بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی علل و عوامل اجتماعی و عاطفی در گرایش به اعتیاد در بین جوانان مشهد انجام گرفت فرض اصلی این تحقیق این بود که عوامل بر ایجاد اعتیاد تأثیر می گذارد و فرضیه ها و سؤالهای متعددی در پژوهش بیان شده است که مورد بررسی قرار گرفته جامعه آماری با مشورت استاد راهنما 200 نفر انتخاب شده و روش نمونه گیری تصادفی است و ابزار مورد استفاده سنجش پرسشنامه می باشد که شامل سؤال پنج گزینه ای می باشد و شامل یک جدول فراوانی و یک نمودار هیستوگرام می باشد نتایج بدست آمده از پژوهش حاضر به شرط زیر است :
الف) عوامل اجتماعی در گرایش به اعتیاد تأثیر مستقیم دارد.
ب) عوامل عاطفی در گرایش به اعتیاد تأثیر مستقیم دارد.
ج) وضعیت دوران تحصیل در گرایش به اعتیاد تأثیر مستقیم دارد.
د) وضعیت اقتصادی در گرایش به اعتیاد تأثیر مستقیم دارد.
ر) میزان تحصیلات افراد در گرایش به اعتیاد تأثیر مستقیم دارد.
ز) میزان فرهنگ خانواده در گرایش به اعتیاد تأثیر مستقیم دارد.
نتایج تحقیق با توجه به یافته ها در آخر ارائه شده است.
فصل اول
مقدمه
اعتیاد عبارت است از حالتی که استعمال متوالی یا متناوب مادة مخدر در فرد ایجاد می کند. با استعمال مواد مخدر تحریک پذیری سلولهای عصبی در دستگاه عصبی افزایش می یابد، در نتیجه داروی بیشتری لازم است تا او را به حالت تعادل برگرداند.
اعتیاد همراه با بی دردی مزمن است که سبب افت تمامی فعالیتها می شود. افراد معتاد افرادی هستند، ناتوان، کم تجربه، لذت طلب و در اکثر این افراد شروع به اعتیاد برای برطرف کردن یک حالت روانی یا بیماری روانی است که شایعترین آن افسردگی می باشد که در همة گروههای سنی و اجتماعی دیده می شود.
اعتیاد خطر بزرگی برای ارزشهای اسلامی جامعه محسوب می شود. دروغ گفتن، دزدی کردن، خیانت و حتی پشت پا زدن به ناموس، همه از عوارض اعتیاد است به این دلیل باید روی برنامه های اخلاقی کار شود.
در زمینة فکری و فلسفة زندگی، معتادان بی اعتنا به زندگی، بدبین، منفی باف، بی هدف، بی بند و بار، بی هیجان و بی توجه به ارزشهای حاکم بر جامعه هستند. فرد معتاد در اولین تجربه ها حالتهایی پیدا می کند که تا به حال احساس نکرده و این حالت است که فرد را به طرف اعتیاد می کشاند.
با توجه به مواردی که ذکر شده مصرف بیش از حد مواد مخدر یکی از بزرگترین مشکلات قرن حاضر است، به طوری که تقریباً تمام کشورهای جهان سعی دارند برنامه هایی برای پیشگیری از اعتیاد و درمان معتادان به اجرا گذارند، ولی اغلب این برنامه ها کمتر مؤثر واقع می شود، چرا که سوداگران و سودجویان با صرف هزینه های گزاف، گاهی تا چند برابر بودجة دولتها برای طرح برنامه؛، بازار خود را رونق می بخشند. سوداگران مرگ از ناآگاهی و مشکلات گوناگون جوانان برای گسترش و رونق بازارهای خود سوء استفاده می کنند و به راههای مختلف قربانیان بیشتری را در دام مخوف خویش گرفتار می سازند.
