چشم گیر مصرف چربی در جامعه
۲- افزایش سریع و چشم گیر مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلب و عروق
۳- اضافه وزن و چاقی بخصوص در زنان میانسال
استراتژیهای کلی حاکم بر برنامه امنیت غذا و تغذیه:
۱- هماهنگی بین بخشی:
تجربه ها نشان داده است که توان مدیریت در سطح استان عامل تضمین کننده در اجرای موفق سیاستهای ملی میباشد و از آنجا که مسئله تامین غذا از مقوله های فرابخشی بوده اغلب ارگانها و وزارتخانه ها به نوعی با آن یا معلولهای پس از آن سر و کار دارند، لذا بدون ایجاد هماهنگی و همگرایی در سیاستها اجرای برنامه های مرتبط با امنیت غذا میسر نخواهد بود.
۲- جلب مشارکت مردم:
بدیهی است در هر برنامه ریزی دولتی یک سمت آن به طرف مردم و حفظ منافع آنها خواهد بود و الزاماً برنامه هایی موفق تر هستند که نقش مردم را در تمام سیکل برنامه ریزی تا اجرا منظور نموده باشند خصوصاً اگر اجرا برنامه مترادف با تغییر رفتار جامعه باشد.
۳- ایجاد دسترسی به غذا با توجه به اینکه دسترسی به غذا از دو بعد اقتصادی و فیزیکی مطرح است، لذا اشتغالزایی، افزایش درآمد خانوار، در دسترس قرار دادن مواد غذایی مورد نیاز از طریق کشت و زرع و یا فرآیندهای دیگر، ایجاد دسترسی فرهنگی به غذا به معنای در دسترس قرار دادن غذاهای با ارزش سنتی و متناسب با فرهنگ مردم از راهکارهای موثر ایجاد دسترسی به غذا بوده و طبیعتاً فرابخشی خواهد بود.
۴- آموزش:
از آنجا که یکی از عوامل اصلی در نامناسب بودن سبد غذایی هر خانوار، توزیع نامناسب آن بین اعضاء خانوار، عدم شناخت گروههای غذایی و نیاز بدن به هر کدام از گروهها و در اولویت قرار دادن بعضی از آنها میباشد، بنابراین نقش آموزش در ارتقاء فرهنگ و سواد تغذیهای جامعه بسیار ارزشمند خواهد بود.
۵- ارتقاء بهداشت جامعه و پیشگیری و مراقبت از بیماریها:
به دلیل بیماریهای زمینه ای مانند بیماریهای عفونی، انگلی یا بیماریهای غذد و متابولیک در بروز سوء تغذیه، به نظر می رسد یکی از استراتژیهای مهم ایجاد امنیت غذا و تغذیه پیشگیری و مراقبت اینگونه بیماریها باشد. از طرفی توجه به بیماریهایی که معلول و یا در ارتباط با نوع تغذیه میباشند، نظیر بعضی سرطانها، بیماریهای قلبی و عروقی و غیره نیز در زمره اینگونه بیماریها که بایستی تحت مراقبت و توصیههای تغذیهای باشند قرار میگیرد.
۶- تحقیقات کاربردی:
بدیهی است تحقیقات بعنوان ابزار تعیین وضعیت موجود، شناخت مشکل و تعیین اولویتها، ارزشیایی حین و در خاتمه برنامه جایگاه ویژه ای دارد، لذا بایستی با طراحی یک سیستم منظم و هدفمند ساختار آن تعیین و طراحی شود.
۷- نظارت و ارزشیابی:
برای یک برنامه هدفمند میان برنامه ای و نهایی، داشتن سیستم نظارت و ارزشیابی توسط تمام بخشهای درگیر اجرای برنامه و نیز داشتن ابزار لازم برای این منظور، کاملاً ضروری و مهم است.
