بخشی از مقاله
خلاصه
عوامل انسانی یکی از عوامل مهم بُروز تصادفات میباشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی فراوانی تصادفات رانندگی و عوامل انسانی تأثیرگذار بر آن انجامگرفته است. مطالعه به صورت مقطعی بر روی 100 راننده به روش نمونهگیری احتمالی و تصادفی ساده انجام گرفت. اطلاعات شامل مشخصات دموگرافیک رانندگان و سؤالاتی نظیر سابقه رانندگی، تعداد تصادف، نوع و شدت تصادف بود. سوابق تصادفات رانندگان طی 5 سال گذشته بهمنظور مقایسه با اظهارات فردی در پرسشنامه، نیز از پایگاه اطلاعاتی پلیس راهنمایی و رانندگی استخراج و موردبررسی و مقایسه قرار گرفت.
برای تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزار SPSS و برای مدلسازی نتایج از نرمافزار Amos استفاده گردید. میان متغیرهای نوع گواهینامه - p =0/021 - ، سابقه رانندگی - p =0/011 - و میانگین رانندگی در هفته - p=0/015 - باسابقه تصادفات رانندگان ارتباط آماری معناداری مشاهده گردید. بین متغیرهای تحصیلات - p =0/089 - ، جنسیت - p =0/235 - و سن - p =0/672 - باسابقه تصادفات ارتباط معناداری وجود نداشت. شناسایی عوامل خطر انسانی و غیرانسانی میتواند بهعنوان یکی از ارکان اساسی برای پیشگیری از حوادث ترافیکی حائز اهمیت فراوان باشد.
کلمات کلیدی: تصادفات رانندگی، عوامل انسانی، رانندگان، سابقه رانندگی
1.مقدمه
مرگومیر، مصدومیتها و ناتوانیهای ناشی از حوادث ترافیکی از چالشهای مهم و تأثیرگذار در بحث سلامت عمومی جوامع محسوب می-شود. حوادث و تصادفات رانندگی مهمترین دلیل مرگ، ناتوانی و بستری در بیمارستان را تشکیل میدهند که عوارض اقتصادی و اجتماعی چشمگیری به دنبال دارند .[1] سالانه بیش از 1,2 میلیون نفر در سراسر دنیا در اثر سوانح جادهای کشته و بیش از 50 میلیون نفر دچار مصدومیت می-شوند .[2] کشورهای با درآمد کم و متوسط دارای بیشترین میزان مرگومیر به دلیل تصادفات رانندگی - به ترتیب 21,5 و 19,5 نفر از هر 100,000 جمعیت - در مقایسه با دیگر کشورها هستند.
این آمار در مطالعات دیگر به ترتیب 27,5 و 15,6 درصد برای کشورهای با درآمد کم و کشورهای با درآمد بالا گزارششده است .[3-5] دلایل روند رو به رشد حوادث ترافیکی و مرگومیر ناشی از آن در کشورهای درحالتوسعه به عوامل متعددی چون افزایش تعداد وسایل نقلیه، بالا بودن تعداد مصدومین در هر تصادف، وضعیت کنترل ترافیک در کشورهای فقیر و ناکافی بودن زیرساختهای بهداشتی بهویژه عدم دسترسی به خدمات اورژانس دانستهاند.[6-7] متأسفانه ایران نیز ازجمله کشورهایی هست که در آن نرخ تصادفات ناشی از عدم توجه به اصول ایمنی و عوامل مؤثر بر آن همواره سیر صعودی داشته که آمارهای موجود وخامت این موضوع را بهخوبی نشان میدهد .[8]در سال 1388 تصادفات رانندگی در ایران سومین علت مرگومیر را به خود اختصاص داده است .[9] طبق گزارش سال 2009 میلادی، میزان مرگومیر ناشی از سوانح ترافیکی در ایران که حدود 1/1 درصد جمعیت جهان را داراست 35/8 مورد در هر 100 هزار نفر بوده است .[10]
در سراسر دنیا مطالعات بسیاری در رابطه با نقش عوامل در بروز تصادفات انجامگرفته است. مطالعات انجامشده در ایالاتمتحده آمریکا در سال 1997 نشان داد که عامل انسانی در 57 درصد تصادفات نقش داشته است، سهم عوامل محیطی یا جادهای 34 درصد بود که از این مقدار 30 درصد مشترک بین عامل انسان و محیط بود و تنها 4 درصد وابسته به شرایط محیطی بوده است .[11] مطالعات انجامشده در ایران نشان میدهد عوامل انسانی مهمترین عامل در بروز تصادفات می-باشد و رانندگان در بیش از 97 درصد تصادفات دخیل هستند .[12] مطالعات انجامشده نشان میدهد که عللی مانند سن، جنسیت، سرعت، زمان سفر، خوابآلودگی راننده، استفاده از کمربند ایمنی و حتی سیگاری بودن رانندگان بهعنوان عوامل خطر شناختهشدهاند .[13-21] در این مطالعه به بررسی فراوانی، نوع و شدت تصادفات و همچنین تعیین عوامل انسانی تأثیرگذار بر آن پرداختهشده است.
