بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش "بررسی تأثیر تدریس درس فارسی با استفاده از روش تدریس دریافت مفهوم بر سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر پایه چهارم مدارس ابتدایی "، بود. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ کنترل محقق بر متغیر های تحقیق نیمه آزمایشی بود. نمونه آماری با حجم 34 نفر به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. دادههای لازم به وسیلهی آزمون پیشرفت تحصیلی از کتاب درسی فارسی پایه چهارم - پایایی آن با روش توافقی کاپا 0/45 با سطح معنا داری 0/01 و برای پیش آزمون و 0/58 برای پس آزمون با سطح معنا داری 0/001 محاسبه شد و روایی آن به روش محتوایی مورد تأیید قرار گرفت - و پرسشنامه استاندارد سازگاری اجتماعی دانش آموزان سینها و سینک - - 1993 جمع آوری و در دو سطح توصیفی و استنباطی - کولموگروف- اسمیرنوف، تحلیل کوواریانس - ، تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که بین میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس فارسی و سازگاری اجتماعی، گروههای آزمایش و کنترل در سطح خطای 0/05 تفاوت معنیدار وجود دارد و این تفاوت به نفع دانشآموزان آموزش دیده به روش دریافت مفهوم است. نتیجه نهایی این که تدریس به روش دریافت مفهوم بر پیشرفت تحصیلی و سازگاری اجتماعی دانش آموزان پسر پایه چهارم ابتدایی تأثیر مثبت و معنی دار دارد.
مقدمه
یکی از وظایف مهم آموزشی هر کشور، آماده کردن تمامی افراد جامعه به ویژه کودکان برای جامعه ی فردا و ایجاد توانایی و شایستگی اجتماعی جهت مقابله با شرایط متغیر زندگی است. - آبکنار، عاشوری و تجریشی، . - 105 :1391 منظور از واژه سازگاری انطباق متوالی با تغییرات و ایجاد ارتباط بین خود و محیط می باشد به نحوی که حداکثر خویشتن سازی را با رفاه اجتماعی امکان پذیر سازد - ابطحی و ندری،. - 17 :1390 انسان موجودی اجتماعی است که برای برآوردن نیازهای عاطفی، اجتماعی و زیستی خود احتیاج به تعامل با دیگران دارد.همان گونه که مردم زندگی می کنند، رفتارهای اجتماعی شان به آنها اجازه می دهد که از علائق و فرصت هایشان استفاده کرده، با احساس تر زندگی کنند و از زندگی پاداش بگیرند. بیشتر اوقات، موفقیت ها در زندگی اجتماعی یک فرد به تدریج، مهارت های ارتباطی مؤثرتری را در او شکل می دهد و موجب کفایت اجتماعی و شادمانی او می شود. والدین، دوستان و رسانه ها نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کنند - ده بزرگی، . - 5 :1374 انسان برای اینکه بتواند به حیات خود در اجتماع ادامه دهد باید با همنوعان خود سازگاری و همنوایی داشته باشد. عدم سازگاری و همنوایی جوانان با سایر افراد جامعه بیشتر ناشی از عدم رشد یافتگی کامل اجتماعی آن هاست. این امر می تواند در دراز مدت شیرازه نظام اجتماعی را بر هم زند. داشتن روابط صحیح، سالم و مثبت با دیگران می تواند کلید رشد و تکامل آدمی باشد پیشرفت یا عملکرد تحصیلی به توانایی آموخته شده یا اکتسابی فرد در موضوعات آموزشگاهی اطلاق می شود که از طریق آزمون های فراگیری استاندارد یا آزمون های معلم ساخته اندازه گیری می شود - تمنایی فرد، صدیقی و سلامی، . - 100 :1389 شعاری نژاد - - 1364 پیشرفت تحصیلی را چنین تعریف می کند معلومات یا مهارت های کسب عمومی یا خصوصی نسبت به موضوع های آزمایشگاهی که معمولا به وسیله آزمایش ها و یا نشانه هایی یا هر دو اندازه گیری می شود. فعالیت دانش آموزان درموضوعات درسی مانند خواندن ، حساب و تاریخ که با مهارت های کتبی در هنر های علمی و صنعتی و تربیت بدنی همراه است - عباسی، 1393، . - 47 یادگیری نقش بسیار مهمی در پیشرفت تحصیلی فرد دارد.