شیوه مصرف صحیح غذا و هرم غذایی:
شرط اصلی سلامت زیستن داشتن تغذیه صحیح است. تغذیه صحیح یعنی رعایت دو اصل تعادل و تنوع در برنامه ریزی غذایی روزانه تعادل به معنی مصرف مقادیر کافی از مواد غذایی و تنوع به معنی انواع مختلف مواد غذایی در ۵ گروه اصلی مواد در هرم غذایی میباشد. هرم غذایی از ۵ گروه اصلی مواد غذایی تشکیل شده است. هر چه از بالای هرم به سمت پایین نزدیک می شویم حجمی که گروههای غذایی به خود اختصاص می دهند بیشتر شده و باید مقدار مصرف روزانه آنها بیشتر شود. در هر گروه مواد غذایی دارای ارزش غذایی تقریباً یکسان هستند و میتوان از یکی بجای دیگری استفاده کرد. (هرم راهنمای غذایی در پایان این فصل ضمیمه می باشد(
۱- گروه نان و غلات:
این گروه شامل موادی مانند انواع نان، برنج، ماکارونی، گندم و جو است منبع مهم انرژی، آهن، انواع ویتامین های گروه B میباشند. هر واحد سهم از این گروه برابر است با یک برش ۳۰ گرمی از انواع نان به (اندازه یک کف دست از نان سنگک، بربری یا تافتون و در مورد نان لواش چهار کف دست)، نصف لیوان ماکارونی یا برنج خام معادل یک لیوان از شکل پخته آنها، نصف لیوان غلات خام معادل یک لیوان پخته غلات. میزان توصیه شده ۱۱-۶ واحد میباشد. هر واحد از این گروه تامین کننده ۱۵ گرم کربوهیدرات، ۳ گرم پروتئن و صفر گرم چربی است. بهتر است از نان های حاوی سبوس (نان جو و سنگک) استفاده کرد و برای کامل کردن پروتئین گروه نان و غلات بهتر است آنها را بصورت مخلوط با حبوبات مصرف کرد (عدس پلو، باقلاپلو …(
۲- گروه میوه ها و سبزی ها:
سبزی و میوه های غنی از ویتامین C (مثل سبزی های برگی، گوجه فرنگی، فلفل دلمهای و مرکبات)، سبزی ها و میوه های غنی از ویتامین A شامل سبزی ها و میوه های زرد، نارنجی، قرمز، سبز تیره و سبزی های برگی (مثل اسفناج، هویج، گوجه فرنگی، طالبی، زردآلو، قارچ، پیاز، سیب زمینی، کاهو و …)در این گروه قرار دارند.
این گروه منبع ویتامین A، ویتامین C و فیبر غذایی هستند. هر واحد از این گروه برابر است با یک عدد میوه متوسط، یک چهارم متوسط، نصف لیوا ن حبه انگور، سه عدد زرد آلود، نصف لیوان آب میوه، یک لیوان کاهو یا سبزی خوردن یا نصف لیوان سبزی پخته یا یک لیوان سبزی خام خرد شده یا یک عدد سیب زمینی متوسط. میزان توصیه شده روزانه ۵-۳ واحد میباشد. مصرف هر واحد تامین کننده ۵ گرم کربوهیدرات و ۲ گرم پروتئین است. بهتر است پس از جدا کردن پوست میوه از قرار دادن آن در مجاورت هوا خوداری شود زیرا ویتامین های آن مخصوصاً ویتامین C از بین می رود.
۳- گروه شیر و لبنیات:
این گروه شامل موادی مانند شیر، ماست، کشک، بستنی و پنیر میباشد ( در بعضی از منابع پنیررا در گروه گوشت قرار می دهند)، این گروه بهترین منبع کلسیم، ویتامین B، پروتئین و ویتامین B میباشند هر واحد از این گروه برابر است بایک یک لیوان شیر، یک لیوان ماست، ۶۰-۴۵ گرم پنیر (دو قوطی کبریت پنیر) یا یک لیوان کشک پاستوریزه یا نصف لیوان بستنی. میزان توصیه شده روزانه ۳-۲ واحد میباشد. هر واحد تامین کننده ۱۲ گرم کربوهیدرات، ۸ گرم پروتئین، ۸-۵ گرم چربی میباشد.
۴- گروه گوشت، حبوبات، مغزها و تخم مرغ.
این گروه شامل موادی مانند: گوشت های قرمز (گوسفند و گوساله)، گوشت های سفید (مرغ، ماهی و پرندگان)، جگر، دل، قلوه، زبان و مغز، تخم مرغ، حبوبات (نخود، لوبیا، عدس، باقلا، لپه و ماش) و مغزها (گردو، بادام، فندق، پسته و انواع تخمه) است که سرشار از پروتئین، فسفر، ویتامین های B و B، روی، منیزیوم و آهن میباشند.
هر واحد از این گروه شامل ۶۰ گرم گوشت و لخم پخته (دو قطعه خورشتی)، دو عدد تخم مرغ، با یک لیوان حبوبات پخته (معادل نصف لیوان حبوبات خام) یا یک لیوان انواع مغزها (گردو، فندق، بادام، پسته و تخمه) بوده میزان توصیه شده آنها روزانه ۳-۲ واحد میباشد. هر واحد تامین کننده ۷ گرم پروتئین، ۵ گرم چربی و صفر گرم کربوهیدرات است.
۵- گروه چربی ها، روغن ها و شیرینی ها:
چربی ها منبع مهم تامین کننده ویتامین های محلول در چربی هستند. بدلیل اینکه دارای انرژی بالا و مواد مغذی اندکی هستند میزان سهم روزانه برایشان در نظر گرفته نشده است (مصرف با احتیاط). این گروه شامل کره، خامه، مارگارین، انواع روغن ها، مایونز، انواع سس ها، سر شیر و پنیر خامه ای و چیپس میباشند. همینطور انواع آب نبات، شکلات، شیرینی ها، نوشابه های گازدار، مربا، عسل، ژله، شکر و… جزء این گروه هستند. هر واحد از این گروه چربی ها دارای ۵ گرم چربی میباشد.
بطور کلی یک رژیم روزانه باید شامل (۱۵-۱۲) درصد پروتئین، (۶۰-۵۰) درصد کربوهیدرات و (۳۰) درصد چربی باشد
امنیت غذایی در ایران و جهان
وضعیت الگوی غذایی مردم ایران طبق گزارش منتشر شده از سوی انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی كشور به شرح زیر است: ۴۰ درصد خانوارهای ایرانی بیش از ۱۲۰ درصد نیاز، انرژی دریافت میكنند.
ما دركجای جهان ایستادهایم؟
پایه الگوی غذایی مصرفی خانوارهای ایرانی بر اساس مواد غذایی گیاهی است و گروه نان و غلات به ویژه نان، یك سوم وزن سبد غذایی را تشكیل میدهد. ارزیابی الگوی غذای مصرفی، وضعیت سبد و سفره غذایی خانوارهای ایرانی و در نتیجه وضعیت تامین نسبی مواد مغذی مورد نیاز در سطح سلولی و تامین سلامت تغذیهای را نشان میدهد. بررسیها نشان میدهد كه نیمی از مردم كشور از نظر تامین سلامت تغذیهای دچار مشكل هستند. در طول یك دهه )۱۳۷۴-۱۳۶۴( دو نوع تحول اساسی در سبد غذایی خانوارهای شهر و روستا ایجاد شده كه شامل كمیت و كاهش وزن سبد و دیگری جابهجایی میان كالاهای سبد است؛ به طوری كه وزن گوشت، لبنیات، سبزی و میوه كاهش یافته و جای خود را به كالاهای نشاستهای، چربی و قند داده است. این جا به جایی در حقیقت از نظر كیفیت غذا و تامین نیازهای سلولی جنبه منفی داشته و سیری شكمی، جای سیری سلولی را گرفته است. به طور كلی، سیری شكم عبارت است از: مرتفع كردن حالت گرسنگی در حالی كه سیری سلولی، تامین واقعی نیازهای غذایی و فیزیولوژیك بدن و تامین سلامت تغذیهای است.مقایسه مصرف نان در مناطق شهری و روستایی نشان میدهد كه متوسط مصرف در سطح روستاها یك و نیم برابر بیشتر از مناطق شهری است و متوسط مصرف گوشت و تخممرغ در شهرها بالاتر گزارش شده است. این در حالی است كه مصرف برنج، حبوبات، لبنیات، سبزیها، ماكارانی و چربی،تفاوت عمدهای بین شهر و روستا ندارد. تعیین ارزش تغذیهای سفره خانوارهای ایرانی نشان میدهد كه ویتامین B۲ تنها ماده مغذی كلیدی است كه در كل كشور كمبود دریافت ندارد و كمبود ویتامین A در مناطق روستایی دیده میشود (در سطح میانگین كل) میزان دریافت سرانه انرژی و سایر مواد مغذی از نیاز متوسط بالاتر است نتایج این بررسی نشان می دهد كه مواد مغذی كلیدی در سفره مردم ایران انرژی، پروتئین، كلسیم، ویتامین A و B۲ هستند. به عبارت دیگر خطر كمبود این مواد در سفره مردم از سایر مواد مغذی بیشتر بوده و ارزیابی تغذیهای روی این ۵ ماده مغذی متمركز شده است.
ارزیابی الگوی غذای مصرفی از نظر امنیت غذایی نشان میدهد كه ۲۰ درصد مردم دچار كمبود انرژی و حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد دچار كمبود كلسیم و ویتامین Aو B۲ بودهاند. در یك جمعبندی میتوان گفت الگوی غذای مصرفی خانوار ایرانی به ویژه از نظر تامین ریز مغذیها كیفیت مناسبی ندارد. آهن، ریز مغذی ای است كه جامعه ایرانی از نظر دسترسی سلولی مشكل دارد. آهن در عملكرد طبیعی مغز، قدرتی یادگیری، توان یادگیری و كار جسمی و مصونیت در مقابل بیماریها نقش عمدهای دارد. مطالعات نشان میدهد كه متوسط دریافت آهن در مقایسه با مقدار توصیه شده روزانه كمبودی ندارد. گفتنی است، بیش از نیمی از آهن دریافتی، از طریق نان و غلات بهویژه نان تامین میشود. بررسیهای بیوشیمیایی حاكی است كه دسترسی به آهن در سطح سلولی حدود ۲۰ درصد جامعه ایرانی دچار مشكل است و این مشكل از مواردی است كه در خط اتصال سفره و سلول پدیدار میشود.بنابراین، همه اطلاعات این گزارش حاكی از آن است كه بیشتر مردم كشور ما كمتر از غلات سبوس نگرفته، لبنیات، انواع گوشتها، سبزیها و میوههای تازه استفاده میكنند و تنوع غذایی در رژیم غذایی روزانه آنها وجود ندارد. اما به واقع چه سازمانی مسئول بوده و چه باید كرد؟
