بخشی از مقاله
تاثیر تحریم ها بر صنعت خودرو
تحریم (به انگلیسی: Sanctions) فعالیتی است که به وسیله یک یا چند بازیگر کاردار بینالمللی (فرستندهها)، برعلیه یک یا چند کشور دیگر (هدفها)، به منظور مجازات این کشورها، بااهداف محروم ساختن آنها از انجام برخی مبادلات یا وادار ساختن آنها به پذیرش هنجارهایی معین و مهم (از دید فرستندهها)، اعمال میشود.
در اینجا منظور از «فرستنده» کشوری (یا گروهبی بینالمللی) است که نویسنده سناریوی تحریم باشد، هرچند ممکن است در اعمال محاصره بیش از یک کشور شرکت داشته باشد، و منظور از «هدف» کشور یا کشورهایی است که هدف اصلی تحریم واقع میشوند.
انواع تحریم
به طور کلی تحریم را از سه جنبه طبقهبندی میکنند:
• تقسیمبندی از لحاظ اندازه و یا حدود تحریم
• تقسیمبندی از لحاظ تعداد کشورهای فرستنده
• تقسیمبندی از لحاظ اقتصادی یا غیراقتصادی
انواع تحریم از لحاظ اندازه و یا حدود تحریم
از لحاظ اندازه یا حدود تحریم، آن را به سه نوع تقسیمبندی میکنند:
• تحریم محدود: تحریمهای مالی، صادراتی، فرهنگی و مسافرتی جزئی، در این طبقه جای دارد. مانند کاهش و یا لغو مساعدتهای مالی و اعمال محدودیتهایی بر فروش سلاح و برخی قناوریهای حساس.
• تحریم میانه: تحریمهای مالی و تجاری کلیتر و گستردهتر از حالت قبل را، میانه مینامند.
• تحریم جامع: تحریمهای گسترده مالی و تجاری (مثلاً محاصره علیه عراق و صربستان)، بایکوت جامع است. اگر چه، گاهی ترکیبی از تحریمهای میانه (مثل محدودیتهای صادراتی آمریکا علیه شوروری سابق و اروپای شرقی در طول جنگ سرد) یک تحریم جامع است.
انواع تحریم از لحاظ تعداد کشورهای فرستنده
از لحاظ تعداد کشورهای فرستنده، تحریم را به سه نوع تقسیمبندی میکنند:
• تحریم یکجانبه: تحریمی است که فقط از طرف یک کشور علیه کشور هدف وضع میگردد. از دیدگاه تاریخی، این نوع تحریم دارای پیشینهای ضعیف در دستیابی به اهداف امنیت ملی و دیگر خواستهای سیاست خارجی میباشد.
• تحریم چندجانبه: تحریمی که در اعمال آن بیشتر از یک کشور سهیم است. در مقایسه با تحریم یکجانبه، تحریم چندجانبه، بار مالی و تجاری شدیدی را به کشور هدف برای تغییر سیاست مورد اعتراض وارد میسازد. چراکه کشور هدف امکان یافتن جانشین برای کمکردن زیان اقتصادی را ندارد. همچنین بخش بزرگی از تولید ناخالص ملی این کشور به واسطهٔ نیاز به مراودات تجاری و سرمایهگذاری بینالمللی تحت تاثیر تحریم واقع خواهد شد.
انواع تحریم از لحاظ اقتصادی یا غیراقتصادی
• تحریم غیراقتصادی: این نوع تحریم بر مبنای بیتوجهی به اعتبار و حق کشور هدف در صحنهٔ بینالمللی میباشد.
• تحریم اقتصادی: هر قیدی که به وسیله کشور فرستنده بر تجارت و سرمایه گذاری بینالمللی کشور هدف، در راستای وادار ساختن تغییر سیاستی وضع شود، تحریم اقتصادی نام دارد.
تحریمهای علیه ایران
تحریم علیه ایران از جانب کشورهای غربی و در جهت توقف در پیشرفت برنامه اتمی ایران شکل گرفت. این تحریمها تاکنون نتوانسته بر روی برنامه اتمی ایران تاثیرگذار باشد، بلکه تاثیرات منفی بر روی اقتصاد ایران گذاشته است. این تحریمها در زمینههای اقتصادی، علمی، سیاسی و فروش سلاح و مهمات میباشد. این تحریمها صنایع نفت و گاز ایران را شامل نمیشود؛ اما تحریمهای یکجانبه آمریکا و فشارهای این کشور بر شرکتهای نفتی متقاضی به سرمایهگذاری در ایران موجب شده آنها تمایلی به انعقاد قراردادهای جدید نداشته باشند.
پیشینه
نخستین تحریم جامع سراسری علیه ایران در دوران معاصر، تحریم بریتانیا علیه ایران بمنظور واکنش در برابر انتخاب دکتر محمد مصدق به وزارت بود که هدف ملی سازی صنعت نفت را دنبال میکرد. اولین قطعنامه شورای امنیت علیه ایران در زمان نخست وزیری محمد مصدق و بمنزله واکنش علیه ملی شدن صنعت نفت ایران صادر شد.
