بخشی از مقاله
مقدمه
نقص شنوایی از شایعترین نقص های حسی در انسان است. میزان شیوع آن، یک مورد در هر 1000 تا 2000 نوزاد می باشد .(1) بدلیل کمبود منابع اطلاعات سلامتی، در کشورهای جهان سوم و همچنین ماهیت کم شنوایی که معمولا بصورت معلولیتی پنهان می باشد، بدست آوردن آمار و ارقام صحیح تعداد افراد مبتلا به کم شنوایی، دشوار است. معمولا تشخیص نقص شنوایی به دلایلی از جمله فقدان نمود ظاهری، ناآشنا بودن خانواده باعلایم اولیه و عدم اطلاع از مراکز ارائه خدمات با تاخیر صورت می گیرد. بر اساس مطالعه ای در ایران، میانگین سن تردید به کم شنوایی در حدود 7 ماهگی و زمان تشخیص در حدود 9 ماهگی بوده است که با معیارهای جهانی فاصله دارد .( 2)
هر کودکی از ابتدای زندگی برای رفع نیازهایش باید رفتارهایی متناسب با اطراف خود را بروز دهد. بدین ترتیب یادگیری رفتارهای انطباقی از همان بدو تولد آغاز می شود و رفتارهای کودک بتدریج متناسب با نیاز های وی و شرایط محیط اطراف پیشرفت می کند. منظور از رفتار انطباقی کلیه مهارتهای فرد در
انجام امور روزانه زندگی خود است ( .(3 در این بین وجود
هرگونه مشکل جسمی و روحی می تواند مانعی در تکامل
رفتارهای انطباقی کودک ایجاد کند. ناشنوایی اثرات نامطلوبی بر رشد گفتار، زبان و شناخت بر جای می گذارد .(4) برای یک کودک ناشنوا، توسعه ارتباط و زبان گفتاری بسیار دشوار است، زیرا زمانی که کودک قادر به شنیدن نیست تمامی فرآیندها و تعاملات توسعه تدریجی زبان مختل می شود. از آنجا که کودک ناشنوا با فرصت های کمتری برای گوش دادن در مواجهه است، در توسعه نظام آوایی زبان شکست می خورد .(5) اختلال شنوایی در شیرخواری که هنوز بایستی زبان یاد بگیرد بیشترین اثر را دارد؛ بنابراین شناسایی، تشخیص، تشریح و درمان بایستی هرچه زودتر انجام شود. سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند
کشورها برای ارائه و اجرای برنامه هایی در قالب طرح ملی پیشگیری از اختلال شنوایی تلاش نمایند .(6)
علاوه بر تشخیص به موقع ناشنوایی، دریافت مداخلات مناسب نیز در پیش بینی پیامدهای ناشنوایی بر زندگی کودک تاثیر بسزایی دارد . مشخص شده است در کودکانی که مشکل ناشنوایی آنها در سن کمتر از 6 ماهگی تشخیص داده شده است
بررسی مقایسه ای رفتار انطباقی در کودکان ناشنوا ...
و در فاصله کوتاهی بعد از تشخیص مداخلات را دریافت کرده اند، توانایی زبانی آنها با کودکانی که در سن بالاتر تشخیص داده شده و خدمات مدا خله ای اولیه را دریافت کرده اند، قابل مقایسه می باشد .(7) وجود هرگونه مشکل جسمی و روحی از جمله ناشنوایی می تواند مانعی در تکامل رفتارهای انطباقی کودک به وجود آورد. برای کودکانی که فاقد ارتباطات دیداری و کسب زبان در طی سالهای اولیه کودکی هستند تاخیر در حوزه
های چند گانه در عملکرد تطابقی دیده شده است. این اتفاق مکررا در زمانی که والدین شنوا ارتباطات دیداری محدودی را با کودکان کم شنوای خود دارند اتفاق می افتد .(8) از طرفی توسعه هوشیاری و اکتساب زبانی نرمال در کودکان ناشنوا این امکان را فراهم می کند تا آنها به صورت مناسب راهنماهای اجتماعی را درونی کنند و در طی تعاملات خود از آنها استفاده نمایند. مطالعات محدودی در رابطه با تاثیر ناشنوایی بر رفتارهای انطباقی کودکانه ویژه کودکان سنین پایین انجام شده است. از این رو این مطالعه با هدف بررسی تاثیر ناشنوایی بر رفتار
انطباقی کودکان 1 تا 3 ساله انجام شده است.