یادگیری تغییرات نسبتا دائمی در فرد است که غیر قابل مشاهده بوده و از رفتار فرد استنباط می شود گئیج 1 - 1975 - روش تدریس را الگوهای رفتاری معلم تعریف می کند که تکرار پذیر است، قابلیت استفاده در تمامی موضوعات درسی را دارد، به بیش از یک معلم اختصاص دارد و به امر یادگیری ارتباط می یابد.در تدریس هر موضوعی ، چگونگی تدریس یا روش انجام مراحل آموزشی در رسیدن به هدف، با توجه به محتوا و سایر عوامل مطرح می شود. تصمیم گیری معلم در چگونگی تدریس امری بس مهم است و در آن معلم باید از تجربیات ، اصول شناخته شده، یافته های پژوهشی و در کل از روش های تدریس استفاده کند - فتحی آذر،. - 188 :1382 تدریس ، همانا " انتقال دانش" ، " ایجاد آگاهی بیشتر"، " درس دادن " و شکل دهی معرفت و دانش " می باشد. تدریس از مهمترین عوامل در فعالیت های آموزشی و پرورشی است . هنگامی که سخن از آموزش و پرورش به میان می آید، غالبا مفاهیمی چون معلم و بویژه تدریس بمراتب بیشتر از سایر متغیرهای مربوط، نمایان می شود. تدریس را می توان به فعالیت های دو جانبه ای که بین معلم و شاگردان جریان دارد و هدفش یادگیری است تعریف کرد. این فعالیت چنان چه منتج به یادگیری شود برای شاگرد موثر و مفید خواهد بود. بنا به تعریف هر فعالیتی با قصد و عمد همراه است قصد معلم در امر تدریس این است که شاگردان چیزی یاد بگیرند. همچنین تدریس یک متقابل بین شاگردان و معلم است کنش متقابل یعنی اینکه معلم بر شاگردان اثر می گذارد و برعکس شاگردان هم فعالیت او را تحت تاثیر قرار می دهند. تدریس نوعی برنامه ریزی به شمار می رود که تابع قوانین خاص است. بهترین شیوه تدریس تلفیقی از روش های گوناگون است شیوه های قدیمی آموزش و عدم توجه به شرایط و عوامل مؤثر بر آموزش کیفی سالهاست به دست فراموشی سپرده شده است. محققان در کشورهای مختلف در تلاشند شرایط یادگیری را حتیالامکان تسهیل نمایند و با شناسایی عوامل و شرایط مؤثر بر آن، کیفیت آن را ارتقا دهند - اسدی، . - 12 :1391 روش تدریس دریافت مفهوم روشی نوین است که بنیان گذار آن جروم برونر است. در این روش مثال هایی نشانه گذری شده ای را بیان می کند . دانش آموزان به فرضیه سازی و آزمون آن می پردازند. دانش آموزان بر حسب نشانه های لازم ، تعریفی ارائه می دهند. سپس دانش آموزان مثال های اضافی بدون نشانه را با عنوان نمونه های با نشانه و غیر نمونه ها معین می کنند. معلم فرضیه ها را تأیید، مفهوم را نام گذاری و تعاریف را بر حسب نشانه های لازم دوباره بیان می کند با توجه به تجارب زیسته بیش از ده ساله محقق به عنوان معلم دوره ابتدایی مدارس پسرانه، در پایه های مختلف تحصیلی، و با توجه به اینکه در کلاس های درس اکثرا معلمان ازروش های سنتی و سخنرانی برای تدریس استفاده می کنند، به نظر می رسد که استفاده از روش های تدریس فعال - از جمله روش تدریس دریافت مفهوم - بر سازگاری اجتماعی دانش آموزان و پیشرفت تحصیلی دارد. با عنایت به مطالب ذکر شده تحقیق حاضر در صدد آن است که تأثیر تدریس درس فارسی پایه چهارم با استفاده از روش تدریس دریافت مفهوم بر سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر در درس فارسی پایه چهارم ابتدایی شهرستان ارومیه در سال تحصیلی 94-95 را مورد بررسی قرار دهد و بنابراین سؤال اصلی تحقیق این است که آیا تدریس درس فارسی با استفاده از روش تدریس دریافت مفهوم بر سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر پایه چهارم ابتدایی شهرستان ارومیه در سال تحصیلی 94-95 تأثیر دارد؟ با توجه هدف کلی فرضیه های زیر برای پژوهش در نظر گرفته می شود:
1 - تدریس درس فارسی به روش دریافت مفهوم بر سازگاری اجتماعی دانش آموزان پسر سال چهارم ابتدایی شهرستان ارومیه تأثیر دارد.
2 - تدریس درس فارسی به روش دریافت مفهوم بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر پایه چهارم ابتدایی شهرستان ارومیه تأثیر دارد.