آمریکا نیز در سال ۱۹۸۰ تحریمات اقتصادی وسیعی را در واکنش به تصرف سفارت آمریکا در تهران علیه ایران وضع نمود
در سال ۱۹۹۵، بیل کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا اقدام به وضع تحریمهایی نمود که به موجب آن شرکتهای نفتی آمریکایی از سرمایهگذاری در طرحهای نفت و گاز ایران منع شده بودند. همچنین روابط بازرگانی با ایران نیز یکجانبه قطع گردید.
تحریمهای سازمان ملل
پس از رئیس جمهور شدن محمود احمدینژاد و بهدنبال شدّتگرفتن اختلافات بین ایران و کشورهای عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل، دو قطعنامه تحریمی علیه ایران وضع گردید.
این تحریمهای شورای امنیت علیه ایران برگرفته از فصل هفتم منشور سازمان ملل هستند، که در آن صحبت از «تهدید و یا نقض صلح در جهان» به میان آمده است. اصل ۴۲ فصل هفتم این اجازه را میدهد که برای تضمین صلح، تصمیمهای ویژه گرفته شود، حتّی اگر احتیاج به متوسّلشدن به نیروی نظامی باشد. پس از اعمال دور چهارم تحریمهای شورای امنیت علیه ایران، کشورهای ایالات متحده آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا تحریمهای یک جانبه فراتر از قطعنامه تصویب شده را نیز علیه ایران اعمال کردند.
تحریمهای علمی
رایانه
در قوانین تجارت جهانی، ابر رایانههای قوی تر از ۱۹۰ میلیارد عمل در ثانیه به عنوان کالاهایی راهبردی (و دارای پتانسیل بکار برده شدن در محاسبات شبیه سازیهای هستهای) محسوب میشوند، و لذا فروش آنها به کشورهایی مثل ایران شامل تحریم است.
تحریمهای کشورهای مختلف علیه ایران
آمریکای شمالی
ایالات متحده آمریکا
تظاهرات علیه محمود احمدی نژاد در نیویورک. بر روی پلاکاردها نوشته شده: «جلوی ایران را بگیرید!». در صورت پیروزی در انتخابات ۲۰۰۸ آمریکا، شهردار سابق نیویورک وعده تشدید تحریمهای اقتصادی و سیاسی هر چه بیشتر علیه ایران را داده بود. وی در اواخر ژانویه ۲۰۰۸ از ادامه مبارزات انتخاباتی انصراف داد.
• نخستین تحریم آمریکا علیه ایران پس از واقعه گروگانگیری دیپلماتهای آمریکایی در تهران در سال ۱۹۷۹ انجام گرفت. بهدنبال جریان گروگانگیری در سفارت آمریکا، آمریکا متقابلاً ۱۲ میلیارد دلار از داراییهای دولت ایران را مصادره کرد. پس از آزادی گروگانها توسط دولت ایران، این مصادره پایان نیافت و داراییهای ایران تا به امروز ضبط است.
• در جریان جنگ ایران و عراق، آمریکا تحریمات فروش اسلحه علیه ایران وضع نمود. پیش از آغاز جنگ، آیتالله خمینی قرارداد خرید هواپیماهای اف-۱۶ از آمریکا را یک جانبه لغو کرده بود. دولت آمریکا ورود وزیر کشور ایران به آمریکا را به خاطر نقض حقوق بشرممنوع کردهاست.
• در سال ۱۹۸۷ بهدنبال اتهام «حمایت از تروریسم» آمریکا علیه ایران، رونالد ریگان تحریمات کامل تری علیه ایران وضع نمود.
• در سال ۱۹۹۵ میلادی، واشنگتن نخست بدستور بیل کلینتون تحریمات کامل اقتصادی علیه ایران وضع نمود و سپس کنگره مجلس آمریکا با گذرانیدن قانون ایلسا (Iran and Libya Sanctions Act of 1996) هر شرکتی را که با ایران به میزان بیش از ۲۰ میلیون دلار تجارت داشت را نیز تهدید به اعمال تحریم کرد.
• در سال ۲۰۰۲، سازمان IEEE تحریم علمی علیه ایران وضع نمود.
• در سال ۲۰۰۶ یک دادگاه فدرال آمریکا دستور استرداد یکی از بزرگترین کلکسیونهای باستانشناختی تخت جمشید متعلق به ایران را به نفع صدمه دیدگان ناشی از عملیات انتحاری در اسراییل را صادر نمود.
• بازداشت، زندانی کردن و اخراج حداقل ۱۰ فارغالتحصیل دانشگاه صنعتی شریف به آمریکا جهت شرکت در «گردهمایی فارغالتحصیلان دانشگاه شریف» در کالیفرنیا در سال ۲۰۰۶ میلادی.
• در سال ۲۰۰۷، شرکتهای مایکروسافت و یاهو ایران را از لیست کشورهایی که خدمات وب دریافت میکنند را خارج نمود.
• پس از اعلام «اتهام» آمریکا مبنی بر اینکه بانک ملت، بانک ملی، و بانک صادرات ایران حامی مالی نهادهای تروریستی هستند، بانک جهانی از دادن خدمات به این بانکهای ایرانی خودداری کرد.