روش کار
این پژوهش مورد شاهدی در طی سال 1387 تا 1389 انجام شد. گروه مورد شامل40 کودک 1-3 ساله مبتلا به ناشنوایی بود که در طول دوره مطالعه، به بخش کاشت حلزون بیمارستان های بقیه ا...، شهدای تجریش و امام حسین(ع) شهر تهران مراجعه کرده بودند. در گروه شاهد، 40 کودک طبیعی انتخاب شده از بین کودکان مهدکودک بیمارستان های امام حسین و شهدای تجریش قرار داشتند. مواردی که دچار مشکل روانی بودند از هر دو گروه و موارد دچار اختلال جسمی و شنوایی از گروه شاهد حذف شدند. سایر معیارهای خروج از مطالعه، وجود سایر مشکلات جسمانی، قرار نداشتن در محدوده سنی 12 تا 36
ماهگی و عدم رضایت والدین جهت شرکت در مطالعه بود. طبیعی بودن شنوایی در گروه شاهد به وسیله تست OAE و ادیومتری به اثبات رسید. برای این منظور ابتدا 63 کودک معاینه شدند و پس از خروج کودکان با مشکلات جسمی یا سن خارج از سن مورد مطالعه، 52 کودک توسط دو نفر کارشناس شنوایی سنجی به روش های OAE و ادیومتری بررسی شدند که در
46
مجله علمی پژوهشی پژوهان
نهایت 40 کودک ب ه عنوان کودک سالم در گروه شاهد قرار گرفتند.
برای سنجش رفتارهای انطباقی کودکان از پرسشنامه واینلند استفاده شد .(9) این مقیاس که توسط ادگارد واینلند تهیه شده است، ادراک والدین را از عملکرد فردی و اجتماعی کودک مورد سنجش قرار می دهد. پرسشنامه واینلند در مطالعات متعددی مورد استفاده قرار گرفته و روایی و پایایی آن مورد تایید می باشد. از جمله در مطالعه Kushalnagar ضریب پایایی این پرسشنامه برای آیتم های مختلف از 0/80 تا 0/90 گزارش شده است .( 10) از آنجا که رفتار انطباقی در جمعیت های مختلف و بر اساس درخواست های محیط زندگی فرد، می تواند کاملا متفاوت باشد، توکلی و همکاران طی مطالعه ای در ایران، گزارش کردند که این مقیاس از پایایی و روایی رضایت بخشی برخوردار است .(11)
افراد برای شرکت در این مطالعه اجباری نداشتند و در هر زمان در صورت عدم تمایل می توانستند از مطالعه خارج شوند. به والدین کودکان اطمینان داده شد که اطلاعات به دست آمده از آنها و کودکشان به صورت محرمانه خواهد بود و اطلاعات به دست آمده بر اساس کد اختصاص یافته به هر فرد، مورد تحلیل
قرار می گیرد.
داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه 11/5 و آزمون های آماری کای اسکوئر و تی مستقل تجزیه و تحلیل شدند. ضریب اطمینان مطالعه 95 درصد بود و سطح معنی داری کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
نتایج
گروه مورد شامل 40 کودک ناشنوا بود که 15 مورد آنها (% 37/5) دختر بودند. در گروه شاهد که متشکل از 40 کودک 12 تا 36 ماهه سالم بود، 22 مورد (%55) دختر بودند. میانگین سنی کودکان در گروه مورد و شاهد 1/4-0/5 سال بود. در 20درصد گروه مورد، خانواده دارای کودک ناشنوای دیگر نیز بود. در گروه مورد 38 نفر از مادران (% 95) خانه دار بودند در حالیکه در گروه شاهد تعداد مادران خانه دار 5 مورد ( (%12/5 بود. تفاوت دو گروه از نظر وضعیت شغل مادر معنی دار بود .(P <0/05) در گروه مورد 28 نفر از پدران ( (% 70 دارای شغل
دوره 12، شماره 3، بهار 1393
آزاد بودند و در گروه شاهد 14 نفر ( (% 35 از پدران این وضعیت را داشتند و تفاوت دو گروه معنی دار بود .(P < 0/05) تحصیلات 6 مورد ( ( % 15 از پدران در گروه مورد بالاتر از دیپلم ، 11 نفر
%27/5) ) دیپلم و 23 مورد ( %57/5) کمتر از دیپلم بود، در
حالیکه در گروه شاهد، 26 نفر از پدران (% 32/5) دارای
