بخشی از مقاله
چکیده :
تاثیر خانواده آنچنان بر رشد بارز است که پژوهشگران با وجود اختلاف نظر در زمینههای مختلف ، در زمینه اهمیت سبکهای فرزند پروری و تاثیر آن بر رشد نظر مشترک دارند .هسته مهمی از فرایندها و تعاملات ناشی از محیط خانواده، به باورها و ادراکات کودک از باورها و رفتارهای والدین با آنهاست، برمیگردد . با بررسی نحوه ادراک فرزندان از سبکهای فرزند پروری میتوان به شیوههای موثر در بروز رفتارهای اعتیادگونه پی برد. والدینی که در محبت به فرزندان خود افراط می کنند، تلاش میکنند تا همه نیازهای نوجوانانشان را بدون توجه به سن و انتظاراتشان پاسخ دهند وبرای آنها محدودیتی قایل نمیشوند و هیچ تلاشی برای شکل دهی اعمال و رفتار آنها انجام نمی-دهند. برخی از آنها نرم خو و برخی بی تفاوتاند . و روش آنها پرهیز از مسئولیت با صدور اجازه برای انجام هر کاری به کودک و نوجوان میباشد .
این کودکان در آیندهای نزدیک به نوجوانانی بی بندوبار ، لا ابالی، سهل انگار، خودخواه و بی هدف تبدیل میشوند که احساس مسئولیت نمیکنند و قادر به زندگی اجتماعی نیستند و اغلب در زندگی با شکست مواجه می شوند و در صورت مواجهه با سختیهای بهنجار دوره نوجوانی به صورت فردی ضعیف که فاقد مهارتهای لازم برای مقابله با مسائل خود میباشد، عمل میکنند . یکی از این دغدغهها این پژوهش نیز بدنبال رابطه فرزند پروری با گرایش جوانان به اعتیاد میباشد که با توجه به اهمیت دوران نوجوانی و همچنین تاثیرات نحوه تربیت والدین و چگونگی گرایش نوجوانان به مواد مخدر ، تحقیق حاضر به بررسی رابطه شیوه های فرزندپروری با گرایش جوانان به اعتیاد پرداخته است.
مقدمه :
از جمله خطرات و تهدیدهای سلامت اجتماعی و روانی بشر امروز مسئله اعتیاد به موادمخدر در بین جوانان و نوجوانان است؛ مسئلهای که پیامدهای منفی بسیاری دارد. اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر به مثابه یک مساله اجتماعی پدیدهای است که همراه با آن توانایی جامعه در سازمانیابی و حفظ نظم موجود از بین میرود، عملکرد بهنجار حیات اجتماعی مختل میگردد و باعث دگرگونیهای ساختار نظام اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یک اجتماع میشود.
با وجود اینکه خانواده مامن و ماوای هر کودک و نوجوان است اما خود در بروز بسیاری از مشکلات رفتاری منجمله اعتیاد نقش بسزایی بازی می کند، اعتیاد، خود نتیجه تداخل پیچیده ای از عوامل روان شناختی، اجتماعی، فرهنگی، زیست شناختی و احتمالا تکوینی است، که خانواده تمامی آثار فوق را در یک جا اعمال می نماید و بنابراین از اهمیت ویژه ای برخوردار است. الگوهای نامتعادل خانوادگی تاثیر زیادی بر رشد جرایم و انحرافات نوجوانان و جوانان که بخش عمده ای از آن را اعتیاد و خرید و فروش مواد مخدر تشکیل می دهد، دارد - زنجانی ، 1386، 32 - شکی نیست که سلامت خانواده و به کار گیری روش ها و مهارتهای موثر فرزندپروری در بزرگ کردن سالم فرزندان نقشی اساسی دارد.
خانواده ها می توانند با تامین نیازهای اساسی ، ایجاد فضای امن خانوادگی، راهنمایی، قانون گزاری مناسب ونظارت بر زندگی فرزندانشان آنان را از بسیاری رفتارهای مشکل ساز و پر خطر از جمله مصرف مواد و بزهکاری دور نگه دارند. خانواده به چند دلیل مهمترین محیط برای پیشگیری از سوءمصرف مواد است. نخست آنکه والدین موثرترین افراد زندگی بچه ها هستند و از ابتدای زندگی او به فرد دسترسی دارند. دوم اینکه والدین مهمترین الگوی رفتاری فرزندان هستند و سوم اینکه بهترین زمان برای پیشگیری اولیه از مصرف مواد سالهای زندگی فرد در خانواده یعنی کودکی و نوجوانی است - ممتازی، 1384 ،. - 47 بر این اساس این پژوهش در پی آن است تا رابطه میان شیوه های فرزندپروری را با گرایش جوانان به اعتیاد بررسی کند .
تعریف مفاهیم :
- شیوه فرزند پروری
شیوه های فرزند پروری به عنوان مجموعه ای از نگرشها نسبت به کودک در نظر گرفته میشود که منجر به ایجاد جو هیجانی میشود که رفتار های والدین در آن جو بروز می نماید. این رفتارها دربرگیرنده هم رفتارهای مشخص که از طریق آن رفتارها، والدین به وظایف والدینی شان عمل میکنند و هم رفتارهای غیر مرتبط با هدف والدینی مانند ژستها، تغییر در تن صدا یا بیان هیجانهای غیر ارادی میباشد - مزیدی و البرزی،17،. - 1388 فرزندپروری فعالیتی پیچیده و در برگیرنده رفتارهای خاصی است که یا به طور مجزا یا با هم رفتارهای کودک را تحت تاثیر قرار میدهد.
- گرایش به مصرف مواد مخدر
الف - تعریف نظری: وابستگی به مواد عبارت است از نشانگانی که با الگوی رفتاری استفاده از یک ماده یا مجموعه ای از مواد روان گردان ظاهر می شود به بیان دیگر تابلوی ضروری وابستگی به مواد شامل مجموعه ای از علایم شناختی، رفتاری و روان شناختی است که فرد علیرغم بروز مشکلات عدیده مربوط به مواد، مصرف مواد را ادامه می دهد. به عبارت دیگر، وابستگی به مواد مجموعه ای از پدیده های رفتاری، شناختی و روان شناختی را شامل می شود که در پی مصرف مکرر مواد روان گردان بوجود می آید. مشخصه های اساسی آن میل شدید به مصرف ماده، مشکلاتی در زمینه کنترل مصرف، یا فشاری در ادامه مصرف ماده علیرغم پیامد های مضر آن، بیش بهادادن به مصرف مواد در مقایسه با فعالیت های و مسئولیت های فردی،افزایش تحمل و بروز حالات محرومیت جسمی، است.
مبانی نظری :
اعتیاد : سوء مصرف مواد مخدر یکی از معضلات بهداشتی، درمانی و اجتماعی جهان امروز بوده و به جرات می توان ادعا کرد که تمامی جوامع کم و بیش با آن درگیری دارند. ایران نیز به دلیل همسایگی با افغانستان که بزرگترین تولید کننده تریاک جهان است و به دیگر دلایل تاریخی و اجتماعی، یکی از قربانیان سوء مصرف مواد مخدر جهان به شمار می رود.حال آنکه طی بیست سال گذشته قربانیان زیادی برای مبارزه با این مشکل بزرگ داده و بخش عظیمی از سرمایه های ملی را صرف پیشگیری و غلبه بر این معضل نموده است.در حال حاضر اطلاعاتی در دست است که نشان می دهد مصرف مواد در میان نوجوانان و جوانان افزایش چمشگیری یافته است. سوء مصرف مواد مخدر در بسیاری از افراد از سنین دبیرستان آغاز می شود، بنابراین یکی از مهم ترین راههای کاهش مصرف مواد مخدر در بزرگسالی کنترل در نوجوانی و جوانی است.
سبب شناسی اعتیاد
الف: عوامل فردی در گرایش به اعتیاد
-1 مشخصات دموگرافیک معتادان: علل گرایش به اعتیاد عوامل متفاوتی از جمله فردی ، خانوادگی و اجتماعی را شامل میشود.
-2 صفات شخصیتی مستعد کننده اعتیاد
3 استرسیهای فردی و اعتیاد
-4 تاثیر بیماریهای جسمی و روانی بر اعتیاد من جمله افسردگی، اضطراب
ب: عوامل خانوادگی مستعد کننده اعتیاد
-1 ارتباط نوع تربیت فرزندان با شروع اعتیاد
-2 بیتوجهی به نیازهای اعضاء خانواده
-3 اختلافات خانوادگی
-4 فقدان والدین و آسیبهای اجتماعی
-5 الگوهای خانوادگی و اعتیاد
ج: برخی عوامل اجتماعی زمینهساز اعتیاد.
-1 تأثیر روابط دوستان و همسالان
-2 عوامل تحصیلی موثر در اعتیاد دانشآموزان
-3 نقش محل سکونت در شیوع اعتیاد
-4 تاثیر عوامل فرهنگی در گرایش به اعتیاد
نظریههای مورد استفاده در امر پیشگیری
- نظریه بیهنجاری:
دراین نظریه. که ریشه در نظریات امیل دورکیم، جامعهشناسی فرنسوی دارد به عواملی اصلی تضعیف معیارها و هنجارهای اجتماعی پرداخته و چنین مطرح میشود که سستی ارزشیها و هنجارهای اجتماعی- فرهنگی موجب روی آوردن افراد به مواد مخدر و اعتیاد میشود. تحولات سریع صنعتی- اقتصادی و به تبع آن تغییرات سریع در گستره اجتماعی مانند شهرنشینی، نوسازی، تضعیف باورها، ارزشیها و سنتهای فرهنگی مذهبی، ملی و موروثی، متزلزل شدن ساختار سنتی خانواده، همه موجب تغییر در هویت افراد شده و باعث میشوند تا رفتار سنتی آنات تغییر نماید. جالب توجه این که پیشرفت بر گسترش شاخصهای توسعه که خود، گواهی بر تغییر جوامع سنتی هستند، رابطه مبتنی با میزان شیوع مواد مخدر دارندو مثلاً به نظر میرسد در شهرها مصرف مواد مخدر بیش از روستاهاست. یا در خانوادههایی که در معرض نوگرایی قرار داشته و بافت سنتی خود را از دست داده یا در حال از دست دادن هستند، اعتیاد رایجتر است. - باوی ساسان، 1388 ، - 186