2.مواد و روشها
مطالعه بهصورت مقطعی در سال 1394 انجام گرفت. نمونهگیری به روش احتمالی و تصادفی ساده انجام شد. تعداد 100 نفر راننده از میان افراد مختلف جامعه با مشاغل گوناگون انتخاب گردید. شرط ورود به مطالعه داشتن گواهینامه و سابقه رانندگی بود. ابزار تحقیق، پرسشنامه پژوهشگر ساختهای بود که روایی1 پرسشنامه توسط اساتید موردبررسی و تائید قرار گرفت. برای بررسی قابلاعتماد بودن2 - پایایی - ابزار تحقیق از روش آزمون مجدد یا باز آزمایی استفاده گردید. بدینصورت که 10 نفر از رانندگان انتخاب و بعد از 10 روزمجدداً به سؤالات پرسشنامه پاسخ دادند - ضریب همبستگی پیرسون . - 0/68 پرسشنامه شامل دو بخش بود، بخش اول مربوط به اطلاعات دموگرافیگ رانندگان - جنسیت، سن، شغل، تحصیلات - و بخش دوم مربوط به سؤالاتی در ارتباط با رانندگی - تجربه تصادف، تعداد، شدت، نوع و زمان تصادف - بود.
با توجه به اهمیت پاسخها از رانندگان خواسته شد در زمان مناسب و با تمرکز بیشتر به سؤالات پاسخ دهند. همچنین به رانندگان اطمینان داده شد که پرسشنامه بدون نام خواهد بود و اطلاعات لازم با رضایت پاسخدهندگان با کسب رضایت جمعآوری گردید. سوابق تصادفات 5 سال گذشته رانندگان توسط مرکز آمار و کنترل ترافیک اداره راهنمایی و رانندگی موردبررسی و مقایسه قرار گرفت. بهمنظور دستیابی به اهداف پژوهش از شاخصهای توصیفی مانند میانگین، واریانس و انحراف معیار استاندارد استفاده شد. در این مطالعه، از آزمون آماری رگرسیون لجستیک دووجهی - دوسطحی - استفاده گردید. برای بررسی، تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزار IBM SPSS Statistics VER 21 و از مقدار 0/05 برای سطح اطمینان آزمون استفاده شد. همچنین از نرم افزار Amos VER 16 با استفاده ار تحلیل عاملی تائیدی به منظور ایجاد مدل مفهومی تحقیق استفاده گردید.
3.یافتهها
از مجموع 100 راننده 92 نفر مرد و بقیه زن بودند. میانگین و انحراف معیار استاندارد سن رانندگان به ترتیب 34/73 و 9/839 بود. 77 راننده دارای گواهینامه پایه 2 و مابقی راننده پایه 1 بودند. میانگین سابقه رانندگی برای رانندگان 2-48 - 13/38 سال - بود. 39 درصد از رانندگان کمتر از 10 سال و 61 درصد بیشتر از 10 سال سابقه رانندگی داشتند. میانگین رانندگی در هفته 1-105 - 27/20 ساعت - ساعت بود. 44 درصد رانندگان کمتر از 20 ساعت و 56 درصد رانندگان میانگین رانندگی بیشتر از 20 ساعت در هفته را داشتند. 60 درصد رانندگان دارای تحصیلات دانشگاهی و مابقی دارای تحصیلات پایین بودند - نمودار 68 . - 1 درصد رانندگان طی 5 سال گذشته حداقل یکبار درگیر تصادفات رانندگی بودهاند و 32 درصد رانندگان بدون تصادف بودند - نمودار . - 2
طبق اظهارات رانندگان درمجموع 207 تصادف برای رانندگان در 5 سال گذشته رخداده بود که از این میان 201 تصادف 97/11 - درصد - خسارتی، 6 تصادف 2/89 - درصد - جرحی بودند. هیچکدام از رانندگان تصادف منجر به فوت نداشتند. 171 تصادف 82/60 - درصد - در روشنایی روز و 36 تصادف 17/40 - درصد - در تاریکی شب اتفاق افتاده بود. بیشترین فراوانی برای انواع تصادف با تعداد 99 تصادف از نوع جلو به عقب بود - نمودار . - 3
