بخشی از مقاله
چکیده
اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگیها و تأکید روي مزیتهاي تولید داخل و تلاش براي خوداتکایی است و منظور از اقتصاد مقاومتی واقعی، یک اقتصاد نهادینه شدة فعال، پویا و فراگیر است که در آن هر نوع بحران اقتصادي در مدت زمان اندك قابل شناسایی و کنترل میباشد. در جهت تعیین اولویت میان نظامهاي مدیریتی در برخورد با اقتصاد مقاومتی، شاخصهاي اثرگذار شناسایی شد (با توجه به مناسبتترین معیارها) و در مجموع پس از انجام مصاحبههاي تخصصی به صورت پرسشنامه، ارزش وزنی شاخصها براساس الگوي مقایسات زوجی تعیین و با بهرهگیري از روش منعطف و کاربردي تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در محیط نرمافزاري بررسی و میزان اثرات نظامهاي مدیریتی در اقتصاد مقاومتی مشخص شد. نتایج نشان میدهد که، در بین شاخص هاي تأثیرگذار در میزان درجه تب اقتصاد مقاومتی، شاخص خوداتکایی با هدف کاهش واردات با وزن 0.484 در بالاترین اولویت نسبت به شاخصهاي دیگر قرار دارد و نظام مدیریت فرهنگی و اجتماعی با توجه به وزن نهایی 0.596 بیشترین اثر را بر میزان درجه تب اقتصاد مقاومتی دارا میباشد. این نتیجهگیري میتواند در تعیین سیاستها و جهتگیريهاي آتی مدیریت اقتصاد مقاومتی مورد استفاده قرار گیرد.
واژگان کلیدي: اقتصاد مقاومتی، درجه تب، AHP فازي
مقدمه
اقتصاد مقاومتی، مقصد نیست، مسیر است. مقصد، همان جهاد اقتصادي است. اما گام اول در هر نوع جهاد
فیسبیلاالله، مقاومت است؛ »الذین قالوا ربنا االله ثم استقاموا....« پس اقتصاد مقاومتی، نوعاً براي دوره گذار
است. گذار به افقی آرمانی. در این دوره گذار، مهمتر از همه آن است که اولاً بدانیم مقاومت در مقابل چه؟ که؟ چگونه؟ و ثانیاً از فرصتها براي تثبیت آرمانهاي اقتصادي، استفاده حداکثري داشته باشیم. امروز دیگر بر
کسی پوشیده نیست که مشکل اقتصاد ایران، مشکل طرف عرضه است؛ مشکلی که امروز خودش را در کاهش
ظرفیتهاي تولیدي، افزایش بیکاري و سوزاندن سرمایههاي انسانی(تخصصزدایی به جاي تخصصزایی) و
انواع و اقسام مشکلات دیگر نشان میدهد.
-
همایش ملی نقش سبک زندگی در اقتصاد مقاومتی
2
بنابراین طراحی ساختارها و نهادهاي متناسب با اصول و اهداف نظام اسلامی دغدغهاي است که همواره
فراروي اندیشمندان و صاحبنظران اسلامی بوده است. این دغدغه خصوصاً پس از وقوع انقلاب اسلامی تشدید شده و تلاشهاي فراوانی براي نیل به آن صورت پذیرفته است. چنین خواست عمومی تحت عنوان
طراحی الگوي اسلامی ایرانی پیشرفت در کلام رهبري انقلاب نیز انعکاس یافته و در حال حاضر به مطالبات
عمومی مبدل شده است.
در شرایطی که اقتصاد کشور در مسیر رشد و توسعه قرار گرفته و هر ساله حجم مبادلات و تجارت
خارجی کشور اسلامی ایران موجب ایجاد محدودیتهاي جدي در روابط بازرگانی خارجی کشور شده است.
ابتداییترین پیامد این تحریمها تحمیل هزینههاي سنگین به اقتصاد ملی است که ادامه روند کنونی را بسیار
سخت و حتی در مواردي غیر ممکن میسازد.