بیان مسئله
مسائل زیادی است که باعث بروز اعتیاد می شود از جمله :
1- آیا عوامل اجتماعی همچ
ون بیکاری در جامعه آزادی بیش از حد جوانان نقشی در بروز این پدیده دارد؟
2- آیا ناسازگاری با محیط زندگی اثری در بروز پدیده اعتیاد دارد یا نه؟
3- آیا عوامل عاطفی همچون کم توجهی در دوران کودکی و نوجوانی در درون خانواده و همسالان اثری در بروز پدیده اعتیاد دارد یا نه؟
4- آیا به همین سادگی که سیگار در اختیار جوانان قرار می گیرد می تواند اولین ماده ای باشد که زمینة گرایش آنها را به طرف اعتیاد فراهم سازد؟
5- آیا استفاده از مواد مخدر به عنوان وسیله ای برای رهایی از سختیهای زندگی اثری در معتاد شدن جوانان دارد؟
اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش
اعتیاد به مواد مخدر تقریباً پدیده نوظهوری است که از عمر آن شاید بیش از 150 سال نمی گذرد. البته مصرف ماده مخدر و حتی خوگری و نیز استعمال تفننی بدان، تاریخی طولانی دارد. لیکن از قرن نوزدهم به بعد است که به سبب تأثیر فراوان بر جنبه های متفاوت زندگی اجتماعی انسانها، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.
تحقیقات تاریخی و مردم شناختی نشان داده است که استفاده از مواد مخدر در گذشته صرفاً به بزرگسالان محدودبود و نوجوانان و جوانان به آن روی نمی آوردند. مصرف مواد مخدر به طور پراکنده در مراسم اعتقادی و مذهبی منحصراً توسط گروههای خاصی در شرایط معینی صورت می گرفت.
اما بعدها هنگامی که مرفین، هروئین و کوکائین به بازار آمد، مواردی از اعتیاد جوانان نیز مشاهده شد. در دهة 1960 تعداد معتادان به این پدیده آنقدر اندک بود که توجه اجتماعی را در مقایسه وسیع به خود جلب نمی کرد، اما در اوایل دهة 1970 استفاده از مواد مخدر ناگهان در میان جوانان و نوجوانان شایع شد و به صورت مسأله ای جهانی در آمد و ابعاد همه گیر آن به صورت یک موج از قاره ای به قارة دیگر گسترش یافت و در دنیای هیپیگری ماری جوانا برای تفریح اشتراکی و گروهی
شد و همراه با موسیقی و عشق به عنوان سه رکن اساسی فرهنگ هیپی ها متجلی گردید. مشکل این آفت ویرانگر در دهه مذکور به چند کشور صنعتی ثروتمند جهان محدود می شد، اما اینک به یک معضل جهانی تبدیل شده و آثار تخریبی آن بیشتر متوجه کشورهای توسعه نیافته شده است که اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش احساس می شود.
اهداف پژوهش
هدفهای اصلی
1- شناسایی علل اجتماعی که در اعتیاد به مواد مخدر مؤثر هستند.
2- شناسایی علل عاطفی که موج اعتیاد به مواد مخدر شده اند.
3- شناخت عوامل تحصیلی که منجر به اعتیاد شده اند.
هدفهای فرعی
1- تعیین رابطه بین وضعیت اقتصادی و اعتیاد به مواد مخدر
2- تعیین رابطه بین میزان تحصیلات و اعتیاد به مواد مخدر
3- تعیین رابطه بین سن جنسیت و اعتیاد به مواد مخدر
4- شناخت مواد مخدری که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.
پرسش فرضیه های پژوهش :
پرسشهای پژوهش
1- آیا کنترل خانواده بر اعتیاد جوانان مؤثر است؟
2- آیا وضعیت اقتصادی در اعتیاد جوانان تأثیر گذار است؟
3- آیا مذهب در اعتیاد تأثیرگذار است؟
4- آیا میزان تحصیلات در اعتیاد به مواد مخدر مؤثر است؟
5- آیا پرخاشگری در کودکی بر اعتیاد در جوانی مؤثر است؟
فرضیه های پژوهش
1- میزان تأثیر کنترل خانواده بر بروز اعتیاد
2- میزان تأثیر وضعیت اقتصادی بر بروز اعتیاد
3- میزان تأثیر مذهب بر بروز اعتیاد
4- میزان تأثیر تحصیلات بر بروز اعتیاد
5- میزان تأثیر پرخاشگری بر بروز اعتیاد
تعاریف نظری و عملیاتی
اعتیاد : اعتیاد را به عادت کردن ، خو گرفتن، خوگر شدن، و خود را وقف عادتی نکوهیده کردن معنی کرده اند. به عبارت دیگر، ابتلای اسارت آمیز به مادة مخدر که از نظر جسمی یا اجتماعی زیان آور شمرده شود اعتیاد نام دارد.
اصطلاح اعتیاد به سهولت قابل تعریف نیست، اما عواقب آن به صورتهای مختلف نظیر کم شدن تحمل و وابستگی بدنی هویدا می شود.
در طب جدید به جای کلمة اعتیاد، وابستگی به دارو به کار می رود که دارای همان مفهوم دقیق تر و صحیح تر است. مفهوم این کلمه آن است که انسان بر اثر کاربرد نوعی ماده شیمیایی از نظر جسمی و روانی به آن وابستگی پیدا می کند، به طوری که که بر اثر دستیابی و مصرف دارو، احساس آرامش و لذت به او دست می دهد؛ در حالی که نرسیدن دارو به خماری، دردهای جسمانی و احساس ناراحتی و عدم تأمین دچار می شود (فدائی و سجادی، 1365، 19) .
معتاد : معتاد کسی است که در اثر مصرف مکرر و مداوم، متکی به مواد مخدر یا دارو شده باشد، یا به عبارت دیگر قربانی هر نوع وابستگی دارویی یا روانی به مواد مخدر معتاد شناخته می شود (برژره، 1368: 5)
بنابراین، معتاد به کسی گفته می شود که در نتیجة استعمال متمادی دارو در بدن وی حالت مقاومت اکتسابی ایجاد شده به شیوه ای که استعمال مکرر آن موجب کاسته شدن تدریجی اثرات آن می گردد. از این رو، پس از مدتی شخص مقادیر بیشتری از دارو را می تواند بدون بروز ناراحتی تحمل کند و در صورتی که دارو به بدن وی نرسد، اختلالات روانی وفیزیکی موسوم به سندرم محرومیت (عوارض و تظاهرات جسمانی و روانی در موقع نرسیدن مواد مخدر به بدن) در او ایجاد می شود. (اورنگ، 1367: 5) .
دارو مخدر : از نظر آسیب شناسی که پس از آن مصرف چنان تغییراتی را در انسان به وجود آورد که از نظر اجتماعی قابل قبول و پذیرش نباشد و اجتماع نسبت به آن حساسیت و واکنش نشان دهد.
آن دارو مخدر است (ستوده 1382 ص 192) هر ماده ای که با تأثیر روی وظایف سیستم مرکزی اعصاب قادر به ایجاد تغییرات روانی، رفتاری و جسمانی در انسان باشد ماده مخدر نامیده می شود. (پروانه مجد1382)
همسالان : افراد متعلق به این گروهها از موقعیت و وضعیت نسبتاً مساوی و روابط نزدیک برخوردارند و کاملاً حول محور منافع و علایق اعضا قرار دارد. (ستوده ، 1381، ص 44)
جرم : هر عملی که در خور مجازات باشد جرم است (دورکیم)، جرم عملی است که برخلاف یکی از موارد قانون مجازات عمومی هر کشور باشد و مجرم کسی است که در زمان معینی عمل او برخلاف مقررات قانون رسمی کشور باشد (صناعی 1341)
خانواده : خانواده، اساسی ترین نهاد جامعه پذیر کردن کودکان، بویژه در سالهای حساس اولیه زندگی است. خانواده تحت شرایط صحیح کودکان را آماده می سازد تا تواناییهای بالقوه خود را شناسایی کنند و به عنوان افراد بالغ نقشهای سودمندی را در جامعه برعهده گیرند. کودکان در فرآیند جامعه پذیری در خانواده، امر و نهی والدین، تقلید و همانند سازی را که از مهمترین شیوه های انتقال ارزشها، هنجارها و سنتهای اجتماعی است، یاد می گیرند. در حقیقت در خانواده است که کودکان می آموزند که چه چیزی درست و چه چیزی غلط است و چه چیزی خوب و چه چیزی بد. (ستوده ، 1382، ص 40)
وسایل ارتباط جمعی : به ابزاری گفته می شود که در یک جامعه از آن برای ابلاغ پیامها و بیان افکار و انتقال مفاهیم به دیگران استفاده می شود.
مدرسه : نخستین محیطی که کودک بعد از خانواده وارد آن می گردد مدرسه است. مدرسه به خاطر تدوین وظایف و حقوق افراد و انتقال ارزشهای اجتماعی با وسایل مؤثری که برای کنترل اجتماعی در اختیار دارد یکی از مراکز مهم اجتماعی کردن فرد تلقی می گردد.
معرفی متغیرهای مستقل و وابسته :
تأثیر علل و عوامل اجتماعی و عاطفی در گرایش به اعتیاد
متغیر مستقل متغیر وابسته
فصل دوم
بررسی پیشینة پژوهش
تاریخچة اعتیاد :
مصرف مواد مخدر شاید بهتر از دیگر انواع انحرافات نشان میدهد که تا چه خدی هر جامعه ای، بر حسب زمان، مکان، جنس، سن، قوم، قبیله، طبقه مسائل جامعوی را تعریف، تجدید و باشکال متفاوت تعبیر و ارزش گذاری میکند. کاربرد «مواد مخدر» بعنوان آرام بخش یا «نوشدارو» و نیز بعنوان «مکیف» و «نشعه و خلسه آور» از 5000 سال پیش از میلاد برای سومبریان، بابلیان و مصریان ...شناخته شده بود تا بدان حد که در برخی از ادیان و در میان بعضی از اقوام مصرف اندک آن جنبه آئینی و قداست داشته است بطوری که در دین زرتشت گرد دانه درخت هوم را در شیر حل کرده در پاره ای از مراسم دینی میخوردند؛ آرتک ها در جریان تقدیم قلب تپان قربانی انسان به خورشید خداجوانی را مخدر میساختند و در مسیحیت، شراب بعنوان محملی برای گردهمائی و تجدید مودت و نمادی از خون مسیح هم بوده باشد، در اکثر اعیاد و مراسم دینی نوشیده میشود. کاربرد توتون و تنباکو در میان سرخ پوستان نیز بیشتر جنبه آئینی و تشریفاتی داشته بویژه «هم چپقی» برای
برقراری و دوام صلح، بصورت نمادین، از اهمیت وافری برخوردار بوده است. توتون و تنباکو تنها در دست سفید پوستان سوداگر اروپائی بماده مصرف روزانه تبدیل شدند و گرنه سرخپوستان استفاده آن ها را به اعیاد و آئین ها، بوسلیه افراد برجسته، محدود کرده بودند.
کاربرد حشیش در تاریخ ایران زمین نقش حساسی داشته است : بطوری که فرقه اسماعیلیه را «حشاشیون» نیز مینامند. برخی از واژه شناسان اروپائی معتقدند که واژة assassin فرانسه بمعنای «قاتل» تحریف شده واژه «حشاش
یون» میباشد که بعدها اسم مصدری بصورت assassina یا «آدم کشی» نیز از آن ساخته اند.