• اسامی نهادهایی که در روز پنجشنبه ، ۲۵ اکتبر ۲۰۰۷ ازطرف وزارت خزانه دار ی آمریکا مورد تحریم قرار گرفتند به شرح زیر است
1. بانک صادرات ایران (همه شعب خارج از کشور این بانک به همراه شعبه مرکزی آن)
2. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
3. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران – نیروی قدس
4. وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران
5. بانک ملی (همه شعب خارج از کشور این بانک به همراه شعبه مرکزی آن)
6. بانک کارگشایی (تهران – خیابان مولوی – میدان محمدیه – پلاک ۵۸۷)
7. بانک ملی ایران ZAO (مسکو – روسیه)
8. بانک ملی – مسئولیت محدود (لندن – بریتانیا)
9. بانک آریان (پروژه معاملاتی مشترک میان بانکهای صادرات و ملی – کابل – افغانستان)
10. بانک ملت (همه شعب خارج از کشور این بانک به همراه شعبه مرکزی آن)
11. MELLAT BANK SB CJSC (ایروان – ارمنستان)
12. بانک بینالمللی پرشیا – مسئولیت محدود (بریتانیا)
نهادهای وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی:
1. قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا – (تهران)
2. منطقه نظامی پارچین – (تهران)
3. شرکت «نفت شرق – کیش» (تهران و دبی)
4. قرارگاه سازندگی کربلا (تهران)
5. شرکت مهندسی سپاساد (تهران)
6. قرب نوح (تهران)
7. شرکت عمران ساحل (تهران)
8. شرکت مهندسین مشاور ساحل (تهران)
9. موسسه حرا (تهران)
10. قرارگاه سازندگی قائم (تهران)
شخصیتهای وابسته به سازمان صنایع هوافضا(زیر مجموعه وزارت دفاع)
1. مرتضی بهمینبار
2. احمد وحید دستجردی
3. رضاقلی اسماعیلی
شخصیتهای وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
1. مرتضی رضایی
2. محمد حجازی
3. جلال سیدی
4. علی اکبر احمدیان
5. حسین سالمی
6. قاسم سلیمانی
• تیر ۱۳۸۷ - ۴ گروه صنعتی دیگر در ایران مشمول تحریمهای آمریکا شدند:مجموعه صنایع شهید ستاری، هفت تیر، گروه صنایع مهمات و متالورژی و صنایع شیمی پارچین.
تحریمهای آمریکا علیه ایران در سطوح
• ایالت فلوریدا در سال ۲۰۰۶ نخستین ایالتی شد که تحریماتی علیه صنایع انرژی ایران وضع نمود. ایالت فلوریدا تحریمات علمی و آکادمیک نیز علیه ایران وضع کردهاست.
• ایالت نیوجرزی در سال ۲۰۰۷ هرگونه رابطه اقتصادی با ایران را منع نمود.
• ایالات کالیفرنیا، تگزاس، و مریلند نیز تحریمات مشابهی علیه ایران وضع نمودهاند.
• ایالات اوهایو، میزوری، میشیگان، و ماساچوست نیز یا در حال وضع تحریمات، و یا تحریمات علیه ایران را در دستورکار خود دارند.
کانادا
کانادا بهدنبال قطعنامه ۱۷۳۷ شورای امنیت نیز تحریماتی علیه ایران وضع نمودهاست.
بریتانیا
• دولت انگلیس در ژوئن ۲۰۰۸ اعلام کرد که در ادامه سیاست تحریم علیه ایران، داراییهای بزرگترین بانک ایران، بانک ملی ایران را ضبط و تحریم کرد.
• بانک بارکلیز (Barclays) یکی از بزرگترین بانکهای انگلستان حسابهای ایرانیان از جمله بانک صادرات و بانک ملی ایران را مسدود کرده است. اقدام بانک بارکلیز در پی تصمیم دفتر کنترل دارائیهای خارجی در وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا برای قرار دادن بانکهای صادرات و ملی در لیست سیاه تحریمهای بینالمللی صورت گرفته است. این محدودیتها شامل مدیران و کارکنان این بانکها نیز میشود.
روسیه
با فرمانی که ولادیمیر پوتین در روز ۵ مه ۲۰۰۸ (۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۷) امضاء کرد، روسیه رسما به تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران پیوست.
در فرمان ولادیمیر پوتین آمده است: «تمامی سازمانها و دستگاههای دولتی، بانکها و موسسات و اشخاص حقوقی وحقیقی زیر حوزه قضایی روسیه باید به خاطر داشته باشند که از تاریخ ۳ مارس سال ۲۰۰۸، از انتقال، یا تامین هر نوع مواد، یا تجهیزات و یا فناروی هستهای که امکان استفاده دوگانه نظامی و غیر نظامی از آنها وجود دارد، از خاک روسیه به ایران ممنوع است»
اتحادیه اروپا
• اتحادیه اروپا از۲ ۷ فوریه ۲۰۰۷ و در پیروی از قطعنامه شورای امنیت، اقدام به اعمال برخی محدودیتها در ارسال قطعات، تجهیزات و فناوریهایی به ایران کرد که میتوان در گسترش فناوریهای موشکی و هستهای کاربرد داشته باشد. این محدودیتها در سالهای بعد گسترش یافت و تجهیزات و فناوریهای مورد تحریم بیشتری را شامل گردید. همچنین از آن زمان بازرسی بر کالاهای ارسال شده به ایران از طریق مسیرهای زمینی و دریایی افزایش پیدا کرد.
