بخشی از مقاله
چکیده
رضایت شغلی جایگاه ویژه ای در مطالعات مدیریت منابع انسانی و رفتار انسانی دارد و براساس مطالعات انجام شده هرچه سازگاری و تناسب شغلی که انتخاب می کنند بیشتر باشد رضایت بیشتر و استرس کمتری را در پی خواهد داشت. پژوهش حاضر با هدف بررسی استرس شغلی با رضایت شغلی کارکنان سازمان مرکزی دانشگاه پیام نور در تهران در سال 1394-95 انجام گردید. روش پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، و از لحاظ ماهیت و شیوه اجرا توصیفی - پیمایشی از نوع همبستگی می باشد . جامعه آمار ی شامل کلیه کارکنان سازمان مرکزی دانشگاه پیام نور بوده که به صورت تصادفی 257 نفر انتخاب شده اند.
در این پژوهش روش گردآوری داده ها پرسشنامه بوده که از پرسشنامه های استاندارد استرس شغلی و رضایت شغلی و با استفاده از روش آماری همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون همزمان با نرم افزار Spss16 محاسبه و تحلیل گردیده است.یافته ها نشان داد که، بین استرس شغلی و رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد، همچنین، به ترتیب تقاضا - با ضریب بتا - 2/47، ارتباط - با ضریب بتا - 1/60، حمایت مسولین - با ضریب بتا - 1/07 حمایت همکاران - با ضریب بتا - 0/975، تغییرات - با ضریب بتا - 0/668، کنترل - با ضریب بتا - 0/437 و نقش - با ضریب بتا - 0/023 از نظر پیش بینی نسبت به استرس قرار دارند. همچنین ابعاد رضایت شغلی تقریبا 48 درصد واریانس مشترک استرس را توضیح می دهند. نتایج پژوهش نشان میدهد که استرس شغلی در رضایت شغلی کارکنان تاثیر دارد و دارای اهمیت فراوانی می باشد.
کلمات کلیدی: استرس شغلی، رضایت شغلی.
.1 مقدمه
یکی از ارکان اصلی و زیربنایی در هر سازمانی، نیروی انسانی سازمان است که قطعاً بدون توجه به ابعاد، انگیزه ها و تمایلات درونی افراد در سازمان، نیل به اهداف سازمان مشکل خواهد بود. در این راستا، سازمان هایی موفق خواهند بود که به میزان تحریک پذیری و نقش عوامل مختلف در انگیزش افراد و شناخت ابعاد و زوایای مختلف رفتار کارکنان وکشف توانایی ها و استعدادهای بالقوه وی در عرصه ی تشکیلات سازمان توجه کافی مبذول نمایند و بتوانند او را در مسیر اهداف کلی سازمان، هدایت و رهبری کنند. از آنجایی که مدیران به دنبال کسب اهداف سازمان هستند؛ بایستی موارد بسیاری را در کسب این مهم در نظر بگیرند.
یکی از این موارد توجه به رضایت شغلی کارکنان است. رضایت شغلی یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت شغلی است و عاملی است که باعث افزایش کارایی و نیز احساس رضایت فردی می گردد. هدف بسیاری از زمان ها افزایش رضایت کارکنان در تمام سطوح است - مصباح و همکاران، . - 1390 در واقع یکی از عوامل موثر بر بهره بری موثر سازمان رضایت شغلی افراد است که، زیرا این ساختار می تواند در جهت پیش بینی رفتارهای سازمانی در آینده نظیر ترک شغل، تاخیر، کم کاری، غیبت و .... موثر باشد و در نهایت بر بهره وری نیروی انسانی تاثیر بسزایی داشته باشد. رضایت شغلی منعکس کننده ی احساس مثبت و منفی و نگرش هایی است که ما در باره ی شغل خود داریم ، که به تعداد زیادی از عوامل مربوط به کار وابسته است و دامنه ی آن از جایی که ما قرار داریم تا جایی که احساسی از تحقق در وظایف خود به دست می آوریم ، دارد - مهداد، . - 1387
عوامل زیادی با رضایت شغلی ارتباط دارند. یکی از این موارد استرس شغلی می باشد. استرس شغلی را می توان روی هم جمع شدن عامل های استرس زا و مرتبط با شغل دانست که بیشتر افراد در فشارزا بودن آن اتفاق نظر دارند. به بیان دیگر استرس ناشی از شغل، استرسی است که فرد معین بر سر شغل معینی به آن دچار می شود. استرس شغلی دارای ابعاد متفاوتی است از جمله می توان به مواردی همچون عوامل آرگونومیکی ، گرانباری نقش، بی کفایتی - کم باری - ، ناساگاری نقش، ابهام نقش، روابط با مافوق، روابط با همکار، نوبت کاری، عوامل فیزیکی، عوامل شیمیایی و عوامل بیولوژکی اشاره نمود .