امنیت غذایی در ایران
جالب است بدانید كه، با ادغام شورای غذا و تغذیه با شورای عالی سلامت، شورای عالی سلامت و امنیت غذایی تشكیل میشود. طبق قانون تخصیص منابع اعتباری، تسهیلات بانكی و یارانههای لازم برای تولید، تامین، توزیع و مصرف مواد غذایی، برای دستیابی و سبد مطلوب غذایی و اختصاص منابع لازم برای شروع و تدارك برای ترویج غذای سالم در قالب میان وعده غذایی دانشآموزان و همچنین كمك غذایی برای اقشار نیازمند از وظایف دولت است. تهیه و اجرای برنامههای غیر غذا و كاهش ضایعات مواد غذایی از تولید به مصرف از دیگر وظایف دولت بهشمار میرود
وزارت كشاورزی چه میگوید
یكی از وزارتخانههای متولی تغذیه در ایران وزارت جهاد كشاورزی است. دبیر شورای فناوری اطلاعات وزارت جهاد كشاورزی چندی پیش اعلام كرد: ۹۰< درصد نیاز غذایی مردم توسط بهرهبرداران بخش كشاورزی تهیه میشود.> محمدرضا ریختهگر برنجی افزود: <بخش كشاورزی ۸۰ درصد نیاز صنایع تبدیلی و تكمیلی را تامین میكند و ۲۲/۳ درصد اشتغال كشور در این بخش شكل میگیرد.> وی اضافه كرد: <امنیت غذایی كه از عناصر تشكیلدهنده توسعه پایدار است، توسط تولید در بخش كشاورزی ایجاد میشود. بهعلاوه، تولید محصولات كشاورزی از ۲۵ میلیون تن در سال ۱۳۵۶ به رقم ۸۶ میلیون تن در سال ۸۴ رسیده است.>
ریختهگر خاطر نشان كرد:<برای تقویت بخش كشاورزی نیاز به تحول است و تحول بدون فناوری نوین امكان ندارد.در ضمن، ۷۰ درصد تولید كشاورزی كشور در عرصه روستاها انجام میشود و بنابراین توجه به توسعه روستایی و افزایش درآمد روستاییان باعث تقویت و توسعه بخش كشاورزی میشود ( وی اظهار امیدواری كرد:<سرانه مصرف پروتئین حیوانی از ۲۲ گرم در روز در حال حاضر به ۲۹ گرم در روز در ۱۰ سال افزایش یابد و این نویدی برای توسعه تقاضای محصولات دامی در كشور است.)
رابطه بین امنیت غذایی و تغییرات آب و هوایی
گزارش كانايو نواژه رئيس جديد صندوق بين المللي توسعه كشاورزي(IFAD)
. گزارش های جدید نشان می دهد كمبود بارندگي اخير كه دوباره كمربند گسترده ای از شرق افریقا را فرا گرفته،میلیون ها نفر از مردم را تهديد ميكند. بحران فعلي كه در منطقه خشک وسرد به وجود امده به همه ما یادآوری ميكند که بحران امنیت جهانی غذا در سال 2007 و 2008 ، که تاثير شديدي بر تامین مواد غذایی و رشد قیمت ها داشت؛ هنوز راه زيادي تا پايان خود دارد. قیمت مواد غذایی از بالا ترين حد خود را در سال 2008 پايين تر آمده است ،اما همچنان در بالاترين سطوح خود تا كنون مي باشد. قيمت ها شناور بوده نشان دهنده عدم ثبات درون انهاست و علانمي از افزایش دوباره را نشان ميدهد.
آینده امنیت جهانی غذا بسیار مهم است و دوعوامل مرتبط موثر با آن وجود دارد. دردرجه اول کشورهای در حال توسعه در بالا بردن بهره وری کشاورزی از تغییر تکنولوژیکی و مديريت موثرمنابع طبیعی استفاده مي كنند.دليل دوم نيز اينست که جهان تا چه ميزان در محدود کردن تغییرات آب و هوایی موفق خواهد بود ، در حالی که بايد به کشورهای در حال توسعه نيز جهت انطباق با تغییرات آب و هوایی و کاهش اثرات آن كمك شود..
ميزان چالشي كه جهان در مورد امنيت غذايي با ان مواجه است در برنامه ريزي هاي اخير مرتبط با رشد جمعيت منعكس شده كه همراه با طرحهاي مورد نظر براي رشد توليد مواد غذايي ميباشد.