هلند
وزیران امور خارجه کشورهای چین، آمریکا، روسیه، و اروپا در حال تصمیمگیری در مورد برنامه هستهای ایران
اوایل سال ۲۰۰۸ برخی از دانشگاههای هلند، بر طبق بخشنامههای وزارتخانههای کشوری، از پذیرش دانشجویان ایرانی بدلیل مسائل مربوط به فناوری هستهای ممانعت بعمل میآورند. پس از اعتراض شدید دانشگاهها و برخی از احزاب سیاسی در هلند، دولت این کشور به اعمال شرایط ویژه برای دانشجویان ایرانی پایان داد.
بلژیک
بانک لامبرت بروکسل در بلژیک (Banque Bruxelles Lambert) معاملات ارزی با ایران را در سال ۲۰۰۸ قطع نمود.
آلمان
با وجود احتمال ضرر و زیانهای نسبتاً گسترده برای آلمان، دولت آلمان آمادگی خود را برای وضع تحریمهای جدید علیه ایران در صورت راکد ماندن پرونده هستهای ایران اعلام کرد.
بانک دویچ آلمان (Deutsche Bank) معاملات ارزی با ایران را در سال ۲۰۰۸ قطع نمود.
فرانسه
دولت نیکولاس سارکوزی از سیاست تحریماتی آمریکا عیله ایران حمایت کردهاست. سازمان CNRS فرانسه، بزرگترین سازمان پژوهش علمی اروپا، در سال ۲۰۰۸ تحریماتی علیه تمامی دانشمندان ایرانی در تمام رشتهها وضع کرد. این تحریمات در پاسخ به مواضع سازمان ملل علیه ایران عنوان گردید.
سوئیس
در آوریل ۲۰۰۸، سوئیس داراییهای ۱۲ شرکت ایرانی را به بهانه دستورات تحریمی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران، ضبط و مصادره نمود.
بانک کردیت سوئیس (Credit Suisse) معاملات ارزی با ایران را در سال ۲۰۰۸ قطع نمود.
آسیا
امارات متحده عربی
بر اثر فشارهای روزافزون نهادهای آمریکا و وابسته به شورای امنیت، بانکهای دوبی و ابوظبی رفته رفته باعث رکود و ایجاد مانع بین تجارت با ایران گردیدهاند بطوریکه تجارت با ایران صدمات جدی به خود دید.
در ژوئن ۲۰۰۸ میلادی، شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان حاکم امارات متحده عربی گفت: «ما کاملاً از اصول قوانین بینالمللی حمایت میکنیم. اگر تحریماتی اتخاذ شوند که ماهیت بینالمللی داشته باشند، بدون تردید آنها را اجرا خواهیم کرد».
ارزش تجارت سالانه ایران و امارات متحده عربی به ۱۱ میلیارد دلار میرسد.
مصر
۳۵ دانشمند ایرانی از شرکت در کنفرانس پروژه SESAME در کشور مصر منع گردیدند. در اوت سال ۲۰۰۸ میلادی تیم المپیاد دانش آموزی ایران، به دلیل عدم دریافت ویزا از سوی مصر، نتوانسته در بیستمین المپیاد جهانی کامپیوتر در قاهره شرکت کند.
ژاپن
دولت توکیو انتقال هر گونه فناوری حساس به ایران را منع نموده و داراییهای نزدیک به ده شرکت ایرانی در ژاپن مظنون به شرکت در برنامههای هستهای ایران را ضبط نمودهاست.
بحرین
در ژانویه ۲۰۰۸ میلادی، بزرگترین بانکهای کشور بحرین روابط خود با بانکهای ایرانی را به طور کامل قطع کردند.
چین
در ژانویه ۲۰۰۸ میلادی اعلام شد که بانکهای دولتی چین از گشایش اسناد اعتباری برای بازرگانان ایرانی خودداری میورزند. این در حالی است که مبادلات تجاری دو کشور از حدود یک میلیارد دلار در سال ۲۰۰۳ میلادی به حدود ۲۰ میلیارد دلار در سال جاری رسیدهاست. این مشکل بانکی باعث توقف اجرای قرارداد شرکت ایرانخودرو با یک شرکت خودروسازی چینی شدهاست.
در عین حال، معاون وزارت امور خارجه چین در مارس ۲۰۰۸ اعلام کرد که علیرغم تحریمهای تصویب شده در شورای امنیت سازمان ملل، از نقطه نظر چین روابط تجاری با ایران عادی است و تحریمها تاثیری روی بازرگانی میان دو کشور نخواهد گذاشت.
آذربایجان
کامیونهای حامل عایقهای حرارتی تجهیزات هستهای ایران در روز ۳ اردیبهشت ۱۳۸۷ در مرز آستارا و هنگام ورود به خاک ایران متوقف شدند. ارزش محموله از سوی منابع جمهوری آذربایجان بیش از ۱۷۰ هزار دلار اعلام شده است. سخنگوی وزارت خارجه جمهوری آذربایجان در این باره گفت که در مورد محتویات این محموله به جزئیات بیشتری نیاز است و کشور او باید بداند که آیا محموله ارسالی مشمول تحریمهای سازمان ملل متحد میشود یا خیر. این محموله سرانجام در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۸۷ ترخیص و وارد ایران شد.
