بخشی از مقاله
مقدمه
جهان در طول دو دهه آینده شاهد تغییرات عمده در
نیازهاي بهداشتی مردم خواهد بود. جهت اصلی این
تغییرات تبدیل عوامل اصلی مرگ و میر از بیماريهاي
واگیردار عفونی و سوء تغذیه به بیماريهاي غیرواگیردار
نظیر افسردگی و بیماريهاي قلبی است. طبق برآوردهاي
انجام گرفته از بررسی سازمان بهداشت جهانی، دانشگاه
هاروارد و بانک جهانی، مرگ ناشی از بیماريهاي غیرواگیر
در جهان با افزایشی بیش از سه برابر از 28 میلیون نفر در
سال 1990 به 94/7 میلیون نفر در سال 2020 خواهد رسید.
یافتههاي این بررسی دلالت بر این داشتند که پنج بیماري
افسردگی، الکلیسم، اختلال خلقی دو قطبی، اسکیزوفرنی و
اختلالات وسواس در بین ده بیماري اول مسئول بروز
ناتوانی در سطح جهانی جاي دارند و با توجه به درصد
بالاي احتمال خودکشی در این بیماران، به خوبی روشن
روانشناسیسلامت فصلنامهعلمیپژوهشی/شماره1ـبهار1391 HealthPsychology/Vol1.No1/Spring2012 است که تمرکز روي شناسایی و درمان اختلالات
مذهبی غالب در کشورها، درصد بالایی از موارد گزارش
روانپزشکی، میتواند نقش بسزایی در کاهش بروز و شیوع
این معضل روانی اجتماعی یعنی خودکشی در جهان داشته
باشد.
براساس آمارهاي منتشره از سوي سازمان بهداشت
جهانی، هر ساله بیش از 400000 نفر در جهان خودکشی
می کنند، ولی به نظر میرسد که این تعداد شامل همه موارد
نمیگردد و به دلیل شرایط اجتماعی، فرهنگی و نگرشهاي
ایننمیشوند. طبق آمارها، بالاترین میزان خودکشی مربوط
9 به کشورهاي مجارستان، سریلانکا و فنلاند به ترتیب با 38/6، 35/8 و 29/8 درصد هزار جمعیت بوده و کمترین میزان مربوط به کشور مکزیک با 2/3 درصد هزار جمعیت بوده است (برتولتی1 و همکاران، .(2005
براساس بررسیهاي محدود گزارش شده، آمار خودکشی در کشورهاي اسلامی در مقایسه با کشورهاي صنعتی فاصله زیادي دارد و در حد کمتري گزارش شده
1. Bertolote
است. علت پایینتر بودن میزان خودکشی در این کشورها
را میتوان به این دلیل دانست که در نزد غالب ادیان الهی،
و بهویژه دین اسلام این اقدام یک گناه کبیره به شمار می-
رود (ویژایارکومار2، .(2004
هرچند خودکشی در کشورهاي جهان در همه گروههاي
سنی اتفاق میافتد، لیکن این احتمال در گروه میانسالان و سالمندان در مقایسه با سایر گروههاي سنی بیشتر است. از
مهمترین عوامل ابتلا به خودکشی در این سنین وجود
افسردگی و افکار خودکشی، انزوا و احساس تنهایی، مشکلات اقتصادي و مالی، بیماريهاي جسمانی مزمن و
ناتوانی جسمانی و شناختی میباشد (کنول و برنت3،
1995؛ فیوئرلین4، 1997؛ رینولد و کوپفر5، 1999؛ ایلیف و مانتروپ6، .(2005 مطالعات انجام شده در ایران دلالت بر
این دارند که بیماريهاي جسمانی و ترس از آن، سوگ،
احساس طردشدگی، احساس گناه، دردهاي مزمن، ناامیدي خصوصاودرماندگی و ً از دست دادن همسر از عوامل
خطرآفرین اقدام به خودکشی در سالمندان میباشد
(حیدري پهلویان و ملکی، 1378؛ عباسی شاد، 1380؛
ظهور و افلاطونیان، 1381؛ مهران، .(1382 خودکشی در
افراد میانسال و مسن یکی از علل مراجعه به مراکز درمانی
است که در کشورهاي درحال توسعه کمتر به آن توجه شده است. مصرف بیش از حد دارو و یا مواد شیمیائی،
یکی از روشهاي اقدام به خودکشی است که در شهرهاي
بزرگ و جوامع رو به رشد در حال افزایش است (کو، کوا و چو7، 1997؛ ایلیف، .(2005
خودکشی یک مشکل عمدة بهداشتی است، در بسیاري از مشکلات روانی و بهداشتی پیشگیري مهمتر و مؤثرتر از درمان میباشد، در خودکشی نیز این مسئله صادق است به-
ویژه آنکه پس از اقدام ممکن است دیگر براي کمک دیر
2. Vijayakumar 3. Conwell & Brent 4. Feuerlein 5. Reynolds & Kupfer
6. Illiffe & Manthorpe 7. Ko, Kua & Chow
بررسی عوامل مرتبط با اقدام به خودکشی در ...