مطالعات متعددی در داخل و جارج از ایران انجام شده است، "جونیور و بارترام - 2008 - " 1 در پژوهشی در باره استرس و رضایت شغلی در پرستاران دریافتند که بین استرس و رضایت شغلی در پرستاران رابطه معناداری وجود دارد " هو - 2006 - " 2 معتقد است که بین کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی نه تنها رابطه مثبت وجود دارد ، بلکه کیفیت زندگی کاری بر روی کاهش فشار شغلی و رضایت شغلی نیز تاثیر مثبتی می گذارد . "کالیگن و هیگینس - 2006 - " 3 در بررسی خود با عنوان " اضطراب شغلی : ریشه یابی و پیامدها " عوامل موثر در ایجاد اضطراب شغلی را محیط ناسالم کار ، بار شغلی ، مشکل در برقراری روابط با مدیران و همکاران ، تحکم مدیریتی ، آزار و اذیت ،جو سازمانی برشمردند. "گودال - 2003 - " 4 معتقد است که در آمد اندک دستیاران اعضای هیئت علمی تاثیر بسیار زیادی بر نارضایتی آنها از شغلشان دارد بنابراین حقوق و دستمزد رابطه ای مسنقیم با رضایت شغلی دارد.
در ایران نیز، "جعفری و همکاران" - - 1394، در تحقیقی با عنوان نقش بهزیستی معنوی و راهبردهای مقابله با استرس در پیش بینی رضایت شغلی به این نتیجه رسیدند که بهزیستی معنوی و راهبردهای مقابله با استرس با رضایت شغلی رابطه دارند به طوری که متغیر بهزیستی معنوی و راهبردهای مقابله با استرس قادر به پیش بینی رضایت شغلی پرستاران می باشند. "یوسفی و همکاران" - 1394 - ، در تحقیقی با عنوان تاثیر استرس های شغلی بر رضایت شغلی حسابداران به این نتیجه رسیدند با توجه به مقدار قدر مطلق tبرابر 2/72 ومقدار تاثیر برابر 0/20 و منفی، می توان گفت استرس شغلی بر رضایت شغلی تاثیر معنادار و منفی دارد . "مقدم دیزج هریک و همکاران" - 1392 - ، در تحقیقی با عنوان اثر بخشی آموزش مدیریت استرس بر سلامت روان ، رضایت شغلی و کیفیت خواب کارکنان نوبتکاری و روزکار شرکت پتروشیمی تبریز به این نتیجه رسیدند که آموزش مدیریت استرس درسطح معنی داری با سطح اطمینان 99 درصد باعث افزایش سلامت روان و افزایش رضایت شغلی و بهبود کیفیت خواب کارکنان پتروشیمی تبریز شده است.
در مورد اهمیت و ضرورت پژوهش باید گفت که بدون شک نیروی انسانی در هر سازمانی از سرمایه های زیربنایی واساسی آن سازمان است و هیچ سازمانی بهاهداف خود نمی رسد مگر در سایه ی بکارگیری نیرو های خلّاق و فعال و استفاده از افراد یکدل و همراه با اهداف سازمان، به همین خاطر شناخت روحیات و جنبه های مختلف روحی و روانی کارکنان و فراهم نمودن نیازمندی آنها و کاستن از فشارها و دغدغه های روزمره می تواند کمک مؤثری به افزایش کارایی و بهره وری کارکنان باشد.لذا، با عنایت به مطالب فوق و اهمیت و ضرورت مساله، در این تحقیق محقق به دنبال بررسی رابطه استرس شغلی و تاثیر آنها بر رضایت شغلی کارکنان سازمان مرکزی دانشگاه پیام نور می باشد.