مالزی
درآوریل ۲۰۰۸ قرار بود ایران در نمایشگاه بینالمللی صنایع دفاعی مالزی شرکت کند. شرکتهای ایرانی حاضر در نمایشگاه نیز در حال آماده سازی غرفههای خود بودند که برگه یی به آنان نشان داده شد که در آن دستور داده شده بود از نمایشگاه خارج شوند. این درخواست به امضای نجیب رزاق معاون نخست وزیر مالزی رسیده بود که نمایش تسلیحات موشکی و تخطی ایران از قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را علت صدور این امر عنوان کرده بود.
در مه ۲۰۰۸ میلادی، وزارت امور خارجه هند در پیروی از قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران، از مقامات هند خواسته است بانکهای ایرانی و محمولههایی را که از ایران وارد یا به آن میشود، تحت نظارت داشته باشند.
تحریمهای جدید به دنبال گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی [ویرایش]
به دنبال گزارش یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی که همراه با جزئیاتی از جنبههای احتمالی تلاش ایران برای ساخت تسلیحات هستهای بود، توافقهای جدیدی بین غرب و ایالات متحده آمریکا در خصوص تحریم علیه نظام بانکی، صنایع پتروشیمی، نفت و گاز ایران صورت گرفت.
واکنشهای بینالمللی
• اتحادیه اروپا ۱۸۰ شرکت تجاری و شخص ایرانی را مشمول تحریمهای جدید بخش ترابری و انرژی کرد. شرکتهایی در این خصوص به فهرست تحریمشدگان پرونده اتمی ایران پیوستند که با شرکتهای کشتیرانی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران ارتباط دارند. با این وجود اتحادیه اروپا از طرح پیشنهادی فرانسه و ایتالیا در خصوص تحریم کامل واردات نفت ایران و حمایت بریتانیا، آلمان و هلند از آن، حمایت نکرد و آن را منتفی دانست.
• بریتانیا به دلیل فشار به ایران و ممانعت از دستیابی احتمالی ایران به تسلیحات هستهای و توسعه احتمالی برنامه اتمی نظامیاش کلیه تبادلات مالی خود را با همه بانکهای ایران از جمله بانک مرکزی ایران به طور کامل قطع کردهاست.
• ایالات متحده آمریکا تاکنون تحریم صنعت پتروشیمی ایران را قطعی اعلام کردهاست. ایالات متحده آمریکا بارها از تحریم «هدفمند» و «حساب شده» بانک مرکزی ایران حمایت کرده اما تاکنون به طور رسمی آن را تحریم نکردهاست. ایالات متحده آمریکا ایران را در رده فهرست بزرگترین کشورهای فعال در زمینه پولشویی بینالمللی قرار دادهاست. کنگره آمریکا تلاش گستردهای را برای جلب موافقت بینالمللی (خصوصاً چین و روسیه) در جهت تصویب قطعنامهای جدید علیه ایران که حاوی تحریمهای گستردهتر بینالمللی میباشد آغاز کردهاست. سنای آمریکا در جهت افزایش فشار و تحریمهای بیشتر بر ایران، برای اولین بار، متمی را در چارچوب لایحه بودجه نظامی ایالات متحده آمریکا با هدف تحریم بانک مرکزی ایران و خریداران نفت این کشور، در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۱ به تصویب رساند. این مصوبه در صورت تصویب طرح مشابهای از سوی مجلس نمایندگان و امضا رئیس جمهور ایالات متحده به قانونی لازمالاجرا تبدیل میشود.
• کانادا از تحریم اقتصادی ایران حمایت کرد و صادرات تجهیزات مربوط به پتروشیمی و صنایع نفت و گاز ایران را ممنوع کرد.
• فرانسه از محدودیتهای جدید علیه نظام بانکی و صنایع انرژی ایران اسقبال کرد و از اروپا، ژاپن، کانادا و ایالات متحده آمریکا خواست که داراییهای بانک مرکزی ایران را مسدود و معاملات نفتی با ایران را قطع کنند.
سایر تحریمها
• رییس کشتیرانی بنیاد از بزرگترین شرکتهای کشتیرانی در ایران گفت که اکثر کشتیها ایرانی بدلیل تحریمها بدون پرچم ایران و با استفاده از پرچم سایر کشورها تردد میکنند.
صنعت خودرو سازي ايران از نگاه مجله Fortune
مجله Fortune گزارش مفصلي در خصوص رشد صنعت خودرو ايران منتشر كرده است كه خالي از لطف نيست آن را بخوانيم و به ايران و ايراني افتخار كنيم.
در اوايل سال جاري با جدي تر شدن بحث و مناظره ها بين تهران و واشنگتن و افزايش تهديد هاي امريكا عليه ايران، دو شركت خودرو سازي بزرگ آن يعني ايران خودرو و سايپا كاري انجام دادند كه حتي در ذهن شركت هاي بزرگي چون تويوتا، فورد و يا حتي "بي.ام.و" نيز خطور نكرده بود، آنها تصميم گرفتند خود را براي شرايط بسيار بد و يا حتي زمان جنگ آماده و مهيا سازند.
دو شركت خودروسازي دولتي و مرتبط با ارتش ايران براي خود سه سناريو در نظر گرفتند.
براساس اين گزارش، هادي ملكان مدير توسعه بازرگاني سايپا، مي گويد: ما سه شرايط سبز، زرد و قرمز داريم و براي هر كدام از آنها نيز برنامه هاي خاصي در نظر گرفته ايم. اين تصميمات با 100 نفر از برجسته ترين مديران در ميان گذاشته شده است تا آنها نيز بدانند در هر زمان چه بايد بكنند.
شرايط سبز زماني است كه روابط ايران و امريكا به حالت عادي در بيايد و ايران به بازار كالاها و خدمات مالي بزرگترين اقتصاد دنيا دسترسي پيدا كند و ديگر كسي به فكر تحريم ايران و شركت هاي آن نباشد، ملكان اين شرايط را بسيار عالي توصيف مي كند و آن را بهترين راه براي ورود به بازار خودروي آمريكا مي داند.
شرايط زرد به شرايطي گفته مي شود كه وضع به همين صورت باقي بماند و روابط دو جانبه اي بين ايران و آمريكا در بين نباشد و آمريكا نيز براي شركت هاي ايراني محدوديت هايي ايجاد كند.
اما شرايط قرمز براي موارد بحراني از جمله جنگ مي باشد كه ممكن است در آن زمان آمريكا به ايران حمله ي نظامي انجام دهد.
ملكان در اين خصوص مي افزايد: در اين زمان توليد خودروهاي سنگين ما افزايش پيدا مي كند كه بيشتر خودروهاي نظامي و ارتشي خواهد بود، ما به كار خود ادامه مي دهيم هر چند ممكن است برخي از خطوط توليد به دليل كاهش مشتري بسته شود.
شرايط براي شركت ايران خودرو نيز تقريبا به همين صورت است. ايران خودرو بزرگترين و قديمي ترين شركت خودروسازي ايران است و بيشتر با نام پيكان آن را مي شناسند و باقي مانده ي شركت هيلمن مي باشد كه در سال 1960 در ايران برپا شد.
بنابراين گزارش، عليرضا ميرزايي معاون 37 ساله صادرات ايران خودرو كه در جنگ ايران و عراق نيز حضور داشته است، در اين مورد بيان مي كند: ما فرزندان جنگيم و هميشه در بدترين شرايط نيز راه هايي داريم و براي بدترين شرايط خود را آماده كرده ايم.
هر چند ميرزايي و ملكان در خصوص بدترين شرايط صحبت كردند، اما هر دو با اميد به آينده مي نگريستند، به طوري كه ملكان اظهار مي كند: هر چند ممكن است وقوع جنگ براي مدتي كوتاه شرايط را نامساعد كند اما بار ديگر شرايط به حالت عادي باز خواهد گشت.
ميرزايي نيز تصريح مي كند: ما مي توانيم با شركت هاي اروپايي كار كنيم حتي با آمريكايي ها. تجارت تجارت است و آنها نيز دوست ندارند بازار پر سود ايران را از دست بدهند. گذشته ها گذشته است و من معتقدم ظرف پنج تا شش سال آينده، ما مي توانيم حتي خودروهاي شورولت را در ايران توليد كنيم.
براساس اين گزارش، كشور ايران با جمعيت 70 ميليوني خود به شدت تشنه خودرو است و پس از نفت، صنعت خودرو با استخدام 150 هزار نفر چهار درصد از توليد ناخالص ملي اين كشور را تامين مي كند و هر سال نيز يك ميليون خودروي جديد وارد بازار مي شود. ايران هم اكنون بزرگترين توليد كننده خودرو در خاورميانه و آسياي مركزي است.
جاناتان پاسكيت از متخصصان صنعت خودرو موسسه J.D. Power Automotive Forecasting، مي گويد: در ايران با ارقام پايين سر و كار نداريم، جمعيت بسيار بالا است و افراد زير 40 سال، با جيب هاي پر پول، در انتظار خريد خودرو مانند دوستان و آشنايان خود هستند.
سال ها پيش بازار خودروي ايران فقط در دست آمريكايي ها بود، شركت هاي فورد و جنرال موتورز خودروهاي شورولت نوآ، بيوك و كاديلاك در ايران توليد مي كردند اما پس از انقلاب و در سال 1981 بعد از اشغال سفارت آمريكا در ايران اين توليدات و واردات به پايان رسيد.
هم اكنون تنها خودروهاي امريكايي كه در ترافيك شديد تهران به چشم مي خورند شورولت هاي دهه 70 و 60 هستند كه بيشتر توسط سالخوردگان هدايت مي شوند.
انقلاب اسلامي و بعد از آن تحريم هاي آمريكا ضربه سختي به صنعت خودروسازي ايران وارد آورد و بعد از ملي شدن صنعت خودرو، بسياري از شركت هاي خودروسازي جهان به دليل ترس از دست دادن بازار پر سود تر آمريكا از بازار ايران چشم پوشي كردند.
به همين دليل كارخانه ها قديمي شدند و قطعات معمولا از طريق يك كشور ثالث وارد و محصول توليدي بسيار گران تمام مي شد.
بسياري از مهندسان گله مي كردند كه خطوط توليد هر روز با مشكل مواجه است و بسياري از دردسرهاي ديگر روز به روز با صنعت خودروي ايران گره خورده بود، بهترين نماد اين مشكلات نيز خودروي پيكان است كه از سوي مردم ايران هم يك نماد ملي و هم يك جوك ملي است.
اين خودرو 40 سال توليد شد و هنوز هم در خيابان هاي تهران به شدت حضور دارد بطوريكه از هر سه خودرو يكي پيكان است. اين خودرو به شدت هوا را آلوده مي كرد، سيستم كولر نداشت و مصرف سوخت بسيار زيادي داشت، هر چند اين موضوع آخري در كشوري كه قيمت هر ليتر بنزين آن فقط 10 سنت و يك سوم قيمت همان مقدار آب است زياد مهم نبود!
شركت ايران خودرو بالاخره سال گذشته با توجيه اين كه پيكان استانداردهاي آلودگي هوا را پاس نمي كند توليد اين خودرو را متوقف كرد، البته توقف توليد پر فروش ترين خودروي ايران زياد آسان نبود زيرا با سنگ اندازي هاي ايران خودرو براي توقف توليد اين خودرو، اسحاق جهانگيري وزير وقت صنايع و معادن شخصا با حضور در اين شركت، توليد پيكان را متوقف كرد.
ميرزايي در اين باره مي گويد: پيكان خيلي بيشتر از عمر خود توليد شد و اين به دليل آن بود كه امريكا به ما اجازه ي تجارت با خود را نداده بود.
بر خلاف جنگ سرد بين ايران و امريكا، گاه به گاه نيز خبرهايي از اعلام تمايل براي همكاري بين ايران و آمريكا در زمينه خودرو به گوش خورده است.
بنابراين گزارش حسن مومني مدير برنامه ريزي استراتژيك سايپا، مي گويد: در اواخر دهه 90 ميلادي با شركت كرايسلر مذاكراتي در مورد همكاري داشتيم. كرايسلر در آن زمان قصد داشت خودروي Plymouth Acclaim خود را در ايران عرضه كند و حتي اين خودرو براي شرايط آب و هوايي ايران تست شد، مذاكرات تا حد مطلوبي پيش رفته بودد هر چند كه دولت هاي آمريكا و ايران با يكديگر روابط حسنه اي نداشتند.
وي در خصوص يكي ديگر از تيم مذاكره كننده آن زمان سايپا كه مسئولان اصرار داشتتند نامش فاش نشود، بيان كرد: مذاكره با شاخه كانادايي كرايسلر آغاز شده بود كه گاها در استانبول و دوبي با نمايندگان كرايسلر ديدار و گفت و گو مي كرديم و حتي در مورد قيمت و جزئيات توليد نيز به توافق رسيده بوديم اما پس از آن كه جورج بوش ايران، كره شمالي و عراق را از محورهاي شرارت خواند، اين مذاكرات نيز متوقف شدند.
هر چند كه هم اكنون كرايسلر هر گونه مذاكره با ايران را كتمان مي كند، سخنگوي اين شركت مي گويد: تا كنون هيچ مذاكره اي ما و يا شاخه اي از شركت كرايسلر با ايراني ها نداشته است.
سخنگوي خزانه داري آمريكا نيز مي افزايد: صحبت و يا مذاكره با ايراني ها نيازي به اجازه ندارد اما چنانچه كار به انعقاد قرار داد بكشد، بايد اين موضوع به تاييد مقامات دولتي برسد.
هم اكنون برخي اتفاقات رخ داده كه بحث تحريم عليه ايران را تقريبا بي اثر كرده است به طوريكه در حال حاضر شركت مزداي ژاپن كه يك سوم آن متعلق به فورد امريكاست با شركت خصوصي "بهمن" در ايران قرارداد دارد و مزدا 323 در اين كشور توليد مي شود.
شركت دايملر كرايسلر نيز به تازگي مجوز توليد خودرو هاي بنز كلاس E خود را در ايران صادر كرده است.
كارخانه هاي قديمي توليد خودرو
با توجه به استانداردهاي جهاني، شركت هاي خودرو سازي ايران هم اكنون كهنه و فرسوده اند و فناوري آن ها به پيش از سال 1970 باز مي گردد، با اين وجود 25 هزار كارمند شركت ايران خودرو در مكاني نزديك به شركت سايپا به توليد خودروي جايگزين پيكان، يعني سمند و ساير مدل هاي پژو مي پردازند.
اين كارخانه براي خود شهري است با ساختمان ها، ايستگاه قطار و اداره پست مجزايي كه براي جوابگويي به نيازهاي آن ساخته شده است، بر روي ديوارهاي داخلي اين شركت پيغام هاي اسلامي مبني بر اين كه مسلمان خوب، با قدرت و دقت كار مي كند نيز به چشم مي خورد.
به تازگي توليد در دو شركت سايپا و ايران خودرو به سه شيفت كاري افزايش يافته است و به جز در ايام تعطيلات ديني و روز وفات امام خميني (ره) در چهار ژوئن، اين كارخانه ها با 95 درصد ظرفيت در حال كار هستند.
بحث توزيع خودرو نيز در ايران قابل توجه است، در شركت كرمان خودرو كه با فولكس واگن و شركت چري چين همكاري مي كند مشتريان بايد براي دريافت خودروهايشان يك ماه در انتظار باشند. بهرام شريعت قائم مقام گروه كرمان خودرو، در اين باره مي گويد: وضع كرمان خودرو بسيار بهتر از سايپاست كه تحويل خودرو آن گاه دو سال به طول مي انجاميد.
