بخشی از مقاله
مقدمه
تجربه ي استرس در زندگی روزمره ي انسان امري طبیعی است، اما به نظر می رسد پیچیده تر شدن جوامع و ورود متغیرهاي جدید اجتماعی که زاده ي پیشرفت و توسعه ي مناسبات اجتماعی است به طور روزافزونی روبه رویی با استرس ها و مدیریت آنها را مشکل تر می کند. در این میان گسترش وسایل ارتباط جمعی، بمباران اطلاعاتی و افزایش توقعات و انتظارات اجتماعی از افراد، شیوه ي مواجهه با این استرس ها و مدیریت آن ها را تحت تأثیر قرار داده است. در چنین شرایطی هر فردي سعی دارد با شیوه هاي خاص خود که زاده ي آموزه هاي قبلی و یا قدرت ابتکار و خلاقیت او است با این استرس ها مقابله نماید.
افزایش استرس می تواند به تدریج سلامت روان انسان را به خطر انداخته و منجر به بروز عوارضی مانند افسردگی، اضطراب و کاهش اعتماد به نفس شده و یا منجر به عوارض جسمانی که به عنوان بیماري هاي سایکوسوماتیک شناخته می شوند گردد. انتخاب راه هاي مقابله اي مناسب در برابر فشارهاي روانی می تواند از تأثیر این فشارها بر سلامت جسمی و روانی فرد بکاهد. لازاروس و فولکمن - به نقل از برانون و فیست، - 1997 مقابله را سعی و کوشش هاي فرد می دانند که او را قادر می سازند از عهده ي خواسته هاي بیرونی و درونی خود که به نظر می رسد فراتر از توان او هستند بر آید. آندلر و پارکر 1990 - ، به نقل از عاشوري و همکاران - افراد را از نظر سبک هاي مقابله اي به سه دسته شامل سبک هاي مسأله مدار، هیجان مدار و سبک مقابله اجتنابی تقسیم کرده اند.
افرادي که از روش هاي مسأله مدار استفاده می کنند از سلامت روان بیشتري برخوردارند - میزونو و همکارن، 1999؛ عاشوري و همکارن، . - 1383 رفتارهاي مسĤله مدار در پی جستجوي اطلاعات بیشتر درباره ي مسĤله و برنامه ریزي خاص در جهت حل آن است. در سبک هیجان مدار فرد بر خود متمرکز شده و تلاش هاي او متمرکز بر کاهش احساسات ناخوشایند خود است. رفتارهاي اجتنابی ممکن است به صورت روي آوردن و درگیري در یک فعالیت تازه و یا به شکل روي آوردن به اجتماع و افراد دیگر ظاهر شود - هرن و میشل، 2003، به نقل از جعفرنژاد و همکاران، . - 1383 کونگ وونگ ، کینگ لونگ و کوك آن - 2001 - گزارش کرده اند پرستارانی که از سبک هاي اجتبابی کمتري استفاده می کنند از سلامت روان بیشتري برخوردارند.
با توجه به اینکه نگرش افراد و شیوه هاي مقابله با مشکلات می تواند پیامدهاي مثبت یا منفی براي آنها داشته باشد، به نظر می رسد بین سبک هاي مقابله اي دانشجویان و مشکلات جدي در محیط دانشگاهی ارتباط وجود دارد. تحقیقات، علل مختلفی مانند مشکلات هیجانی، مشکلات روانی، درهم ریختگی اجتماعی و شیوه هاي مقابله با استرس را براي سوء مصرف مواد مطرح کرده اند - حسن شاهی و احمدیان، . - 1383 کاظمی و همکاران - 1383 - سطح پایین تحمل ناکامی را در شروع، تداوم و عود سوء مصرف مواد مهم می دانند.
با توجه به اینکه تحقیقات نشان داده است سوء مصرف مواد در سطوح گوناگون در دانشگاه ها یک واقعیت محض است - زرانی و وقار، - 1385 و هم چنین با توجه به گزارشاتی که در مورد اقدام به خودکشی در دانشگاه ها وجود دارد، پی بردن به علل معضلات اجتماعی نقش مهمی در پیشگیري از آنها ایفا می نماید. پورشریفی و پیروي - 1383 - بین سلامت روانی و در معرض خودکشی بودن همبستگی منفی گزارش کرده است.