.2 چارچوب نظری
عوامل زیادی با رضایت شغلی ارتباط دارند. یکی از این موارد استرس شغلی می باشد. استرس شغلی را می توان روی هم جمع شدن عامل های استرس زا و مرتبط با شغل دانست که بیشتر افراد در فشارزا بودن آن اتفاق نظر دارند . به بیان دیگر استرس ناشی از شغل، استرسی است که فرد معین بر سر شغل معینی به آن دچار می شود. استرس شغلی دارای ابعاد متفاوتی است از جمله می توان به مواردی همچون عوامل آرگونومیک، گرانباری نقش، بی کفایتی - کم باری - ، ناساگاری نقش، ابهام نقش، روابط با مافوق، روابط با همکار، نوبت کاری، عوامل فیزیکی، عوامل شیمیایی و عوامل بیولوژکی اشاره نمود - رجائی و همکاران، . - 1392
یکی از مهم ترین منابع ایجاد کنند استرس در زندگی هر فرد شغل وی می باشد و استرس شغلی امروزه به مسئله ای شایع و پر هزینه در محیط های کاری تبدیل شده است. استرس شغلی وقتی روی می دهد که انتظارات از فرد بیشتر از اختیارات و توانایی های او باشد. بر اساستئوری معروف کنترل - تقاضای کارازاک، شغل هایی مانند پرستاری که از خواسته های روانی بالا و دامنه تصمیم گیری کم برخوردارند استرس شغلی بالایی دارند - هاشمی، . - 1390از طرفی، رضایت شغلی امری است که رسیدن به ارزش های مهم شغلی را فراهم می کند. از این رو یکی از عوامل مؤثر در موفقیت هر سازمان، رضایت شغلی کارکنان آن سازمان است - مصطفایی و همکاران، . - 1389
در بحث رضایت شغلی، بی علاقگی به کار، ناتوانی در تأمین نیازهای فیزیولوژیک، نداشتن امنیت شغلی، عدم رضایت از نحوه مدیریت سازمان برکارایی افراد و در نهایت بر کارایی و بهره وری سازمان، اثر منفی دارد و مانع رشدو توسعه لازم برای آن سازمان می شود. کارایی سازمان ها و کارکنان آنها نیز عامل مهمی در جلب رضایت و اعتماد مردم نسبت به طرح ها و برنامه های اجرایی این برنامه است - بخشایش، . - 1392گروهی بر این باورند که رضایت شغلی به شدت با عوامل روانی ارتباط دارد ؛ به بیان دیگر ، این گروه، رضایت شغلی را در درجه ی نخست از دیدگاه روانی و خصوصیات فردی توجیه می کنند. در رضایت شغلی، فرد به شغلش نوعی احساس مثبت دارد که زاییده ی عواملی نظیر : شرایط کار، نظام سازمانی شغل، روابط حاکم بر محیط کار و تأثیر عوامل فرهنگی می باشد. لذ ا، می توان نتیجه گرفت که رضایت شغلی احساسی روانی است که از عوامل اجتماعی نیز متأثر است - تقوی، . - 1393
.3 مدل مفهومی و توسعه فرضیهها
با توجه به چارچوب نظری و تحقیقات تجربی پیشین، در این مطالعه بر اساس هدف تحقیق، بررسی رابطه استرس شغلی و تاثیر آن بر رضایت شغلی کارکنان سازمان مرکزی دانشگاه پیام نور، دو متغیر وجود دارد، استرس شغلی1 ، که به معنی، پیامد ادراک عدم توازن بین عوامل فشار آور و توانایی فرد برای مقابله با این عوامل فشار آور می باشد، به عنوان متغیر مستقل ، و متغیر وابسته که رضایت شغلی2 می باشد، شاخصی از بهداشت و سلامت فردی و کاری و از زمره مهمترین ابعاد نگرش های شغلی و حرفه ای است که ماهیتی رفتاری ، شناختی و عاطفی دارد. ارتباط منطقی متغیرها در شکل 1 نشان داده شده است؛لذا، با عنایت به مدل مفهومی پژوهش و با توجه اهداف و جامعه مورد مطالعه فرضیههای زیر مطرح میشوند:
- 1 استرس شغلی با رضایت شغلی کارکنان رابطه معناداری دارد.
- 2 استرس شغلی، رضایت شغلی کارکنان را پیش بینی می کند.
.4 روششناسی
تحقیق حاضر را می توان براساس نوع هدف از نوع تحقیقات کاربردی به شمارآورد. روش انجام این پژوهش پیمایشی است که از زیر مجموعه های تحقیق توصیفی است. از انجایی که جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارکنان سازمان مرکزی دانشگاه پیام نور تشکیل داده است برای محاسبه حجم نمونه از روش نمونه گیری تصادفی ساده و با توجه به میزان دسترسی، حجم نمونه مورد مطالعه با فرمول کوکران 257 نفر بدست آمد که به منظور تحقق نرخ برگشت 100 درصدی پرسشنامه، کمی بیشتر از مورد نیاز - 280 پرسشنامه - در بین اعضای جامعه مورد مطالعه توزیع گردید. جمع آوری داده های تحقیق به ترتیب در بعد استرس با استفاده از پرسشنامه3 HSE و رضایت شغلی با استفاده از پرسشنامه4JOB جمع آوری گردیده است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار
