بخشی از مقاله
چکیده
اشتغال برای ادامه زندگی و بقای جامعه ضرورتی اجتنا ب ناپذیر است و زندگی هر فرد از طریق کارکردن تأمین می شود و خودکفایی هر کشور به میزان و نوع عملکرد شاغلین آن بستگی دارد .تحقیقات متعدد مؤید این واقعیت است کهاولاً با افزایش بیکاری، فساد شدت م ییابد وثانیاً اشتغال مناسب و رضایت شغلی موجب نشاط و شادابی انسان م یگردد .کار از یک سو می تواند شماری از نیازهای اساسی انسان ه مچون پرورش روح و جسم، برقراری ارتباط اجتماعی، ایجادحس ارزشمندی، اعتماد به نفس و شایستگی را ارضاء نماید اما از سوی دیگر ممکن است منبع اصلی بروز استرس است.
به همین دلیل هدف از این مقاله بررسی رابطه بین استرس شغلی کارمندان و توانایی مدیریت آن است .این مقاله از نوع توصیفی بوده و اطلاعات آن از طریق کتابخانه ای و روزنامه ای گردآوری شده است. یافته های مقاله نشان داد که استرس اثرگذار بر عملکرد مدیران، کارکنان و حتی اربابان رجوع، سازما ن ها تحت تأثیر این گونه فشارها دچار حالت های روحی خاصی شده و به اعمالی دست می زنند کهمستقیماً بر بازدهی سازما ن ها تأثیر دارد.
مقدمه
"استرس "یک واقعیت انکارناپذیر در زندگی کنونی است و گریز از آن امکان پذیر نیست.ضرورتی ندارد که استرس به تمامی از زندگی حذف شود.بدون استرس، زندگی چنان ساکن و راکد خواهد شد که جز به تنبلی وکودنی ذهنی نمی انجامد اما از سوی دیگر، افزایش استرس نیز نظام و سیستم تعادل بدن را به هم می ریزد وتنها راه مقابله با استرس است که اکنون به » مدیریت استرس … کارایی مطلوب را دچار اختلال می سازد از این روشدت مورد توجه صاحبنظران بوده و کنفرانس ها و سمینارهای متعدد را در جهان به خود اختصاص داده است. حجم عظیمی از مقالات در حوزه مدیریت در این ارتباط به رشته تحریر درآمده است .استرس می تواند بازتا ب روانی و جسمی داشته باشد .
استرس شغلی مسئله ای است که جویندگان کار بایستی به آن توجه عمیقی داشته و در فرآیند کاریابی خود مسائل عاطفی و روانی ناشی از شغل مورد نظر را کما این که استرس حاصل از کار، ، مورد توجه قرار دهند - الوانی، 1376 - بسیاری از مسائل جسمی، روانی، خانوادگی و اجتماعی را برای فرد رقم م ی زند وفشارعصبی در زندگی روزانه فراوان مشاهده می گردد و با این که این پدیده را ازدیدگاه منفی مورد بحث قرار می دهند، ولی می تواند دارای ارزش مثبت هم باشد.
دنیای صنعتی و فراصنعتی،گرفتاری های فراوان به بار آورده و نگرانی افراد نسبت به کار، خانواده، نگرانی های مادران نسبت به وضع کودکان خود، مشکلات اجتماعی، انتظارات وتوقعات سازمان ازکارکنان، پیشرفت تکنولوژی و نگرانی ازکهنه شدن معلومات واطلاعات، مشکلات مدیریت و ... همگی سبب شده که افراد همواره دچار هیجان ها، تنش ها، نگرانی ها و بیم و امیدهای گوناگونی شوندکه گاه با ظرفیت جسمانی و روانی آن ها سازگار نیست.
فشار عصبیمعمولاً وقتی ایجاد می گردد که فرد با چالش، تهدید و یا تحولی مواجه گردد و بین توان فرد برای انجام کار وکار خواسته شده از وی، توازن وجود نداشته باشد - بن هریسون، - 1385هانس سلیه با تشریح تفاوت های بین اسب مسابقه ولاک پشت، اعلام کرد برخی افراد هنگامی که نیازهای زیادی دارند، استرس زیادی بر آن ها وارد می شود،کارشان را بهتر انجام می دهند و این گونه افراد مانند اسب مسابقه اند که سطح مطلوب استرس در آن ها بالا است اما افرادی نیز هستند. به همین دلیل در این مقاله به دنبال بررسی رابطه بین استرس شغلی وتوانایی مدیریت آن است.
مبانی نظری
استرس
استرس وضعیت و حالتی است که از دخالت متغیرات مختلف روانی فیزیولوژیکی بر دو عامل محیط کار و سلامتی جسمی و احساسی فرد بروز می کند که مجموع های از واکنش های عمومی و شخصی نسبت به عوامل ناسازگار و غیرمنتظره محیط است که موجب اختلال در سیستم سازگاری و تطبیق بدن آدمی با محیط خارجی می گردد و او را وادار می کند با اتخاذ روش جنگ یا گریز، با خطر مقابله نموده و یا از آن دور شود .بررسی های جدید وتئوری های جامع استرس، بر تعامل فرد ومحیط تأکید دارد و عکس العمل فرد در برابر استرس بستگی به تفسیر و ارزیابی آگاهانه و یا ناآگاهانه، اهمیت حوادث زیان آور، تهدیدآمیز و دارای چالش دارد.