کاپلان و سادوك 2003 - ، به نقل از پورافکاري، - 1382 علل مختلفی را براي خودکشی مطرح کرده اند که همگی نشان دهنده ي شرایط استرس زاي زندگی است. زرانی و وقار - 1385 - آمارهاي مختلفی در ارتباط با همه گیر شناسی خودکشی در دانشجویان گزارش کرده اند. در این پژوهش به بررسی این سؤال ها می پردازیم که - 1 آیا بین سبک هاي مقابله با استرس در دانشجویان و احتمال مصرف مواد مخدر ارتباط وجود دارد؟، - 2 آیا بین سبک هاي مقابله با استرس در دانشجویان و احتمال اقدام به خودکشی ارتباط وجود دارد ؟
روش
در این پژوهش کلیه دانشجویان ورودي سال 1385 دانشگاه شیراز 2363 - ط - n مورد مطالعه قرار گرفتند. به کلیه ي آزمودنی ها پرسشنامه ي محقق ساخته ي پورشریفی - 1383 - داده شد. در این پژوهش کلیه ي سؤالاتی که آسیب پذیري در برابر سوء مصرف مواد و احتمال خودکشی را می سنجیدند نمره گذاري شد. در این پرسش نامه، مقیاس هاي احتمال مصرف مواد و احتمال خودکشی به استناد پیشینه ي مرتبط با عوامل خطر سوء مصرف مواد و احتمال خودکشی تدوین شده است. مقیاس شیوه هاي مقابله با استرس بخشی از سؤالات »سیاهه ي مقابله با شرایط استرس زا« است که توسط ایندلر و پارکر - 1994 - تدوین شده و روایی و پایایی آن به دست آمده است. براي تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوري شده از روش هاي آمار توصیفی و آزمون تی مستقل استفاده شد.
یافته ها
آزمودنی ها از نظر میزان در معرض خطر خودکشی قرار داشتن به 2 دو گروه تقسیم شدند. گروه 1 دانشجویانی بودند که نمرات آنها از نقطه ي برش 1 انحراف معیار بالاتر از میانگین، کمتر و گروه 2 افرادي بودند که نمرات آنها از نقطه ي برش 1 انحراف معیار بالاتر از میانگین، بیشتر بود. میانگین نمرات دو گروه در سبک هاي مقابله اي مختلف که با استفاده از آزمون t مستقل مقایسه شدند در جدول 1 مشاهده می شود.
هم چنین آزمودنی ها از نظر عامل در معرض مصرف مواد مخدر بودن به دو گروه تقسیم شدند. گروه 1 دانشجویانی بودند که نمرات آنها در عامل در معرض مصرف مواد مخدر بودن از نقطه ي برش 1 انحراف معیار بالاتر از میانگین، کمتر و گروه 2 افرادي بودند که نمرات آنها از نقطه ي برش 1 انحراف معیار بالاتر از میانگین، بیشتر بود. میانگین نمرات دو گروه در سبک هاي مقابله اي مختلف که با استفاده از آزمون t مستقل مقایسه شدند در جدول 2 مشاهده می شود.
بحث و تفسیر
همان طور که مشاهده شد تفاوت دو گروه دانشجویان در معرض خودکشی و بدون خطر خودکشی فقط از نظر سبک مقابله با استرس اجتنابی معنادار نبود، اما گروه دانشجویانی که در معرض خطر خودکشی نبودند نسبت به دانشجویان در معرض خودکشی در سبک مقابله اي حل مسأله از میانگین بالاتري برخوردار بودند و تفاوت آنها معنادار بود /001 - خ. - P در مقابل، گروه در معرض خطر خودکشی در سبک مقابله اي هیجانی میانگین بالاتري کسب کردند و تفاوت آنها معنادار بود /001 - خ. - P هم چنین از نظر در معرض مصرف مواد مخدر بودن تفاوت دو گروه در هر سه سبک مقابله با استرس به طور معناداري متفاوت بود. دانشجویان در معرض خطر مصرف مواد در سبک هاي اجتنابی و هیجانی میانگین بالاتري به دست آورده اند، ولی این گروه از دانشجویان در سبک مقابله اي حل مسأله میانگین پایین تري کسب کرده اند.
بین سبک مقابله اي حل مسأله و در معرض خودکشی و مصرف مواد مخدر بودن همبستگی منفی و بین سبک هاي مقابله اي اجتنابی و هیجانی با در معرض خودکشی و مصرف مواد مخدر بودن همبستگی مثبت وجود داشت. در مجموع به نظر می رسد دانشجویانی که از سبک مقابله با استرس هیجانی استفاده می کنند، بیشتر در معرض خطر خودکشی قرار دارند و در مقابل کسانی که از سبک مسأله مدار استفاده می کنند کمتر اقدام به خودکشی می کنند. هم چنین دانشجویانی که از سبک مقابله اي اجتنابی و هیجانی استفاده می کنند بیشتر در معرض خطر اعتیاد قرار دارند.
