بخشی از مقاله
خلاصه
نوآوری باز یکی از عوامل کلیدی ارتقاء عملکرد کسب و کارهای کوچک و متوسط در بازارهای پویا و ناپایدار میباشد. از آنجایی که در ایران حدود 75 درصد شرکتهای کوچک و متوسط را شرکتهای تولیدی تشکیل میدهند و با توجه به اهمیت و لزوم پارادایم نوآوری باز در شرکتهای امروزی بخصوص در شرکتهای تولیدی کوچک و متوسط، پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر موفقیت نوآوری باز در شرکتهای تولیدی کوچک و متوسط انجام شده است.
به همین منظور دادههای لازم به وسیله پرسشنامه از میان 275 نفر از مدیران و کارشناسان شرکتهای تولیدی کوچک و متوسط جمعآوری شده و با استفاده از مجموعه آزمونهای مدلسازی معادلات ساختاری و نرمافزارهای SPSS و SmartPLS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان میدهد عوامل تأثیرگذار بر موفقیت نوآوریباز در داخل سازمان عبارتند از استراتژی سازمان، ساختار سازمانی، سیستم پشتیبان IT، یادگیری سازمانی، کارکنان و سیستم پاداش دهی و در خارج از سازمان عبارتند از رقبا، همکاران، دانشگاهها، مؤسسات تحقیقاتی، تأمینکنندگان، عوامل اقتصادی و مسائل محیط زیست.
.1 مقدمه
در عصر حاضر سازمانها به صورت فزایندهای با محیطهای پویا و در حال تغییر مواجهاند و به منظور بقاء و پویایی خود مجبورند که توان سازگاری و مدیریت تغییرات را در خود ایجاد نمایند 1]، 2، 3، .[4 نوآوری به عنوان یک رویکرد اصلی در جهت ایجاد مزیت رقابتی پایدار محسوب میشود که منجر به ارتقاء عملکرد کسب و کار میگردد 5]، .[6 نوآوری در علم و تکنولوژی از زمان اقتصاددانان کلاسیک به عنوان یکی از عوامل اقتصادی مهم [7] برای موفقیت شرکتها در محیطهای پیچیده، پویا و بازار محسوب میشود [8] که نشاندهنده توانایی شرکت به منظور شناسایی راههای جدید و بهتر برای بدست آوردن و پیادهسازی عملیاتهای گوناگونی از قبیل فرآیندها، خدمات، سیستمها، ساختارها و روشهای بازاریابی [9] برای جذب و نگهداری مشتریان میباشد .[10]
دو نوع نوآوری بسته و باز مورد بحث میباشد .[ 11] پارادایم نوآوری بسته عنوان میکند که نوآوری موفقیت آمیز نیاز به کنترل و مالکیت فکری دارد و یک شرکت باید خلق ایده و مدیریت آن را کنترل نماید .[1] این در حالی است که با گذر از قرن بیستم و ورود به قرن بیست و یکم، تغییرات اساسی در محیطهای رقابتی و عواملی مانند افزایش پویایی یا نوسانات در بازار، جهانی شدن بازارها و فعالیتهای اقتصادی، افزایش رقابت در بازار، تسریع رشد و توسعه تکنولوژی [12]، جابجایی کارکنان، وجود خطر سرمایهگذاری و کاهش چرخه عمر محصولات [13] باعث شکل گرفتن پارادایم جدیدی شد کهصطلاحاً آن را نوآوری باز میگویند .[14] پارادایم نوآوری باز الگویی مبتنی بر این فرض است که اگر شرکتها به دنبال ارتقاء فناوری خود هستند،
میتوانند و میبایست از ایدههای خارجی همانند ایدههای داخلی بهره برده و از راههای داخلی و خارجی متنوع به سمت و سوی بازار استفاده کنند .[11] مطالعات انجام شده نشان میدهد استفاده از نوآوری باز میتواند نرخ موفقیت محصول را تا 50 درصد و بهره-وری تحقیق و توسعه داخلی را تا 60 درصد افزایش دهد .[13] امروزه صنایع مختلف حتی بزرگترین شرکتها نیاز به باز کردن فعالیتهای نوآورانه خود به وسیله همکاری با سازمانهای دیگر به منظور همگام شدن با پیشرفتهای تکنولوژیکی دارند .[15] نگاهی دقیقتر به بخشهای گوناگون صنایع نشان میدهد نوآوری باز به طور گستردهای در بخشهای تولیدی با تکنولوژی بالا مورد استفاده قرار میگیرد و صنایع با تکنولوژی پایین و سرویسهای خدماتی به میزان کمتری از نوآوری باز استفاده میکنند .[16]
به طور کلی پذیرش و استفاده از نوآوری باز میتواند به عنوان یک پاسخ به موانع نوآوری همچون فقدان توانایی یا دسترسی به اطلاعات و مدیریت ریسک باشد [17]؛ بخصوص در شرکتهای کوچک و متوسط چراکه تأکید این شرکتها بیشتر بر روی اکتشاف میباشد در حالی که شرکتهای بزرگ بر بهرهبرداری تأکید دارند .[18] اکثر تحقیقات انجام شده در رابطه با مفهوم نوآوری باز بر روی سازمانهای بزرگ آن هم به صورت واحد و نمونه صورت گرفته است و تنها برخی از محققان اخیراً به تحقیق درباره این مفهوم در سازمانهای کوچک و متوسط پرداختهاند 17]، 19، 20 ، .[21 کسب و کارهای کوچک و متوسط به عنوان اکثریت فعال در بخش تولید و خدمات مشارکت مؤثر و مهمی در خلق نوآوری دارند [ 22] و نقشی مهم و حیاتی در رشد، توسعه و صنعتیسازی بسیاری از اقتصادها ایفا میکنند .
[23] در ایران نزدیک به 30 درصد ارزش افزوده اقتصادی توسط شرکتهای کوچک و متوسط خلق میشود .[24] به همین دلیل یکی از مهمترین مسائلی که به طور یکسان میان دانشگاهیان و شاغلین در بازار مطرح میشود شناسایی عوامل مؤثر بر موفقیت نوآوری باز در میان شرکتهای کوچک و متوسط میباشد.[25] با این وجود مطالعات کمی در ارتباط با مفهوم نوآوری باز در کسب و کارهای کوچک و متوسط انجام شده است .[26]
از آنجایی که در ایران حدود 75 درصد شرکتهای کوچک و متوسط را شرکتهای تولیدی تشکیل میدهند [24] و با توجه به اهمیت و لزوم پارادایم نوآوری باز در شرکت-های امروزی بخصوص در شرکتهای تولیدی کوچک و متوسط [25]، انتظار میرود بررسی و مطالعه بیشتر درباره عوامل مؤثر بر موفقیت نوآوری باز در میان کسب و کارهای تولیدی کوچک و متوسط به شرکتهایی که مایل به پذیرش آن هستند کمک نماید .[27] همچنین، تاکنون تحقیق جامعی درباره شناسایی عوامل درونسازمانی و برونسازمانی مؤثر بر موفقیت نوآوری باز در شرکتهای تولیدی کوچک و متوسط در ایران انجام نشده است. به همین منظور پژوهش حاضر با هدف پاسخ به این سوال که "عوامل درونسازمانی و برونسازمانی مؤثر بر موفقیت نوآوری باز در شرکتهای تولیدی کوچک و متوسط کدامند؟" انجام شده است.
.2 پیشینه پژوهش
نوآوری باز یک فرآیند سیستماتیک میباشد و بخش تحقیق و توسعه به تنهایی نمیتواند آن را پیادهسازی نماید، این بدان معنا میباشد که سایر قسمتهای سازمان مانند بخش منابع انسانی نیز باید در این مهم سهیم باشند .[16] بر اساس مطالعات انجام شده فرآیندهای نوآوری باز عبارتند از فرآیند بیرون به درون، فرآیند درون به بیرون 28]، 29، 30، 31، [32 و فرآیند همراه .[33] فرآیندهای بیرون به درون نوآوری باز از طریق استفاده از دانش خارجی مشتریان و تأمین-کنندگان، و ایجاد ارتباط با سازمانهای خارجی مانند دیگر شرکتها و دانشگاهها با هدف ارتقاء نوآوری و غنیسازی دانش داخلی شرکت صورت میپذیرد 13]، 28، 29، [.33یکی از اوّلین گامهای حرکت به سوی نوآوری باز برونسپاری تحقیق و توسعه به منظور کاهش هزینهها و ریسکها و استفاده از داراییهای مکمل برای رشد میباشد .
[34] همچنین، فعالیت-هایی مانند همکاری مشتریان و تحقیقات دانشگاهی کمک شایانی در اجرای فرآیند بیرون به درون نوآوری مینماید .[16] در فرآیندهای درون به بیرون نوآوری باز شرکتها به دنبال سازمانهای خارجی با مدلهای کسب و کاری هستند که بهتر تکنولوژی آنها را مورد بهرهبرداری قرار میدهند .[28] به عبارت دیگر فرآیند درون به بیرون نوآوری باز به دنبال فعالیت-هایی همچون فروختن مالکیت فکری و دادن مجوزهای بهره برداری میباشد 13]، .[29 فرآیندهای همراه نوآوری باز بیانگر این است که شرکتها برای ایجاد حداکثر ارزش از ظرفیتهای تکنولوژیکی خود و سایر سازمانها اقدام به همکاری فعال با شرکای مکمل از طریق شراکت، همکاری و سرمایهگذاری مشترک در جریانهای ورودی و خروجی دانش مینمایند 13]، 29، .[34 نوآوری باز پارادایمی است که میپندارد دانش خارجی یکی از عناصر اصلی برای بهبود نوآوری است .[35]
در نتیجه شرکتها با سازمانهای دیگر مانند دانشگاهها و تأمینکنندگان به منظور بهبود عملکرد نوآوری میبایست ارتباط داشته باشند [36] چراکه بخش بسیاری از منابع خارجی مانند مؤسسات تحقیقاتی، تأمینکنندگان، مشتریان، مشاوران و رقبا میتوانند دانش مورد نیاز شرکتها را جهت دستیابی به نوآوری فراهم نمایند 37]، .[38 بیشتر تحقیقات قبلی درباره نوآوری باز در میان شرکتهای بزرگ صورت گرفته است [19] و شرکتهای کوچک و متوسط بسیار کمتر از شرکتهای بزرگ نوآوری باز را پیادهسازی میکنند [20]، چراکه مطالعه نوآوری باز در شرکتهای بزرگ به مراتب آسانتر از شرکت-های کوچک و متوسط میباشد و شرکتهای کوچک و متوسط نه تنها توانایی کمتری برای دستیابی به منابع خارجی دارند بلکه از تکنولوژی کمتری برای داد و ستد برخوردار میباشند .[39]
به همین منظور کسب و کارهای کوچک و متوسط باید بیشتر از ارتباطات دانشگاهی و شبکههای کاری به منظور گسترش ظرفیتهای نوآوری در جهت غلبه بر محدودیت منابع و انجام انفرادی فعالیتهای تحقیق و توسعه استفاده کنند .[40] علاوه بر این، ارتباط بین شرکتها و مؤسسات دانشگاهی نقش مهمی را از تحقیق و توسعه محصول تا تصمیمگیریهای استراتژیک ایفا میکند، استعدادها، دانش و مهارتهایی که از دانشگاه بدست میآید برای فعال کردن و تسهیل فرآیند نوآوری برای کسب و کارهای کوچک و متوسط مهم میباشد .[41]
واضح است شرکتهایی که با دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی همکاری میکنند تمایل به ایجاد نوآوریهای بیشتری دارند .[42] شرکتهای کوچک و متوسط به نسبت شرکتهای بزرگ بیشتر از روشهای غیر داخلی نوآوری استفاده می-کنند و معمولاً با استفاده از ایجاد شبکهها و اتحادهای کاری سعی به گسترش صلاحیتهای تکنولوژیکی خود دارند [43]، به این معنا که نوآوری در این دسته از شرکتها تمرکز خارجی دارد .[19]