تحصیلات بالاتر از دیپلم بودند، 31 نفر ( %38/8) دیپلمه و 23 نفر ( %28/8) کمتر از دیپلم بودند. بر این اساس تفاوت دو گروه از نظر میزان تحصیلات پدر، تفاوت معنی داری را نشان می دهد .(P <0/05)
جدول :1 مقایسه نمره تطابق رفتاری کودکان در دو گروه مورد و شاهد بر اساس گروه سنی و جنس آنها
میانگین و انحراف معیار
متغیر P
مورد شاهد
1-2 ( 4/56 ) 111/53 - 14/26 0/007
سال 102/05
سن
2 - 3 ( 13/66) 102/50-13/82 0/09
سال 103/13
دختر ( 7/36 ) 107/53- 13/97
104/23
جنس 0/15
پسر ( 11/11 ) 107/39- 15/76
101/56
در رابطه با میزان تحصیلات مادران نتایج نشان داد که در گروه مورد 5 نفر از مادران ( ( %12/5 دارای تحصیلات بالاتر از دیپلم، 13 نفر ( %32/5) دیپلمه و 22 نفر ( (%56 دارای تحصیلات کمتر از دیپلم بودند. در گروه شاهد، 23 نفر از مادران (%57/5) دارای تحصیلات بالاتر از دیپلم، 30 نفر ( %37/5) دیپلم و 22
47
سعید بیطرفان و همکاران
نفر ( %27/5) زیر دیپلم بودند. بنابراین دو گروه از نظر میزان تحصیلات مادر نیز تفاوت معنی دار داشتند .(P <0/05)
تحلیل های آماری مربوط به نمره رفتار انطباقی کودکان در دو گروه مورد و شاهد در جدول شمار 1 دیده می شود. نتایج این تحلیل ها نشان داد که در دو جنس تفاوت معنی داری از نظر رفتار انطباقی بایکدیگر ندارد .(P > 0/05) در گروه سنی 1 تا 2 سال نمره رفتار انطباقی به میزان معناداری (P = 0/007) در گروه مورد کمتر از گروه شاهد بود 102/05) در برابر (111/53؛ درحالیکه در گروه سنی 2 تا 3 سال 103/13) در برابر (102/50
اختلاف آماری معناداری دیده نشد .(P >0/05)
بحث و نتیجه گیری
این مطالعه نشان داد، در گروه سنی 1-2 سال کودکان ناشنوا دارای مهارت های تطابق رفتاری کمتری نسبت به همسالان سالم خود هستند، هر چند در سن بالاتر ( 2-3 سال) تفاوتی بین دو گروه دیده نشد. در مطالعه Kushalnagar و همکاران مشخص شد که نمره رفتار انطباقی کودکان ناشنوا پایین تر از نرمال است .(10) همچنین در مطالعه بیابانگرد مشخص شد که مهارت های اجتماعی نوجوانان ناشنوا به دلیل ناتوانایی در برقراری ارتباط با محیط و عدم درک کامل محتوای ارتباطی
پایین تر از نوجوانان نابینا و عادی بود ( .(12
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد واکنش های تطابقی کودکان ناشنوا تحت تاثیر عواملی از جمله نحوه مقابله والدین، افسردگی والدین، بهره هوشی کودک و دریافت مداخلات در سن مناسب قرار می گیرد .(13 ,10) مروری بر مطالعات اخیر نشان می دهد که رابطه ای بین ارتباطات، شناخت، رفتار و عملکرد هیجانی والدین و پیامدهای عملکردی کودکان ناشنوا
وجود دارد .(10)
در مطالعه حاضر تطابق رفتاری کودکان 1-2 ساله در مقایسه با کودکان سالم پایین تر بود. کاهش توانایی تطابق رفتاری در کودکان ناشنوا در مقایسه با کودکان سالم ممکن است در نتیجه عدم دسترسی کافی این کودکان به ارتباطات و زبان از طرف والدین آنها باشد زیرا زبان عامل مهمی در رشد شناحتی و یادگیری کودک اس ت و ناشنوایی کودک تاثیر عمیقی بر رشد شناختی او می گذارد. اغلب والدین پس از اینکه مشکل
بررسی مقایسه ای رفتار انطباقی در کودکان ناشنوا ...
ناشنوایی کودک خود می شوند، احساسات هیجانی بسیار منفی را تجربه می کنند. این والدین با تشخیص ناشنوایی کودک، اغلب از لمس و بیان چهره ای به جای صداها در ارتباطات خود با کودک استفاده می کنند. این در حالی است که کودکان ناشنوا برای یادگیری مهارت های زبانی، نیاز به تکرار و تمرین به مراتب بیشتر از کودکان طبیعی دارند .(14) رشد زبانی کودک ناشنوا به دلیل عدم دریافت صداها و تقویت آن توسط اطرافیان
دچار اختلال می گردد.