در پيش بيني هاي اخير جمعيت دنيا از 6.8 ميليارد نفر در حال حاضر به 9.1 ميليارد نفر در سال 2050افزايش خواهد يافت. بيشتر اين رشد، همانطور كه قابل پيش بيني است، در كشور هاي در حال توسعه اتفاق ميافتد. تغذيه 9.1 ميليارد نفر نيازمند افزايش توليد غذا در سطح دنيا به ميزان 70% ميباشد. افزايش توليد در كشور هاي در حال توسعه تقريبا بايد به دو برابر برسد. وظيفه سنگين تغذيه جمعيت در حال رشد جهان ،زماني سنگين تر ميشود كه تاثير منفي تغييرات آب وهوايي را به آن اضافه كنيم. مطالعات و تحقيقات اخير نماي كلي از اين پيشامد را به ما ميدهد. در جنوب و شرق آسيا انتظار ميرود كه تغييرات جوي بر بارندگي ها تاثير بگذارد، ميزان خشكسالي را افزايش دهد و موجب بالاتر رفتن دماي هوا شود كه تهديدي براي دستيابي به آب زراعي كافي و مناسب ميباشد.پيش بيني ميشود در منطقه صحراي بزرگ افريقا ميزان مناطق خشك و نيمه خشك به طور قابل ملاحظه اي افزايش يابد. در جنوب افريقا نيز پيش بيني ميشود كه تا سال 2020 بازده محصولات ديم تا 50% كاهش يابد. بنابراين تاثير تغييرات جوي بر كشاورزي موجب عدم ثبات در توليد شده و باعث ميشود كمبود بيشتري در توليد مواد غذايي به وجود آيد.
چنانچه اقدامي فوري صورت نگيرد، بدون شك تغييرات جوي بر امنيت جهاني غذا تاثير مخرب داشته و به شكل نگران كننده اي تعداد افرادي را كه با گرسنگي و سوء تغذيه مواجه هستند بالا ميبرد. ارزيابي هاي اخير نشان ميدهد كه اين تغييرات ميتواند تا سال 2020 بيش از 60 ميليون نفر ديگر را در خطر گرسنگي قرار دهد.
جامعه بين المللي در حال مواجهه با اين چالش هاست و اساس كار خود را بر حمايت از كشورهاي با درآمد پايين قرار داده است تا توليدات كشاورزي افزايش يابد. چنين تلاشهايي الزاما بايد متمركز بر 500 ميليون كشاورز جزء در سراسر دنيا باشد كه حدود 2 ميليارد نفر،يعني يك سوم جمعيت جهان را، تامين ميكنند.
ارتقاء سطح بهره وري آنها نه تنها براي تامين غذا و نيازهاي تغذيه اي اين كشاورزان لازم است، بلكه براي ميليون ها نفري كه به توليدات آنها متكي هستند نيز حائزاهميت ميباشد. IFAD، در طي 30 سال فعاليت خود براي بالا بردن بهره وري و سطح درآمد كشاورزان همچنين امنيت غذايي بيشتر ازايشان حمايت كرده است. چنين حمايت هايي دامنه وسيعي از فعالييت هاي مختلف را در بر ميگيرد كه از جمله آنها ميتوان به تحقيقات و توسعه كشاورزي، ايجاد مدارس داخل مزارع، انتقال اطلاعات كشاورزي، جنگلداري، خدمات دامپزشكي، حمايت از سازمان ها و تعاوني هاي وابسته به كشاورزان و حمايت از نهاد هاي مالي نواحي روستا نشين نام برد. در سالهاي اخير، IFAD با اقداماتي مانند تحويل بذر هاي مقاوم تر در برابر سيل و خشكسالي، سعي در توسعه برنامه هاي حمايت از كشاورزان جزء داشته تا آنها بتوانند خود را با تغييرات آب و هوايي سازگار كنند.
چنين برنامه هايي نشان داده اند كه اين كشاورزان از پتانسيل بسيار بالايي براي افزايش توليد غذا دنبال كردن فعاليت هاي سالم زيست محيطي برخوردارند. بدون شك كشاورزان جزء نقش مهمي در بهبود وضعيت امنيت جهاني غذا ايفا ميكنند.با اين وجود، اگر اين پتانسيل مورد توجه قرار ميگيرد، تلاشهاي ايشان نيز بايد با اقدامات موثر جهت محدود كردن تاثيرات مخرب
امنیت غذایی در بحران
شعار روز جهانی غذا در سال 2009
از سال 1943 كه كنفرانس غذا و كشاورزي مسئله غذا و گرسنگي را مورد بحث قرار داد و متعاقب آن تاسيس سازمان خواروبار كشاورزي FAOدرسال 1945 تا اجلاس جهانی غذا در رم 1996 (آبان ماه سال 1375 ) که با هدف جلب توجه جهانيان به مسئله غذا و گرسنگي تشکیل شد نیم قرن فاصله میبینیم .شهر رم در آن سال میزبان روسا يا نمايندگان عالي رتبه 194 كشور جهان در مقر سازمان خواربار و كشاورزي بود
در این اجلاس دبير كل سازمان ملل متحد گرسنگي را لكه ننگي بر دامن بشريت خواند و جامعه بين الملل را به در هم كوبيدن ساختاري كه به گرسنگي منجر مي شود دعوت كرد .
در اجلاس رم گفته شد عليرغم تلاشهاي انساندوستانه هنوز ارقام اخبار دهشتناكي از بي عدالتي را مي دهند. يك ميليارد گرسنه، 200 ميليون كودك مبتلا به سوء تغذيه، 30 مرگ در هر دقيقه بعلت گرسنگي!