تا کنون روش های تدریس مختلفی برای آموزش بهتر به کودکان در جهت پیشرفت آنها مورد بررسی قرار گرفته است، از جمله جویس - 2002 - 1 در تحقیقی با هدف بررسی پیشرفت یادگیری درسهای ریاضی، علوم از طریق آموزش تلفیقی با هنر های تجسمی، پیشرفت یادگیری دانش آموزان در ریاضیات، علوم و هنر را گزارش می کند
اوا - 2003 - 2 که سازگاری مدرسه ای دانش آموزان دیرآموز مشغول به تحصیل در مدارس عادی را بررسی کرد، به این نتیجه رسید که این دسته از دانش آموزان مشکلات جدی در سازگاری مدرسه دارند .آنان در دوره ابتدایی به طور معناداری بیش تر از همکلاسی های عادی خود غیبت می کنند.در ضمن میزان ترک تحصیل آنان نیز به طور معنادار در مقایسه با دانش آموزان عادی، بیش تراست. هم چنین دانش آموزان دیرآموز - دختر و پسر - غالباً توسط همکلاسی های عادی خود طرد می شوند. با وجود این، نمی توان ادعا کرد نگرش دانش آموزان دیرآموز حاضر در مدارس عادی، در مقایسه با نگرش همکلاسی های عادی شان منفی تر است. پژوهشی توسط خفته دل ، ادیب نیا و مهاجر - - 1394 با هدف بررسی تأثیر روش تدریس همیاری با روش تدریس E5 را بر پیشرفت تحصیلی و مهارت های اجتماعی دانش آموزان پسر در درس علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی شهرستان قوچان در سال تحصیلی 1391-92 انجام شد. نتایج نشان داد بین میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی و مهارت های اجتماعی دانش آموزان که با روش تدریس E5 آموزش دیده اند و دانش آموزانی که با روش تدریس همیاری آموزش دیده اند تفاوت معناداری وجود دارد. به عبارتی تدریس به روش E5 بر پیشرفت تحصیلی تدریس با روش همیاری بر مهارت اجتماعی دانش آموزان مؤثر بوده است. پژوهشی توسط حبیبی - - 1392 با عنوان نقش روش تدریس فعال معلمان در هندسه - با مدل ون هیلی - در افزایش انگیزش و یادگیری دانش آموزان دوره ابتدایی انجام شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین نمره پیشرفت تحصیلی ، عملکرد حل مسئله و انگیزه پیشرفت دانش آموزان دوره ابتدایی که هندسه را به روش فعال یا د گرفته اند با دانش آموزانی که هندسه را به روش غیر فعال یاد گرفته اند تفاوت معناداری وجود دارد . تفاوت در میان دو گروه آزمون و گواه نشان می دهد ، بهره گیری از رو ش های آموزش فعال هندسه در پیشرفت تحصیلی، توانایی حل مسئله و انگیزه پیشرفت دانش آموزان دوره ابتدایی مؤثر است و راهکارهای عملی با مدل ون هیلی برای اجرای آموزش فعال ارائه خواهد شد. حسن زاده ، طهماسب زاده و احمد زاده - - 1392 تحقیقی با هدف مقایسه پیشرفت تحصیلی - توانایی خواندن - و وضعیت رفتاری دانش آموز دیر آموز و عادی پایه چهارم ابتدایی شهرستان بابل انجام دادند با توجه به اینکه از جمعیت دانش آموزان نظام آموزش عمومی هر کشوری را به خود دانش آموزان دیر آموز درصد زیادی اختصاص می دهند که از همسلان خود کند تر یاد می گیرند. نتایج آزمون برای دو گروه مستقل نشان tمرزی به طور معنی داری ضعیف تر از دانش آموزان عادی است همچنین آزمون نشان داد مشکلات رفتاری دانش آموزان دیر آموز به طور معنی داری بیشتر از دانش آموزان عادی است.
روش
این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و از نظر کنترل محقق بر متغیر های تحقیق به شکل نیمه آزمایشی ، با طرح پژوهش پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل به منظور بررسی تأثیر تدریس درس فارسی پایه چهارم با استفاده از روش دریافت مفهوم بر سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر پایه چهارم ابتدایی شهرستان ارومیه بدین ترتیب که اول برای هر دو گروه - آزمایشی و کنترل - پیش آزمون، قبل از انجام تدریس به روش دریافت مفهوم اجرا شد. در پایان دوره دوباره آزمون - پس آزمون - از درس فارسی گرفته شد. نمونه آماری تحقیق حاضر با توجه به روش تحقیق که از نوع نیمه آزمایشی می باشد . شامل 34 نفر از دانش آموزان چهارم ابتدایی می باشد که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. و دانش آموزان کلاس مزبور به دو گروه کنترل - 17 نفر - و گواه 17 - نفر - تقسیم شدند. به منظور اندازهگیری متغیرهای مذکور از پرسشنامههای ذیل استفاده شده است:
