بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به رابطه خودپنداره ریاضی و نگرش دانشآموزان به درس ریاضی با اضطراب ریاضی در دانشآموزان دختر پایه ششم دبستان شهرستان آبدانان پرداخته است. روش مطالعه توصیفی و از نوع همبستگی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشآموزان دختر پایه ششم ابتدایی شهرستان آبدانان که در سال تحصیلی 1394-1395 مشغول به تحصیلی بودند . - N=185 - حجم نمونه پژوهش با استفاده از فرمول کوکران 125 نفر بود که از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند.
برای گردآوری دادهها از دو پرسشنامههای پرسشنامه مقیاس اضطراب ریاضی چیو و هنری - 1990 - ، مقیاس نگرش به ریاضی ایکن - 1979 - و مقیاس خودپنداره ریاضی هربرت دبیلیو مارش - 1983 - استفاده شده است. دادهها از طریق آمار توصیفی و تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که بین متغیرهای پیشبین خودپنداره درس ریاضی، اضطراب امتحان ریاضی رابطه منفی و معناداری وجود دارد و نگرش به درس ریاضی - لذتمندی درس ریاضی، اهمیت درس ریاضی، انگیزش یادگیری درس ریاضی - اضطراب امتحان ریاضی رابطه منفی و معناداری وجود دارد ولی بین خرده مقیاس احساس ترس و نگرانی از درس ریاضی با اضطراب امتحان ریاضی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
مقدمه
آنچه در ارتباط با فرآیند یادگیری از اهمیت اساسی برخوردار است فراهم آوردن شرایط یادگیرنده و موقعیت یادگیری به گونهای است که بهترین دستاوردها حاصل آید. این مهم اگر چه ایدهآل اما ضروری است. در این باره یکی از مواردی که ضرورت آن روشن است پرداختن به دروس پایهای همچون ریاضیات است. باید اذعان داشت که اهمیت و نقش پایهای ریاضیات در تاریخ اندیشه توسط علوم و حتی سیر تحولات صنعتی و فنی غیر قابل انکار است.
در واقع ریاضیات یکی از مهارتهای فردی بسیار اساسی در تداوم زندگی روزمره در جوامع مدرن است - اردن و اکگیو1، - 2010 در قرن بیست و یکم آموزش ریاضیات درباره رویاروی با مسائل جهان واقعی، پرورش مهارتهای تفکر خلاق و ترویج روشهای مولد یادگیری میباشد - نگیکیونگ، تییونگ، سیهوئه2، . - 2007 ریاضیات یافتن را حل برای مسائل و علمی است که به مطالعه اعداد، شکلها اشیاء و نسبتهای مورد نیاز همه علوم میپردازد - اکینسولا3، تیلا4 و تیلا، - 2007 و در برگیرنده تیکنیکهایی برای پاسخدهی به مسائل کمی میباشد. عمق دانش ریاضیات یک فرد زمانی میتواند به خوبی در جامعه عمل کند که دارای دانش خوبی از ریاضیات بخصوص در عصر اطلاعات باشد - تیلا، . - 2008 اما یکی از عواملی که میتواند روند تحصیل ریاضیات و عوامل مثبت مرتبط با آن را با اشکال مواجه کند اضطراب ریاضی1 است.
به نظر میرسد اضطراب ریاضی به عنوان مشکلی برای بسیاری از دانشآموزان مطرح است. اضطراب ریاضی به عنوان یک حالت، ناراحتی در زمانی که دانشآموز میخواهد تکالیف ریاضیاتش را انجام دهد، پدید میآید - سمن2،1987؛ به نقل از محامد و طرمیزی3، . - 2010 اضطراب ریاضی اولین بار در سال 1975 توسط درگر4 و آیکن به عنوان یک اصطلاح جدید برای توصیف دشواری نگرش دانشآموزان در رابطه با ریاضیات معرفی شد.
پری5 اضطراب ریاضی را عدم توانایی شخص برای کنار آمدن با موقعیتهای کمی، شامل موقعیتهایی که با اعداد و ارقام سر و کار دارند و در شرایط کلی با ریاضیات تعریف کرده است - فوسن، . - 2007 علم الهدایی - 1388 - اضطراب ریاضی را وضعیتی روانی میداند که به هنگام رویارویی با محتوای ریاضی، چه در موقعیت آموزش و یادگیری و چه در حل مسائل ریاضی و سنجش رفتار ریاضی، در افراد پدید میآید. این وضعیتمعمولاً توأم با نگرانی زیاد، اختلال و نابسامانی فکری، افکار تحمیلی و تنش روانی و در نتیجه ایست تفکر میباشد.
