بخشی از مقاله
1-1- مقدمه
از آنجا كه بيشتر عمر ما در محيط كار سپري مي شود و بسياري از روابط و مناسبات ما در طول ساعات كار شكل مي گيرد، مي توان از كار به عنوان بخش بسيار مهمي از زندگي ياد كرد. با توجه به اهميت ابعاد مختلف كار در زندگي انسانها ، مي توان گفت كه رضايت شغلي و تمايل به انجام كار نيز تأثير بسزايي در نحوه خشنودي انسانها از وضعيت زندگيشان دارد. از سوي ديگر، سلامت رواني انسانها نيز دز گرو همين رضايت شغلي است،چنانكه مي توان گفت انسانهايي كه دستخوش نارضايتي شغلي هستند، دچار استرسهاي شديدي در زندگي خانوادگي و اجتماعي مي شوند. بررسيهاي انجام گرفته، نشان مي دهد كه تقريباً در تمامي مشاغل استرس وجود دارد، اما ميزان و تأثير آن به لحاظ نوع و ماهيت استرس و خصوصيات شخصي افراد، در مشاغل گوناگون، متفاوت است ( پاركز ، 1992، ص 57 )
از جمله مشخصات يك سازمان سالم، اين است كه سلامت جسمي و رواني كاركنان، به اندازه توليد و بهره وري مورد توجه قرار گيرد. در جامعه سالم، مسئوليت سازمانهاي توليدي، منحصر به توليد هر چه بيشتر كالا و خدمات سود آور نيست و مديران سازمانهاي چنين جوامعي مي دانند كه توليد بيشتر، نتيجه و محصول مديريت اثر بخش است. مديريت اثر بخش نيز بدون توجه و اعتقاد به سلامت رواني كاركنان حاصل نمي شود. در مورد اهميت توجه به بيماريهاي رواني در محيط كار، كافي است بگوييم كه هيچ پديده اي به اندازه سلامت رواني براي كارگر اهميت ندارد ( ساعتچي، 1375، ص 91).
شيوع و گستردگي استرس در محيط كار، محققان را بر آن داشته است كه به تحليل گسترده اين موضوع در سازمان و تأثير آن بر عملكرد كاركنان بپردازند. عده اي از صاحبنظران رفتار سازماني تا آنجا پيش رفته اند كه استرس را « بيماري شايع قرن» ناميده اند و معتقدند دامنه اين بيماري، به علت پيچيدگي روز افزون سازمانها، ابرازها و روشها، درصورت عدم برنامه ريزي صحيح افزايش خواهد يافت. اين تحقيق شامل پنج فصل كليات، پيشينه و ادبيات تحقيق، يافته و تجزيه و تحليل داده ها و نتيجه گيري و پيشنهادات است.
2-1- بيان مسئاله :
در زندگي همه افرادي كه در يكي از مشاغل مختلف جامعه فعاليت مي كنند، استرس وجود دارد و به اشكال مختلف به آنها فشار وارد مي كند. تحولات شغلي تغييرات سازماني، انتقالات، ترفيعات ، تغيير حقوق، دستمزدها، تنبيهات شغلي و همچنين دگرگونيهاي اجتماعي، از جمله مسائلي هستند كه به نحوي بر فرد تأثير مي گذارند و او را دچار آشفتگي، نگراني يا تشويق مي كنند. اين نگرانيها و تشويقها در مشاغل مختلف، متفاوت است. با وجود آنكه آمارهاي دقيق در مورد ميزان تنش ( استرس) به هنگام كار در مشاغل مختلف در دسترس نيست، ولي براساس تخمين و مطالعات انجام گرفته مي توان بر آوردهايي را در اين مورد ارائه داد. مثلاً آكادمي پزشكان خانوادگي امريكا تخمين مي زند كه حدود كساني كه در محل كارشان مورد بازديد و ارزيابي قرار گرفته اند، داراي نشانه هايي از تنش هستند. نتايج بررسيهاي انجام شده در كشور ما نيز، بيانگر اين است كه استرس، نقش عمده اي را در محيطهاي اداري و كارمندي، وقتي آشكار مي شود كه بدانيم گسترده عظيمي از نيروهاي فعال جامعه را اين قشر تشكيل مي دهد. به نظر مي رسد كه عوامل استرس زا در مشاغل اداري، با توجه به ماهيت و شكل كار، متفاوت است، به خصوص در آن دسته از مشاغل و محيطهاي اداري كه داراي روابط و مناسبات ارباب رجوعي است و كارمندان بيشتر در ارتباط و تعامل با مسائل و مشكلات مردم قرار دارند، اين تفاوت بيشتر به چشم مي آيد. تحقيق حاضر در مورد سازمان و تشكيلاتي ( اداره كل مالياتهاي غرب تهران) انجام گرفته است كه بخش عمده اي از آن به لحاظ ماهيت و ويژگيهاي شغلي: داراي روابط و مناسبات ارباب رجوعي بسيار و نيز وجود عوامل استرس زا، تا چه اندازه موجب استرس كارمند گرديده و اين فشارها و استرسها تا چه اندازه رضايت شغلي وي را تحت تأثير قرار مي دهد تا با توجه به مطالبي كه پيش از اين مندرج گرديد، بدليل اهميت سلامت رواني و جسمي و رضايت شغلي كاركنان، و به منظور ارتقاي عملكرد و بهره وري سازمان، با بررسي اين نكته، سعي در به حداقل رساندن عوامل استرس زا و به تبع آن خود استرس و تنش در سازمان كنيم.