پایداري ملی، جایگزینی و بهرهگیري از توانمنديهاي موجود خدادادي براي رفع محدودیتها، صرفه-
جویی، افزایش بهرهوري، انضباط کاري، درك صحیح از شرایط موجود، اتخاذ سیاستهاي درست و نگاه تولیدي از جمله تمهیداتی است که فعالان بخش عمومی وخصوصی براي تحقق این مهم ضروري میدانند.
در این تحقیق، در بخش اول، پس از بیان مفهوم اقتصاد مقاومتی، به بررسی مهمترین معیارهاي تصمیم-
گیري در بهبود عملکرد اقتصاد مقاومتی پرداخته و در بخش دوم پس از شرح مبانی نظري به کمک
تکنیک(AHP)1 فازي، به کمک پرسشنامههاي حضوري از افراد خبره، به بررسی و بیان میزان درجه اثرگذاري
مهمترین نظامهاي مدیریتی در بهبود اقتصاد مقاومتی پرداخته شد. در نهایت در بخش سوم، با توجه به نتایج حاصل از بررسی به عمل آمده، نتیجهگیري گردید و پیشنهادهایی براي رفع مشکلات و نارساییهاي موجود در امر توسعه اقتصاد مقاومتی و بهینهسازي استراتژيهاي مدیریتی ارائه شد.
بخش اول
-1 اقتصاد مقاومتی و راهکارها
-1-1 مفهوم اقتصاد مقاومتی در مقایسه با مفاهیم استقلال و خودکفایی
مفهوم اقتصاد مقاومتی در واکنش به فشارهاي اقتصادي و تحریمهاي اقتصادي کشورمان، مطرح شد. اگر
چه بین این مفهوم و مفاهیم استقلال اقتصادي و خودکفائی مشترکاتی وجود دارد لیکن با دقت در شرائط اجتماعی و سیاسی دوره وضع این اصطلاح، مفهومی متفاوت از آن فهمیده میشود. توضیح اینکه مفاهیم استقلال اقتصادي و خودکفایی تنها ناظر به نیازمنديهاي داخلی اقتصاد و راهبردهاي و راهکارهاي پاسخ به
آنهاست. مقصود از استقلال و خودکفایی این است که جامعه بتواند نیازمنديهاي خود را در حد بالایی از رفاه
تولید کند و ناگزیر به وارد کردن کالا از خارج نباشد. اگر چه مفهوم اقتصاد مقاومتی در شرائطی مطرح شده
است که به خاطر تحریمهاي اقتصادي، مسأله کارآفرینی و تولید ملی و خودکفائی در آن پررنگ شده است اما
از سوي دیگر از سوي مقام معظم رهبري عنوان میشود که شرائط فعلی کشورمان، شرائط شعب ابی طالب
1 - Analytical Hierarchy Process
3
نیست؛ بلکه شرائط بدر و خیبر است. در سال دوم هجري پیامبر اکرم(ص) در مقابل غصب اموال مسلمانان
توسط مشرکین مکه، گروههاي نظامی را بر اساس قواعد و قوانین خاصی اعزام کردند تا کاروانهاي تجاري مشرکین مکه و به خصوص قریش را تهدید کنند. در این میان اموال هیچ کاروان تجاري مصادره نشد؛ به جز
یک مورد که به خاطر خودسري فرمانده مسلمین، مورد عتاب قرار گرفت. هدف اساسی از اعزام این دستهها و
عقد پیمانهاى نظامی با قبیلههایی که در مسیر تجارت مکیان میزیستند آگاه ساختن قریش از قدرت نظامی و
نیرومندى مسلمانان بود. خصوصاً هنگامی که خود پیامبر در آنها شرکت میکرد و با گروه انبوهی سر راه