سوئین - 1972 - اضطراب ریاضی را احساس نگرانی و تنشی که از کار با اعداد و حل مسئلههای ریاضی در موقعیتهای مختلف زندگی و شرایط خاص ایجاد میشود، میداند - به نقل از عباسی علی کمر، . - 1387 اضطراب به منزله بخشی از زندگی هر انسان در همه افراد در حد اعتدال وجود دارد و در این حد به عنوان پاسخی سازش یافته قلمداد میشود؛ به گونهای که میتوان گفت: اگر اضطراب نبود، همه ما پشت میزهایمان به خواب میرفتیم. فقدان اضطراب ممکن است ما را با مشکلات و خطرات قابل ملاحظهای مواجه کند.
سطح پایینی از اضطراب برای بقای حیات انسان لازم است و میتواند عادی قلمداد شود - فونگ، . - 2000 اضطراب در پارهای از مواقع، سازندگی و خلاقیت را در فرد ایجاد میکند، امکان تجسم موقعیتها و سلطه بر آنها را فراهم میآورد و یا آنکه وی را بر میانگیزد تا به طور جدی با مسئولیت مهمی مانند آماده شدن برای یک امتحان یا پذیرفتن یک وظیفه اجتماعی مواجه شود. اما در شکل مرضی آن به منزله شکست، سازش نایافتگی و استیصال گستردهای تلقی میشود که فرد را از بخش عمدهای از امکاناتش محروم میکند - بیابانگرد، . - 2005 نوروود - 1994 - 6 تأکید میکند که عوامل مختلفی در اضطراب ریاضی مؤثر است، که از جمله آنها میتوان به بیزاری از مدرسه، خود پنداره ضعیف، مهارتهای ضعیف ریاضی، نگرش معلم و تأکید بر فهمیدن ریاضی از طریق تمرین و مشق اشاره کرد.
گرین وود - 1984 - 7 اعتقاد دارد که علت اصلی اضطراب ریاضی را باید در روشهای تدریس جستجو کرد او میگوید": کلاسهای ریاضی که آموزش در آنها با شیوه سنتی است، فهمیدن از طریق استدلال را تشویق نمیکنند، اضطراب ریاضی از بین نمیرود، مگر اینکه آموزگاران پردازش حل مسأله را در آموزش ریاضی به کار گیرند". از سویی، باترورث. - 1999 - 8 معتقد است نفهمیدن، علت اجتناب از ریاضی و اضطراب ریاضی است و فهمیدن بر مبنای یادگیری مؤثرتر از تمرین کردن و مشق نوشتن اجباری است. لازاروس - 1974 - 9 بیان میدارد که ریشه اضطراب ریاضی را باید در دورههای ابتدایی و راهنمایی جستجو کرد.
توجه به این نکته بسیارمهم است که اضطراب ریاضی بسیار فراتر از عدم علاقه به ریاضیات است - وینسون، - 2001 چرا که این اضطراب موضوع پیچیدهای است که پاسخهای عاطفی، رفتاری و شناختی فرد را تحت تأثیر قرار داده و تهدیدی برای حرمت خود فرد در موقعیتهای مربوط به ریاضیات است - محامد و طرمیزی، . - 2010 برخی محققین اضطراب ریاضی را احساس تنشی که در کار با عداد و حل مسائل ریاضی در تحصیل یا زندگی روزمره ایجاد مزاحمت میکند تعریف میکنند و بر این اعتقاد هستندکه این پدیده ربطی به سن، نژاد و جنس ندارد و میتواند در خانه، کلاس درس یا دیگر موقعیتهای اجتماعی بروز کند - سوسا10، . - 2008 یکی از عواملی که میتواند با اضطراب ریاضی رابطه داشته باشد نگرش دانشآموزان به درس ریاضی است. نگرش از سازههایی است که با توجه به زمینهی مورد استفادهی آن تعاریف متفاوتی دارد.
در حوزهی روانشناسی و تعلیم و تربیت، نگرش، در بر گیرندهی ابعاد شناختی، ارزشی، عاطفی و کنشی است. بعد شناختی به داشتن باورها یا عقاید آگاهانه اشاره دارد؛ بعد ارزشی به مثبت یا منفی بودن جهت گیری عاطفی فرد معطوف است؛ بعد عاطفی به زمینهی هیجانی و احساسی فرد نسبت به موضوع مورد نظر اشاره دارد و بعد کنشی بر جهت گیری برای انجام دادن یک رفتار ویژه تأکید میکند.