در سالهای پس از اجلاس رم دهها اجلاس كنفرانس يا نشست جهاني مسئله تامين غذا، كمك هاي غذايي، مبارزه با گرسنگي و امنيت غذائي را مورد بحث قرار داده و بيانيه هاي معتبر نيز تدوين كرده و اين بيانيه ها را براي اجرا به كشورهاي عضو ابلاغ كرده اند در بعضي از اين كنفرانسها مقامات بلند پايه كشورها دعوت داشته اند و با امضاي تعهد نامه بشر دوستانه، خود و كشورشان را به انجام وظايفي كه در قطعنامه آمده است متعهد كرده اند.
و اکنون با گذشت 13 سال از اجلاس جهانی غذا در رم که معاون اول رياست جمهوري اسلامي ايران( جناب آقای دکتر حبیبی) در آن شركت كردند و پشتيباني ايران را از همكاري جدي و عملي بــراي تــولــيد پايدار و توزيع عادلانه غذا با تاكيد بر حمايت از اقشار آسيب پذير بويژه زنان و كودكان اعلام نموده و اضافه كردند كه جمهوري اسلامي ايران آمادگي خود را در راه تحقق اين هدف كه شرط اســاسي تـــوسعه پايدار و در نتيجه صلح پايدار است اعلام مي دارد، مجددا اجلاسی دیگر یعنی اجلاس سران برای امنیت غذایی در سال 2009 برگزار میشود
• این اجلاس جهانی به 7 چالش های کلیدی اشاره کرده است
• بر قراری سیستم حکمرانی شایسته برای امنیت غذایی در سطح ملی و جهانی
• حصول اطمینان از توانمند سازی کشور ها برای دسترسی به تجارتی منصفانه برای محصولات کشاورزی و غذایی و برقراری سیاست هاییکه از اجحاف حاصله از تجارت جهانی جلوگیری کند.
• شناسایی راههای که کشاورزان چه در کشور های توسعه یافته و یا در حال توسعه درآمد قابل قبولی وقابل مقایسه با سایر سطوح جامعه بدست آورند
• به جریان انداختن سرمایه گذاری در بخش خصوصی و دولتی کشاورزی روستایی و حصول اطمینان از دسترسی کشاورزان به ابزارهای کافی و مدرن برای تولید محصول بهتر و بازده بیشتر در کشور های در حال توسعه و خصوصا کشورهای کم درآمد که با کمبود غذا روبرو هستند.
• در نظر داشتن این مهم که در حال حاضر بیش از 30 کشور اخیرا" اورژانس های غذایی را تجربه کرده اند و توجه و تاکید به این مهم که مکانیزم ها و روش های موثر تری را باید برای بحران های غذایی طراحی و پیاده کرد.
همانطور که ملاحظه میشود اولین اقدام پیشنهادی ریشه کن کردن گرسنگی در جهان و اطمینان از تولید کافی غذا برای تمام جهانیان میباشد و همچنین پیدا کردن راهی برای تضمین اینکه همه مردم جهان به غذای کافی و سالم برای یک زندگی سالم و فعال دسترسی دارند. ریشه کن کردن گرسنگی در جهان ،نه تنها اطمینان از تولید کافی غذا برای تمام جهانیان که تا سال 2050 به حدود 9 میلیارد نفر خواهند رسید بلکه پیدا کردن راهی برای تضمین اینکه همه به غذای مورد نیازشان برای یک زندگی سالم و فعال دسترسی دارند وحصول اطمینان از اینکه کشور ها آمادگی لازم را برای تطبیق با تغییرات شرایط اقلیمی و آب و هوائی پیدا کرده اند.
روز جهانی غذا را در سال 2009 یا 1388 در حالی جشن ! میگیریم که ناامنی غذایی عمیق تر شده است بحران اقتصادی و افزایش قیمت غذا و استمرار این مصیبت 100 میلیون نفر به گرسنگان جهان افزوده است
مدیر کل فائو آقای ژاکوب دیوف میگوید بحران خاموش گرسنگی یک ششم انسانهای کره زمین را درگیر کرده و صلح و امنیت را به مخاطره انداخته است . و باز اضافه میکند که ما به یک تلاش گسترده و سریع و اجماع جهانی برای رشه کنی گرسنگی در جهان نیازمندیم.
بخاطر دارم که در اجلاس سال 1375 رم وزير كشاورزي كشورمان گفته بود:
"ناامني غذائي سد عظيمي فرا راه رفاه و توسعه يافتگي است و چنانچه بصورت ريشه اي و جدي چاره انديشي نشود بي شك بشريت آينده اي مبهم پيش رو خواهد داشت. مسئله امنيت غذائي مرزها را در هم مي شكند و جهان شمول مي شود. حذف گرسنگي و سوء تغذيه بايد جايگاه مهمي را در افكار و انديشه هاي بشري بازيابد و بهبود امنيت غذائي بايد بعنوان هدفي كليدي در تكامل انسان پذيرفته شده و از محورهاي اساسي سياستها، اولويتها و برنامه هاي توسعه قلمداد گردد."در آن سال این گفته ها برای کارشناسانی چون من چقدر امیدوار کننده بود که رشد مستمر و مثبت بخش كشاورزي نه تنها موجب تامين بخش مهمي از مواد غذائي مورد نياز جمعيت كشور بوده، بلكه در جهت كاهش وابستگي و افزايش خودكفائي محصولات اساسي بخش كشاورزي عمل كرده است در آن سال گفته شد هم اكنون 86 درصد از عرصه مواد غذائي از طريق توليد داخلي تامين مي شود و ضريب وابستگي از 25 درصد در سال 1367 به 14 درصد در سال 1372 كاهش يافته است.