در این راستان میگویند رهبران فرقه اسماعیلیه از حشیش، که شیره شاهدانه است، برای ایجاد حالت خلسه در برخی از پیروان استفاده کرده تصمیمات خود را با ایشان القاء میکردند و آنان را برای قتل های سیاسی – نظامی یا نشان دادن درجه ایثار خود به امام خویش به دگرکشی یا
خودکشی وامیداشتند. بنابراین پیش از این که غربیان از تولید و توزیع این ماده و مواد مشابه آن نظیر تریاک و توتون، برای انباشت کیسه های زر و تزویر خود، سوء استفاده کنند کاربرد برخی از آن ها در آسیا و نیز در آمریکای پیش از کریستف کلمب، در مقیاس محدود و مشخصی، شناخته شده بود. «تریاک» که در اصل یک واژه یونانی است و از قدیم برای سومریان یا آشوریان و ایرانیان شناخته شده بود، از طریق رومیان در خاورمیانه بصورت «تریاق» رواج یافت. این ماده اغلب در ترکیب بسیاری از مواد درمانگر پزشکی در شرق و غرب مورد استفاده قرار میگرفت. برای قرن ها اعتیاد به مواد مخدر مشتق از تریاک، بعنوان یک کنش انحرافی یا آسیب جامعوی، تلقی نمیشد و در نتیجه کشورهای اروپایی مصرف آن را تا قرن نوزدهم بد نمیدانستند بلکه تجار طماع آنان رأساً در کشت و توزیع تریاک در بنگال هند، در اواخر قرن هیجدهم، شرکت فعالی داشته اند و زورمندانه در ترویج و تحمیل آن به بسیاری از ملت ها از آن جمله چینیان، از توسل به جبر و جنگ نیز خودداری نکردند؛
بطوری که در سال های 1837، 1838، 1839 امپراتور چین ورود تریاک را بکشور خود ممنوع نمود و مصرف کنندگان و قاچاقچیان را بشدت کیفر داد؛ ولی انگلیسی ها (1841) با توسل به نیروی دریائی خود و گلوله باران کانتون جنگ یکم تریاک را در 1841 و جنگ دوم تریاک را در 1857، بنام «آزادی تجارت» بر امپراتور چین تحمیل کردند. در این باره مارکس، که کار اصلی مبارزاتی خود را با روزنامه نگاری آغازیده بود، پس از استقرار در انگلستان نیز گهگاهی مقالات انتقادی خود را در روزنامه New – YORK Daily Tribune انتشار میداد، در سال 1585 ، طی دو مقاله پیوست بموقع ضد و نقیض دولت انگلستان اشاره کرده اثرات سوء سیاسی، اقتصادی و بهداشتی تریاک را یادآور شده است.
همچنین تاریخچة اعتیاد دقیقاً معلوم نیست ولی در اشعار هومر و ادیسه و نوشته های باستانی به خواص این مواد اشاره شده است و در نقاشی های باستانی طرح هایی از گل شقایق و خشخاش دیده شده است که قدیمی ترین این آثار مربوط به 40000 سال پیش و در نواحی روم و مصر باستان است. در زمینه پزشکی افلاطون اولین کسی بود که در مورد مواد مخدر خشخاش
مطالعات آزمایشاتی داشت. کشور هندوستان بعد از مصرف باستان قدیمی ترین سرزمینی است که در آن مواد مخدر رایج است. از زمان صفویه تریاک یک مشکل اجتماعی شناخته شده بود به هرحال باید گفت که هیچ زمانی مانند عصر حاضر مواد بالقوه اعتیادآور در بازار موجود نبوده است و این واقعیت که مواد مخدر امروزه در سراسر جهان تویع می شوند بحران و گرانی بسیاری را فراهم نموده است.
بررسی نظریه ها و مفاهیم مربوط به موضوع پژوهش :
ادوین اچ ماترلند : او می گوید برای آنکه شخصی معتاد گردد نخست باید یاد بگیرد که چگونه معتاد شود این یادگیری در نتیجه کنش متقابل اجتماعی خود با دیگران حاصل می شود. بیشتر افراد هم در معرض تماس با افراد یا گروههای منحرف قرار می گیرند و هم در معرض تماس با افراد یا
گروههای غیر منحرف ساترلند ارتباط متقابل با این گروهها را برحسب بسامد، اولویت، دوام و شدت اندازه گیری کرد. هرچه سطح تماس فرد با افراد یا گروههای منحرف بر حسب این چهار متغیر بالاتر باشد احتمال اعتیاد شخص نیز بیشتر می شود و برعکس، اگر سطح تماس فرد با افراد یا گروههای غیر منحرف باز هم برحسب این چهار متغیر باشد بیشتر باشد، احتمال اعتیاد نیز بیشتر می شود.