مطالعه در زمینهی نگرش به ریاضی و نقش آن در پیشرفت تحصیلی ریاضی با تحقیقات ایکن2 آغاز شد - ایکن و درگر1961؛ ایکن . - 1979 یافتههای پژوهشهای ایکن درکر - 1979 - نشان داد که نگرش به ریاضی سازهای مشتمل بر چند بعد شامل لذت بردن از درگیر شدن در تکالیف ریاضی، چه در تجارب تحصیلی و چه در زندگی روزمره، باورهای فرد در مورد ارزش و اهمیت ریاضی و میزان ترس از رویاروئی با موقعیتهایی است که مستلزم به کارگیری دانش ریاضیاند - ایکن، . - 1979 تایلر - 1997 - 3 پی برد که ترس از ریاضی، عاملی مستقل در سازهی نگرش به ریاضی نیست بلکه بعد منفی عامل التذاذ4 را تشکیل میدهد؛ بنابراین، نگرش به ریاضی شامل دو بعد التذاذ و ارزش5 است.
به رغم اختلاف نظرهایی که در مورد مکانیسمهای اثرگذاری اضطراب و نگرش به ریاضی بر پیشرفت تحصیلی در این درس وجود دارد اضطراب ریاضی میتواند نوعی نگرش نسبت به ریاضی و تا حدود زیادی یک امر درونی نیز به حساب آید - آرم، . - 2010 این نگرشها با اجبار اجتماعی در ارتباط هستند و میتوان آنها را پیشبینی کرد. دانشآموزان با نگرش مثبت نسبت به ریاضیات دستاورهای بیشتری در یادگیری آن دارند تا دانشآموزانی که نگرش ضعیفتری نسبت به ریاضی دارند - سینگ، گرانویل و دییکا6، . - 2002 ترس از ریاضیات به ایجاد موانعی هیجانی و ذهنی میانجامد که پیشرفت در ریاضیات را در آینده بسیار دشوار میسازد. بر این مبنا دانشآموز یک نگرش تقدیرگرایانه را برگزیده و انتظار دارد امروز در موقعیت ریاضی بد عمل کند.
این شرایط به یک چرخه معیوب و پیشگویی کام بخش تبدیل میشود - بونستر، . - 2007 نگرش منفی نسبت به ریاضی و اضطراب ریاضی اغلب با نگرانی و اشتغالات ذهنی به افکار نامربوط، تنش روانی، ناآرامی و دلهره و واکنشهای نامطلوب فیزیولوژیکی همراه است که در نهایت جریان تفکر فرد را به اختلالات روبرو میسازد. بر همین اساس میتوان به تأثیر برجستهتر بعد عاطفی، چند بعدی بودن و پیامدهای منفی آن در حوزههایی همچون پیشرفت در ریاضی، عملکرد در ریاضی و کارآمدی در ریاضی اشاره کرد. - آرم، . - 2010
رضویه و همکاران - 1384 - پژوهشی با هدف بررسی رابطه نگرش به ریاضی و اضطراب ریاضی را بر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دبیرستانی بررسی نمودند. آنها دریافتند که خرده مقیاس نگرشی التذاذ ریاضی، قویترین عامل پیشبینی کننده در پیشرفت ریاضی است. هم چنین بالا بودن احساس منفی به ریاضی و افزایش اضطراب درس ریاضی و عدد، با کاهش پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی همراه است. زکی - 1390 - پژوهشی با هدف بررسی نگرش دانشآموزان به درس ریاضی و رابطه آن با اضطراب امتحان ریاضی در دانشآموزان دختر و پسر دبیرستانهای شهر اصفهان به انجام رساند که نتایج نشان داد بین نگرش به درس ریاضی و اضطراب امتحان ریاضی رابطه معنی داری وجود دارد.
براملت7 و هرون - 2009 - و شنکل - 2009 - 8 هر کدام در پژوهشهایی به تأثیر نگرش به درس ریاضی و اضطراب امتحان ریاضی و عملکرد ریاضی تاکید میکنند. متغیر دیگری که میتواند پیشبینی کننده اضطراب ریاضی باشد خودپنداره ریاضی است. خودپنداره ریاضی ادراک یادگیرنده از مهارتها و قابلیتها فردی ریاضی، توانایی استدلال ریاضی، علاقه به ریاضی و لذت بردن از آن است - جیتوا و موانجی، . - 2003 یکی از نظریههای عمده در ارتباط با خودپنداره تحصیلی و پیشرفت تحصیلی مدل تأثیر دوجانبه است.