ولی آمار های سال 1387 از واردات بیشتر میگویند تا تولید داخلی ، یارانه های بخش کشاورزی در بعضی موارد حذف شده اند تولید کنندگان داخلی کمتر بازار فروش می یابند
ادامه سیاست فعلی روز به روز ما را از سیاستهای کلی مصوب رهبر معظم انقلاب دور میکند و کشور را به خارج وابستهتر خواهد کرد.
چه خوب بود اگر دولت از افزایش درآمد نفتی طی سالهای گذشته که در صندوق ذخیره ارزی جمعآوری شده بود برای تقویت بخش کشاورزی استفاده میکرد . زیرساختهای این بخش را تقویت میکرد بر افزایش بهرهوری و مدیریت آب تاکید میکرد . سیستمهای آبیاری را اصلاح میکرد . بخش کشاورزی را به ایجاد مجتمعهای پیشرفته و مدرن کشاورزی تشویق میکرد و توجه به صنایع تبدیلی و اختصاص بخش قابل ملاحظهای از تسهیلات بانکی را به این بخش مد نظر قرار میداد. لیکن دلارهای نفتی کشور بیشتر صرف واردات محصولاتی مثل شکر، برنج (آنهم برنجهایی که قصه زیادی دارند) میوه های گران غیر فصلی و مایوس کردن تولید کنندگان داخلی باغ داران ، پنبه کاران و....شد
وقتی به آمار های مربوط به خط فقر در کشور که توسط مقامات مسوول ذکر میشود مینگرم بخود میگویم ،افسوس گويا بعد از آنهمه نشست هاي جهاني و بيانيه هاي انسان دوستانه، و تعهد دولت ها و تدوین برنامه های کلان و .... براي دستيابي به امنيت غذائي پايدار در جهان كنوني يا دهكده جهاني ما آنچه پايدار مانده است گرسنگي است.
اگر چه کشور ما در بین کشورهایی که بصورت حاد با گرسنگی روبرو هستند کشور ثروتمندی است و از جهات مختلف با کشور های افریقایی که تصاویر تلخ و انسان کش کودکان نحیفشان را میبینیم قابل قیاس نیست ولی مسئله گرسنگی مانند لکه ننگی بدامن کل بشریت است وهمه جهان مسوولیت مشترکی در قبال حذف فقر و گرسنگی دارند ولی کشور ها از جمله کشور های ثروتمند زمانی میتوانند در عرصه جهانی مطرح و مورد اعتبار باشند که سیاست هایی برای حفظ منابع کشاورزی ،توجه به کشاورزی پایدار، مدیریت منابع آب، تربیت نیروی کشاورزی ماهر ،حمایت از تولید داخلی و ایجاد سامانه ای برای شناخت اقشار آسیب پذیر و تدوین قوانین حمایتی برای آنان باشند.
پیشنهاد برای رهایی از مشکل نا امنی غذایی
اولین و مهمترین کار برای تامین امنیت غذایی تقویت دبیر خانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی است. این شورا باید یک اطاق فکر از خبرگان ،متخصصین و دست اندر کاران تغذیه ،کشاورزی ، اقتصاد ، متولیان آموزش و فرهنگ سازی و سایر مسوولین ذیربط بوجود بیاورد .
همیشه میشود غفلت ها را جبران کرد . وزارت جهاد کشاورزی باید در این دبیر خانه نقش متولی امنیت غذایی را داشته باشد . زمانی که قرار بود شورای غذا و تغذیه در شورای ملی سلامت ادغام شود من شخصا عقیده داشتم دبیر خانه امنیت غذایی باید در وزارت کشاورزی باشد ولی به هر حال مکان مهم نیست شاید ما در بخش سلامت با همکاران بخش کشاورزی و اقتصاد آنطور که باید نزدیک نبوده ایم . همانطور که متولیان فرهنگ سازی هم نقش خودشان را بگونه ای که به ارتقای امنیت غذایی و سلامت بینجامد انجام نداده اند ونمیدهند. این دبیرخانه میتواند تصمیم سازی های مناسب را برای حل مشکلات موجود انجام دهد و به شورا ارائه دهد و پس از تصویب در شورا اقدامات اجرایی بین بخشی لازم که مبتنی بر خرد جمعی و اجماع خبرگان است انجام شود.
