بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه ی بین جو عاطفی خانواده و هوش هیجانی با گرایش به اعتیاد در دانشجویان پسر دانشگاه علوم اجتماعی رازی کرمانشاه در سال 1396 انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه ی آماری شامل کلیه دانشجویان پسر دانشگاه علوم اجتماعی رازی بود که به روش نمونه گیری در دسترس نمونه ای به حجم 60 نفر انتخاب شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه جو عاطفی خانواده هیل برن و هوش هیجانی گلمن، تمایل به اعتیاد محقق فرچاد و همکاران استفاده گردید. برای تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون همزمان استفاده شد. نتایج نشان داد که متغیرهای جو عاطفی خانواده و هوش هیجانی توان پیش بینی گرایش به اعتیاد را ندارند. با توجه به نتایج انتظار می رود پژوهش های آتی به متغیرهای مرتبط تری بپردازند.
.1 مقدمه و بیان مسأله
قرن هاست که انسان از مواد مخدر استفاده می کند و به دلیل ضررهای آن، در بسیاری از جوامع بشری مذموم و مردود شناخته شده است. در معنای وسیع، عبارت است از رفتاری که بر اثر عادت، چنان بر فرد تسلط می یابد که کاملاً یا تا حدی رفتارهای سالم فرد را تحت الشعاع قرار می دهد و آنها را تحت سیطره خود می گیرد. رفتارهایی مانند پرخوری، مشروب خواری، کار زیاد، رابطه جنسی افراطی، مواد الکلی، مواد مخدر و غیره را می توان اعتیاد نامید. اما در عمل اعتیاد به استفاده زیاد از الکل و مواد مخدر اطلاق می شود.
البته تا اندازه ایی فرد نسبت به آنها وابستگی شدید جسمی و عاطفی پیدا کند - شاملو، . - 1388 واژه اعتیاد1 و معتاد2 تا حدودی با وابستگی ارتباط دارند. واژه معتاد به طور ضمنی مفهوم خاص و ناپسند و تحقیر آمیزی پیدا کرده کرده است - سادوک و سادوک، 2007؛ ترجمه رضاعی، . - 1391 اعتیاد واژه کلی است برای توصیف تأثیرات زیان بار وابستگی بیش از حد به داروها با هدف لذت بردن و رهایی از تنش به کار می رود - ساراسون3، 2002؛ نجاریان، دهقانی و اصغری مقدم، . - 1390 اعتیاد به طور کلی به استعمال بیش از حد الکل، مواد مخدر و دخانیات اطلاق می شود.
اعتیاد یک مشکل رفتاری است و می تواند به عنوان یک عامل اصلی از جرم، نابهنجاری های جسمی، ذهنی و روانی در نظر گرفته شود. موقعیت ها و شرایط مختلف ممکن است باعث اعتیاد شود. رفتار اعتیادآوری اغلب شامل مشکلات روانی دراز مدت یا استرس های مداوم زندگی شخص است - همایونی، . - 2011 تجربه شکست، شرم و ناراحتی افراد معتاد را وارد باطلی می کند که نمی تواننند از دام آن بیرون بیایند. در حقیقت اعتیاد یک رفتار و یک عادت است که سخت از بین می رود - سالسیتی، . - 2015
وابستگی به مواد یکی از معضلات و نگرانی های جهان امروز است. از آنجایی که وابستگی و سؤ مصرف مواد اثرات بازدارنده بر رشد و شکوفایی جامعه دارد، تهدیدی جدید و نگران کننده است. وابستگی و سؤ مصرف مواد به عنوان اختلالات مزمن و عود کننده با تأثیرات پیش بینی آینده های زیستی، فرهنگی، روانی- اجتماعی، رفتاری و معنوی در نظر گرفته می شود، - رباغی، 1386؛ به نقل از کرمی، . - 1390 وابستگی به مواد یا اعتیاد به مواد مخدر در همه ی مشاغل، سطوح تحصیلی و طبقه اجتماعی دیده می شود و به افراد و قشر خاصی بستگی ندارد.
با توجه به شیوع بالای وابستگی به مواد و دشواری های درمان آن تلاش برای شناسایی عوامل خطر ابتلا به این مشکل در جمعیت های مختلف بسیار ضروری است - حاجی حسنی، . - 1390 در این میان مفهوم آمادگی برای اعتیاد4 به عنوان یک مفهوم کاربردی به کار می رود و دلالت بر این دارد که فاکتورهای نظام مند و قابل شناسایی وجود دارد که با رفتارهای مصرف مواد که منجر به وابستگی می شود، ارتباط متقابل دارد. به طور سنتی این پدیده آشکار، آمادگی برای اعتیاد نامیده می شود - بروک و کوری5، . - 2003
در این میان توجه به وضعیت روانی و گرایش و آمادگی به اعتیاد در بین دانشجویان به عنوان قشر آینده ساز جامعه حائز اهمیت است. بنابر آخرین اطلاعات به دست آمده از پژوهش های صورت گرفته در حوزه اعتیاد دانشجویان، درحال حاضر در جامعه ما میانگین تعداد معتادین حرفه ایی در میان دانشجویان از میزان معمول آن در سطح جامعه بسیار کمتر است، درحین حال رشد آمار دانشجویانی که به صورت تفننی یا آزمایشی اقدام به مصرف مواد مخدر کرده اند، نگران کننده است.
به عنوان مثال براساس یک نگرش سنج در زمینه ی اعتیاد، دانشجویان اعتقاد داشته اند که تنها یکبار مصرف مواد مخدر اعتیاد آور نیست و به عنوان صاحب نظران شیوع چنین برداشتی در میان دانشجویان تصوری خطرناک است - قاضی نژاد، . - 1388 دانشجویان می توانند به دلایل مختلف همچون ماجراجویی، تنوع طلبی و دوری از خانواده در معرض استفاده از مواد قرار گیرند. طبق گزارش ستاد مبارزه با مواد مخدر - 1386 - بالاترین میزان سؤ مصرف مواد در دامنه سنی 21- 27 می باشد. در بین دانشجویان مصرف کننده مواد، شیوع مصرف سیگار 16/8، قلیان 30/6، مشروبات الکلی 13/7، قرص اکس 1/8، تریاک 4/4، هروئین 0/8، کراک 1/1 گزارش شده است - کیامرثی و ابوالقاسمی، . - 1390
شایان ذکر است گرایش جوانان به سؤمصرف مواد مخدر صنعتی نیز همانند سایر پدیده ها تک علتی نیست و مجموعه ی عوامل فردی، خانواده، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز براین گرایش تأثیر می گذارند. البته به نظر می رسد که برخی از عوامل به عنوان شرایط حمایت کننده و برخی دیگر به عنوان شرایط خطر آفرین، ابتلا به مواد مخدر را در بین دانشجویان تحت تأثیر قرار می دهد. یکی از عوامل مؤثر و حمایت کننده در تمایل و آمادگی به اعتیاد جوانان، جو عاطفی خانواده و میزان ارتباط مطلوب فرد با خانواده است.
به طور کلی، در تحقیق های متعددی نشان داده شده است که گوانان دارای دلبستگی ایمن، تجربه کمتری در مصرف مواد مخدر دارند. - ووس1، :1994 به نقل از دوبل 1 و همکاران2، . - 2003 ریسویک و همکارانش - 2005 - ، ملیسا و دورتی - - 2005 و بیفالکو و همکارانش - 2000 - نیز در بررسی خود گزارش کرده اند که بیشترین عوامل بروز حالت های روانشناختی مثل استرس و مقابل و دوری به فرار و سؤمصرف مواد در افراد، مربوط به زندگی خانوادگی و فعالیت های اجتماعی است. جو عاطفی خانواده که چگونگی ارتباط و طرز برخورد و نظر افراد خانواده نسبت به هم، احساس ها و علاقه آنها به یکدیگر و چگونگی دخالت یا عدم دخالتشان در کارهای اعضای دیگر و رقابت و همکاری آنها با یکدیگر است، می تواند در سلامت روانی و رفتاری فرزندان مؤثر باشد - شریعتمداری، . - 1385
به طورکلی روان شناسان در گستره ی تحقیق های متعدد خود به این نتیجه رسیده اند که خانواده مطلوب، خانواده ای است که امنیت عاطفی، احساس ارزشمندی، باور تعلق و مورد عشق بودن را تأمین می کند. در این خانواده ها افراد فرصت بیشتری برای رسیدن به استقلال و مسئولیت پذیری خواهند داشت و فرزندان سازگاری مناسب تری دارند. - نوابی نژاد، . - 1377 خانواده به پدر و مادری نیاز دارد که به برقراری یک رابطه ی سالم باهم متحد باشند و بتوانند محیط آنچنان امنی ایجاد کنند که فرزندان بدون ترس و به دور از تباهی و آلودگی رشد و تکامل یابند.