3-1 - هدف تحقيق:
بطور كلي، هدف اصلي اين تحقيق، بررسي تأثير استرس شغلي بر رضايت شغلي كارمندان اداره كل مالياتهاي غرب تهران است تا بتوان عوامل مؤثر بر استرس و رضايت شغلي كاركنان را شناسايي كرد.
4-1- ضرورت و اهميت تحقيق:
با در نظر گرفتن اهمين رضايت شغلي و سلامت جسمي و رواني، و نيز وجود منابع متعدد استرس، بويژه در مشاغل صنعتي، بررسي اثر استرس برسلامت روان و رضايت شغلي كاركنان، اهميت بسزايي دارد، چرا كه استرس زياد و شديد، اصولاً سلامت افراد را به مخاطره انداخته و از خشنودي و رضايت آنان مي كاهد ( كورمن ، 1999،ص171).
نيجه تحقيقات متعدد، مؤيد اثر استرس بر سلامت جسمي و رواني افراد است. اختلالات قلبي- عروقي و بطور كلي بيماريهاي روان- تني نتيجه عامل استرس است. كوپر و ساترلند ( 1987) دريافتند كه سلامت رواني كاركنان صنايع نفت امريكا در مقايسه با جمعيت عمومي ، نا مناسب تر بوده و سطح اضطراب اين افراد، به گونه معنا داري بالاتر بوده است. نتايج پژوهشها در اين زمينه، بيانگر تأثير منفي و غير انكار استرس بر سلامت جسمي و رواني افراد و نيز بر رضايت شغلي آنهاست. لوي ( 1990) به نقل از سازمان بهداشت جهاني ( W.H.O ) اعلام كرده است كه جمعيت كارمندي از شغل خود راضي نيستند و 90 درصد آنها مي گويند كه شغلشان در جهت اهداف زندگيشان نيست ( جلالي ، 1380، ص 52 ).
گستردگي عظيم قشر كارمند در جامعه ما و نتايج آماري تحقيقات مختلف، كه نشانگر نارضايتي كارمندان از شغل خويش است، جملگي بيانگر اهميت و ضرورت تحقيقات بيشتر براي تشخيص اولويتهاي بهداشت رواني در محيط كار و عوامل مرتبط با آن است.
5-1- سؤالات تحقيق:
سوال اصلي تحقيق: « آيا استرس شغلي بر رضايت شغلي كاركنان تأثير دارد؟»
سوالات فرعي تحقيق:
1- آيا ماهيت كاركنان بر رضايت شغلي آنها موثر است؟
2- آيا نحوه ارتباط كارمندان با همكاران خود بر رضايت شغلي آنها موثر است؟
3- آيا نحوه ارتباط كارمندان با رؤساي خود بر رضايت شغلي آنها مؤثر است؟
6-1- فرضيات تحقيق:
فرضيه اصلي: « استرس شغلي بر رضايت شغلي كارمندان مؤثر است.»
فرضيات فرعي:
1- ماهيت كار كارمندان ، بر رضايت شغلي آنها مؤثر است.
2- نحوه ارتباط كارمندان با همكاران خود بر رضايت آنها مؤثر است.
3- نحوه ارتباط كارمندان با رؤساي خود بر رضايت شغلي آنها مؤثر است.
7-1- متغيرهاي تحقيق:
متغير مستقل: استرس شغلي
متغير وابسته: رضايت شغلي
متغير هاي تعديل كننده: سن- جنسيت- وضعيت تأهل- سابقه كار- ميزان تحصيلات - نوع شغل.
8-1- واژگان تخصصي تحقيق:
استرس: استرس، به معناي فشار، واژه اي است كه از فيزيك به رعايت گرفته شده است. به عبارت بسيار كلي و ساده، استرس حالتي است در روان و تن كه ناشي از وارد شدن فشارهاي روحي يا جسمي به فرد است، بنابراين شايد فشار عصبي، معادل دقيقي براي استرس نباشند ( الواني ، 1379، ص 287 ).
استرس شغلي: در واقع به استرس تجربه شده توسط يك فرد خاص، در يك موقعيت شغلي خاص، اطلاق مي شود( عليا، 1379، ص 40 )
رضايت شغلي: مجموعه اي از احساسات سازگار و ناسازگار كه كاركنان با آن احساسات، به كار خود مي نگرند، مي باشد ( ديويسو نيوسترون ، 1985،ص42).
كادر تشخيص ماليات: از نظر نوع و ماهيت كار، بيشتر با ارباب رجوع سر و كار داشته و داراي تعامل و ارتباط زياد با مؤديان مالياتي است( عليا، 1379،ص4).
كادر پشتيباني : شامل كارمندان قسمتهاي امور عمومي، حسابداري و اداري است و ماهيت و نوع شغل آنان به گونه اي است كه با مؤديان مالياتي، ارتباط كمتري دارند و بيشتر فعاليتهاي پشتيباني را انجام مي دهند و به عنوان نيروي ستادي در سازمان تلقي مي شوند( عليا، 1379،ص4)
9-1- قلمرو تحقيق:
- قلمرو موضوعي: بررسي تأثير استرس شغلي بر رضايت شغلي كاركنان.
- قلمرو مكاني: اداره كل مالياتهاي غرب تهران.
- قلمرو زماني: اين تحقيق در مقطع زماني سال 83 انجام مي گردد.
10-1- محدوديتهاي تحقيق:
محدوديتهاي زير در پژوهش حاضر، قابل توجه است: 1- با توجه به اينكه در موضوع مورد پژوهش، متغيرهاي بسياري مطرح است، به دليل امكان پذير نبودن بررسي همه آنها به طور همزمان ، تعداد محدودي از متغيرها مورد بررسي قرار مي گيرد. طبقاً اين مسأله ، نتايج حاصل از پژوهش را تحت تأثير قرار ميدهد.