استرس شغلی مسئله ای است که جویندگان کار بایستی به آن توجه عمیقی داشته و در فرآیند کاریابی خود مسائل عاطفی و روانی ناشی از شغل مورد نظر را کما این که استرس حاصل از کار، ، مورد توجه قرار دهند - الوانی، - 1376 بسیاری از مسائل جسمی، روانی، خانوادگی و اجتماعی را برای فرد رقم م ی زند وفشارعصبی در زندگی روزانه فراوان مشاهده می گردد و با این که این پدیده را ازدیدگاه منفی مورد بحث قرار می دهند، ولی می تواند دارای ارزش مثبت هم باشد.
دنیای صنعتی و فراصنعتی،گرفتاری های فراوان به بار آورده و نگرانی افراد نسبت به کار، خانواده، نگرانی های مادران نسبت به وضع کودکان خود، مشکلات اجتماعی، انتظارات وتوقعات سازمان ازکارکنان، پیشرفت تکنولوژی و نگرانی ازکهنه شدن معلومات واطلاعات، مشکلات مدیریت و ... همگی سبب شده که افراد همواره دچار هیجان ها، تنش ها، نگرانی ها و بیم و امیدهای گوناگونی شوند که گاه با ظرفیت جسمانی و روانی آن ها سازگار نیست - علوی، - 1381فشارعصبیمعمولاً وقتی ایجاد می گردد که فرد با چالش، تهدید و یا تحولی مواجه گردد و بین توان فرد برای انجام کار وکار خواسته شده از وی، توازن وجود نداشته باشد.
هانس سلیه با تشریح تفاوت های بین اسب مسابقه ولاک پشت، اعلام کرد برخی افراد هنگامی که نیازهای زیادی دارند، استرس زیادی بر آن ها وارد می شود،کارشان را بهتر انجام می دهند و این گونه افراد ماننداسب مسابقه اند که سطح مطلوب استرس در آن ها بالا است اما افرادی نیز هستندکه بهترین عملکرد آن ها زمانی است که نیازهای کمتری دارند و استرس کمتری را تجربه می کنند و آن ها مثل لاک پشت سطح مطلوب استرس شاننسبتاً پایین است .در واقع حد مطلوب استرس در هر فرد یا هر سازمان، نشانگر سلامت آن فرد یا سازمان و مقدار مناسب استرس آن ها است - غفوریان ، - .1377
رضایت شغلی
فشار شغلی و تنیدگی روحی دو واژه ای است کهمعمولاً به جای یکدیگراستفاده می شوند اما یک معنی ندارند . فشار شغلی برای پیشرفت در زندگی لازم است اما وقتی از حد لازم فراتر رود به تنیدگی روحی منجر می شود . تنیدگی روحی سبب پیشرفت نمی شود بلکه واکنش فرد در برابر میزان نامناسبی از فشار و حالتی است در روان و تن که ناشی از وارد شدن فشارهای روحی یا جسمی به فرد است و اگر چه آن واکنش به فشار است ولی خود فشار نیست .
برخی از افراد از عهده فشارهای شدیدی که در زندگی بر آن ها وارد می شود، بر می آیند در حالی که برخی دیگر به سرعت در هم می شکنند . خصوصیات شخصی مانند سن وجنسیت و عوامل خا رجی موجود در محیط کار مانند عوامل فیزیکی و شغلی،عوامل موجد تنیدگی روحی محسوب می شوند زیرا در میزان فشار و نیز در نتایج،تأثیرگذارند - مشبکی، - 1376اشخاصی که تحلیل رفتگی را تجربه کرده اند تمایل دارند که حد بالایی از فشار به عنوان نتیجه ای از مشاغل فشارآور را تجربه کنند، تمام کارها توسط خودشان انجام پذیرد و می خواهند خیلی سریع به مرحله خودیابی دست یابند و اهداف غیر واقعی یا خارج از دسترس را جستجو می کنند.
درشرایط فشارنیز، توانایی سازگاری فرد با تقاضاهای شغل کاهش پیدا می کند و گرایش او برای تلاش به شدت افت می کند - طاهری لاری، - 1377 .از مجموع تحقیقات انجام شده در این زمینه چنین نتیجه گیری می شود که موضوع استرسخصوصاً استرس شغلی یکی از موضوعات اساسی بوده که درزندگی روزمره ونهایتاً بر عملکرد افراد در سازمان ها تأثیر دارد و آن چه در این پژوهش انجام خواهد شد، شناسایی عوامل تنش زا در سازمان های مورد تحقیق و معرفی این عوامل برای بهبود شرایط کار است تا با استفاده از نتایج حاصله بتوان در جهت شناخت عوامل استرس شغلی و پیشگیری و کاهش فشارهای شغلی درجهت افزایش کارآیی و بهداشت روانی مدیران وکارکنان سازمان ها، برنامه ریزی کرد.
از طرفی آمارها نشان می دهند که محیط های کاری شلوغ با اربابان رجوع فراوان، سطح استرس کارکنان را به شدت بالا برده و عوامل ایجاد کننده آن فردی،سازمانی و بیرونی است - عباس زادگان ، - 1378که کان و بایوسییر این محرک ها را به محتوای کار یعنی ساده، پیچیده، یکنواخت و متنوع بودن و ویژگی های شغل یعنی ابعاد اجتماعی شغل یا روابط با سرپرست و تعارض شغلی تقسیم بندی .خط مشی ها، ساختار، شرایط فیزیکی و فرآیندهای ، کرده اند - ساعتچی، - 1377 سازمانی نمونه هایی از عوامل ایجاد کننده استرس شغلی هستند که مطالعات مربوطه علل زیر را برای بروز آن خاطر نشان شده ان. - , - Robbins, 2001
1 - عدم کفایت آموزش برای افزایش توانایی، نشان ندادن مسیر پیشرفت شغلی.
2 - عدم اعتماد و تفویض اختیار برای تصمیم گیری.