شده باشد. مطالعه سالمندي و مشکلات آن در کشورمان
حوزه بدیع و تازهاي است و میبایستی عوامل خطرزا و
آسیبشناسی روانی و اجتماعی خودکشی در سالمندان و میانسالان مورد بررسی قرار گیرد.
این پژوهش با هدف بررسی علل اقدام به خودکشی در
گروه سنی بالاي 45 سال مرکز مسمومیتهاي بیمارستان لقمان شهر تهران در سال 1388 انجام گرفت. از اهداف
اختصاصی این پژوهش تعیین ارتباط بین اقدام به خودکشی
و افسردگی، اقدام به خودکشی و بررسی تفاوت بین نمره افسردگی و افکار خودکشی در افراد مورد مطالعه بود. بدون
شک نتایج این پژوهش میتواند منتهی به روشن شدن
چارچوب ذهنی مسئولین در جهت اتخاذ سیاستها و تصمیمهاي درست براي پیشگیري از خودکشی و مقابله با
آن شود که این امر در بهداشت روان جامعهخصوصاً افراد
سالمند و میانسال مؤثر خواهد بود.
روش
این پژوهش از نوع توصیفی ـ مقطعی بوده و جامعه مورد
بررسی را افراد پذیرش شده به دلیل اقدام به خودکشی در مرکز مسمومیتهاي بیمارستان لقمان با محدوده سنی بالاي
45 سال تشکیل دادند. براي گردآوري دادههاي پژوهش از
کمک روانشناسان آموزش دیده بیمارستان و از ابزارهاي زیر استفاده شده است:
پرسشنامه علل اقدام به خودکشی: این پرسشنامه
داراي 30 سؤال محقق ساخته پیرامون علل اقدام به
خودکشی بوده و در برگیرنده سؤالاتی پیرامون سن، جنس، وضعیت تأهل، تعداد فرزند، میزان سواد، شغل، اعتقادات مذهبی، وضعیت اقتصادي، ارتباط با فرزندان، نوع عادات، سابقه بیماري جسمی و روانی، سابقه بستري در بیمارستان روانی، سابقه بدرفتاري، چگونگی الگوي اقدام، وجود استرس در زندگی، نقشه اقدام، احتمال تکرار و احساس
پشیمانی بود.
پرسشنامه افسردگی بک:8 این مقیاس در سال 1961
توسط آرون بک9 ساخته شده و داراي 13 ماده است و هر
ماده داراي چهار جمله است که افسردگی را از کم به زیاد
نشان میدهد. هدف این پرسشنامه آشکار ساختن علائم
شدت افسردگی میباشد و بر محتواي شناختی افسردگی
بیشتر تأکید میکند. مواد پرسشنامه شامل غمگینی، بدبینی،
احساس شکست خوردگی، نارضایتی، احساس گناهکاري،
از خودبیزاري، خودآزار رسانی، کنارهگیري، بی تصمیمی،
تغییر خودپنداشت، دشواري در کار، خستگیپذیري و بی-
اشتهایی میباشد. سؤالات پرسشنامه 4 گزینهاي بوده و از 0
تا 3 نمره به هر سؤال تعلق میگیرد، بنابراین نمره افراد بین
0 تا 39 متغیر خواهد بود. این پرسشنامه مورد استفاده
محققین زیادي در کشور قرار گرفته و روایی و پایایی آن به
اثبات رسیده است (حیدري، پهلویان و ملکی، .(1378 با
این پرسشنامه میتوان درجه افسردگی افراد را براساس 2012SpringNo1/.Vol1Psychology/Health 1391بهارـ1شماره/پژوهشیعلمیفصلنامه سلامتشناسیروان
میگیرد، لذا نمرات افراد بین صفر تا 38 متغیر میباشد. این
نمرات کسب شده، هیچ یا کمترین (نمره 0 تا (4، خفیف
(نمره 5 تا (7، متوسط (نمره 8 تا (15 و افسردگی درحد
شدید (نمره 16 و بیشتر) تعیین نمود.