کاروان قریش توقف مینمود. رهبر عالیقدر اسلام میخواست به حکومت مکّه بفهماند که همه خطوط بازرگانی شما در اختیار ما است و ما هر موقع بخواهیم میتوانیم جلو بازرگانی شما را بگیریم. در نتیجه قریش
دریافت شاهراه بازرگانی آنها در دست مسلمانان قرار گرفته است. اگر آنان در لجاجت خود باقی بمانند و از
نشر و تبلیغ آیین اسلام جلوگیرى کنند و مسلمانان محیط مکّه را اذیت کنند، شریانهاى حیاتی آنان قطع
خواهد شد. خلاصه، هدف این بود که قریش بیدار شوند و با در نظر گرفتن این مراتب به مسلمانان آزادى تبلیغ بدهند و راه را براى زیارت خانه خدا و ترویج آیین یکتاپرستی باز کنند تا اسلام با منطق نیرومند خود در قلبها نفوذ کند و در پرتو آزادى، نور اسلام در تمام نقاط شبه جزیره و مرکز عربستان جلوهگر شود. همین استراتژي سبب بروز جنگ بدر شد (آیت االله جعفر سبحانی، 1385، ص.(83
نتیجه اینکه الگوي اقتصاد مقاومتی یک الگوي اسلامی است که کیفیت تعامل و ارتباط اقتصادي با
کشورهاي خارجی را تعیین میکند؛ به گونهاي که از سویی ناظر به اوضاع داخلی اقتصاد کشور و پوشش نقاط
ضعف است و از سوي دیگر با اتکا بر نقاط قوت اقتصاد داخلی، حقوق پایمال شده ملت را از کشورهاي متجاوز استیفاء کرده و زمینهساز هدایت بشر است.
بیماري را در بستر در نظر بگیرید که در دوره نقاهت به سر میبرد و در مقابله با بیماري خود دچار تب میشود. این تب ناشی از مقابله سیستم ایمنی و دفاعی بدن بیمار میباشد که با بیماري مقابله میکند. اگر
اقتصاد ایران را اقتصادي بیمار در نظر بگیریم میتوان با شناخت معیارهاي مهم با توجه به شاخص درجه تب
این اقتصاد بیمار، میزان اثرگذاري هر نظام مدیریتی را براي بهبود و مقابله با بیماري اقتصاد تعیین نمود.
-2-1 شناسایی شاخصهاي تأثیرگذار و تعیین گزینههاي برتر
پس از انجام مطالعات اسنادي و کتابخانهاي، انجام مصاحبه با چند تن از استادان دانشگاه و کارشناسان،
نخست، شاخصهاي تأثیرگذار به عنوان مهمترین معیارها در بهبود اقتصاد مقاومتی شناسایی و گزینش شد.
سپس این شاخصها بر پایه همگنی، در چند گروه عمده، طبقهبندي شدند. توضیح برخی زیرشاخصها به
شرح زیر ارائه میشود:
اصول اقتصاد مقاومتی
چهارچوب تحلیلی اقتصاد مقاومتی مبتنی بر اصول و قواعد چند گانهاي است که در ادامه معرفی شدهاند:
همایش ملی نقش سبک زندگی در اقتصاد مقاومتی
4
انتخاب جایگزین مناسب براي درآمد نفتی
براي حل مشکل نفتی بهترین راه جایگزین کردن نفت با سایر کالاها و خدمات در کشور است تا اقتصاد
کشور دیگر وابسته به نفت نباشد. به همین علت مجلس سعی دارد بودجه را بر مبناي اقتصاد غیرنفتی ببندد و
سیاسیون نیز در حال گمانهزنی براي یافتن بهترین جایگزین نفت در اقتصاد کشور هستند. این تحریمها جز هیاهوي کاذب چیز دیگري نیستند و امید ما به تداوم تحریم نفتی است؛ ولی قطعاً این تحریمها مقطعی بوده و بیشتر یک جنگ تبلیغاتی-روانی است.