تامین امنیت غذایی با تکیه بر تولیدات داخلی
به گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران (econews.ir)، "صادق خلیلیان" در نشست سه جانبه معاونت تولیدات گیاهی، مجمع خبرگان کشاورزی و موسسه آموزش عالی جهاد کشاورزی در سیستان و بلوچستان، به مسئولیت خطیر دست اندرکاران و بهره برداران بخش کشاورزی در زمینه تامین امنیت غذایی کشور با تکیه بر تولید منابع داخلی تاکید کرد و با بیان این مطلب افزود: با برنامه ریزی صحیح و بکارگیری نیروهای توانمند می توان چشم انداز بخش کشاورزی در ایران 1404 را محقق ساخت.
وزیر جهاد کشاورزی در بخش دیگری از پیام خود، بر لزوم بهره مندی از حضور و مشارکت تشکل ها به ویژه مجمع خبرگان بخش کشاورزی در فعالیتهای تولیدی و دستیابی به خوداتکایی در کشاورزی تاکید کرد.
دراین نشست، محمد رضا جهانسوز معاون امور تولیدات گیاهی، انتقال دانش فنی و توسعه دوره های علمی کاربردی در بین جوانان، بهره برداران و تولید کنندگان بخش کشاورزی را از راهکارهای اساسی در ارتقای بهره وری محصولات کشاورزی دانست.
وی در همین حال گفت: فاصله قابل توجهی بین تولیدات کشاورزان نمونه و خبرگان کشاورزی با متوسط تولید سایر کشاورزان وجود دارد، برای نمونه این فاصله و اختلاف در تولید پسته 12 برابر است.
همچنین در این نشست، نیکبخت رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سیستان و بلوچستان به استعدادها و توانمندیهای منطقه در زمینه کاشت و توسعه میوه های گرمسیری اشاره کرد و توسعه کشت محصولاتی مانند هندوانه را به منظور چهار فصل بودن این قبیل تولیدات و همچنین و مشارکت خبرگان بخش کشاورزی را مورد تاکید قرار داد.
رجب بیگی، رئیس موسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی نیز در این نشست با بیان اینکه 25 هزار دانشجو بیش از 120 رشته کاردانی و کارشناسی در 62 مرکز آموزش جهاد کشاورزی در سراسر کشور مشغول به تحصیل هستند، گفت: این موسسه آمادگی لازم برای برگزاری دوره های پودمانی مورد نیاز کشاورزان را دارد.
وی افزود: در حال حاضر 40 دوره کوتاه مدت و پودمانی ویژه بخش کشاورزی مصوب دانشگاه جامع علمی کاربردی آماده پذیرش داوطلب است.
گفتنی است، در این نشست دو روزه تفاهم نامه سه جانبه در راستای توسعه و تعمیق آموزش های علمی کاربردی به منظور افزایش بهره وری و انتقال و ارتقای دانش فنی کشاورزان منعقد شد.
همچنین مقرر شد از نمایندگان خبره و تولید کنندگان نمونه در هسته های برنامه ریزی درسی به منظور نیازسنجی، برنامه ریزی، اجرا و تدریس در دوره های علمی کاربردی کشاورزی و آموزش های علمی کاربردی استفاده شود.
دستیابی به امنیت غذایی در دوران بحران اقتصادی جهان
امروز بحران اقتصادی جهان به گونهای اخبار جهان را معطوف به خود کرده که کمتر به این موضوع توجه میکنیم که بیش از یک میلیارد و بیست میلیون نفر در جهان، یعنی فراتر از مجموع جمعیت آمریکا، کشورهای اتحادیه اروپا و کانادا، غذای کافی برای خوردن ندارند. واقعیت این است که همه ساکنین کره زمین در مراکز تجاری و کارخانهها شاغل نیستند و بحران اقتصادی بیش از همه خرده زمینهای کشاورزی و مناطق روستایی جهان را تحت تأثیر خود قرار داده است. یعنی مناطقی که بیش از 70 درصد گرسنگان جهان در آن زندگی و کار میکنند.
با توجه به اینکه بیش از 105 میلیون نفر به آمار گرسنگان دنیا در سال 2009 اضافه شده است، هم اکنون بیش از یک ششم جمعیت جهان به درجاتی از گرسنگی مبتلا هستند. این بحران، نیاز به سرمایهگذاریهای هدفمند عمومی و خصوصی به منظور توانمند سازی کشاورزان را بیش از پیش گوشزد میکند.
روز جهانی غذا (16 اکتبر) فرصتی است که بیشتر به این بحران توجه کنیم و به رغم بحران اقتصادی جهان به دنبال یافتن راهکار و تأمین منابع لازم برای مبارزه با گرسنگی، که به واقع اصلیترین بحران جهانی است باشیم.
به بهانه روز جهانی غذا انجمن تغذیه ایران در نظر دارد سخنرانی ماهانه خود را به موضوع "امنیت غذایی پایدار یا گرسنگی پایدار" اختصاص دهد. این جلسه سخنرانی در تاریخ چهارشنبه 29/07/1388 ساعت 13 الی 14 توسط سرکار خانم دکتر ربابه شیخالاسلام مدیر موسسه تغذیه سلامت و توسعه و رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه حامی سلامت ایران در محل انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور برگزار خواهد شد.