مومني از سايپا تصريح مي كند: بسياري از شركت هاي خارجي به دليل ترس از امريكا به صورت بلند مدت وارد بازار ايران نمي شوند و همين امر براي آنها بسيار دردآور است كه بازار ايران را از دست بدهند.
ورود غول هاي خارجي به ايران
با افزايش نقدينگي جامعه ايراني و افزايش سرسام آور قيمت هاي نفت در سال هاي اخير، غول هاي صنعت خودروسازي دنيا چون پژو– سيتروئن، رنو، كيا، هيونداي و فيات با شركت هاي ايران خودرو، سايپا و ساير شركت هاي خصوصي در ايران همكاري مي كنند و معمولا براي عدم سرمايه گذاري مستقيم در اين كشور و پاسخ دادن به واشنگتن، فقط به ارائه ليسانس توليد خودرو اكتفا مي كنند.
هر چند برخي از شركت هاي كره اي و اروپايي در حال كار بر روي بازار ايران و در حال در دست گرفتن بازار هستند.
با وجود اين كه فروش و توليد خودرو در ايران هر ساله با ارقام 30 و 40 درصد در حال رشد است، بازهم شركت هاي خارجي براي ورود به بازار ايران با احتياط گام بر مي دارند. سمند خودروي ملي ايران بر پايه پلت فورم پژو 405 ساخته شده است و از ابتداي توليد تا كنون 300 هزار دستگاه از آن به فروش رسيده است.
پژو نيز تعدادي از متخصصان خود را براي بازديد از خطوط و ارائه كمك هاي فني به ايران فرستاده است و مومني نيز از رشد فروش خودروي زانتياي شركت PSA خبر مي دهد.
هر چند با وجود اعلام خبر گسترش روابط ايران با خودرو سازان فرانسوي، مدير روابط عمومي پژو – سيتروئن در اين باره مي گويد: ما هيچ گونه وابستگي عميقي به بازار ايران چه از نظر صنعتي و چه از نظر بازرگاني نداريم.
مومني نيز اظهار مي كند: خودروسازان ايراني در حال تلاش براي قطع وابستگي به شركت هاي خارجي هستند و در پي سوبسيدهاي فراوان دولت و نرخ بالاي تعرفه واردات خودرو، شركت هاي داخلي به خوبي رشد كرده اند.
اين گزارش مي افزايد: سود ايران خودرو در سال 2004 به 405 ميليون دلار رسيد و حتي براي خريد شركت روور انگليس نيز اعلام آمادگي كرده بود و اين شركت هم اكنون در حال برنامه ريزي براي صادرات محصولات خود به بازار كشورهاي ونزوئلا، بلاروس، هند و چين است.
معاون صادرات ايران خودرو در پايان اين گزارش با ابراز تاسف از برخي اشتباهات، خاطرنشان مي كند: در سال 1970 كره اي ها كشور ايران را به عنوان مدل خود در صنعت خودروسازي هدف قرار دادند در حالي كه هم اكنون ما در حال پيروي از آنها
هستيم، چنانچه ما(ايران) چنين مشكلاتي با امريكا نداشتيم هم اكنون حداقل صنعت خودروسازي ما در حد كشور كره بود.
صنعت خودرو و تأثیر محیط رقابتی
شرکت¬ها با استفاده از شناسایی نیروهای رقابتی، با پورتر فرصت¬ها و تهدیدات محیط رقابتی آشنا شده و با بررسی سیستماتیک فعالیت¬های اولیه و ثانویه زنجیره ارزش، نقاط قوت و ضعف سازمان را شناسایی و اقدام به تدوین استراتژی می¬کنند.
شرکت¬ها با استفاده از شناسایی نیروهای رقابتی، با پورتر فرصت¬ها و تهدیدات محیط رقابتی آشنا شده و با بررسی سیستماتیک فعالیت¬های اولیه و ثانویه زنجیره ارزش، نقاط قوت و ضعف سازمان را شناسایی و اقدام به تدوین استراتژی می¬کنند. در این مقاله، سعی شده است تا با استفاده از تجزیهوتحلیل نیروهای اثرگذار رقابتی در صنعت خودرو، بررسی شود.
الف) تهدید کالا و خدمات جایگزین
در صنعت خودروسازی، شرکت¬ها با تولیدکنندگان محصولات جایگزین نظیر صنعت حمل¬ونقل ریلی، هوایی و در سطح بین¬المللی با صنعت دریایی بهمنظور ارائه خدمات به مسافران و حمل¬ونقل کالا، در رقابت هستند.
اگر قیمت نسبی خدمات حمل¬ونقل کالا و مسافر و هزینه¬های استفاده از این خدمات با استفاده از محصولات جایگزین کاهش یابد، بر فشارهای ناشی از رقابت افزوده می¬شود. بنابراین با بررسی مزایا و معایب شبکه¬های ریلی و هوایی، شدت رقابت آنها با صنعت خودرو در ارائه خدمات به مشتریان بررسی می-شود. در کنار شبکه حمل¬ونقل جاده¬ای کالا و
مسافران درواقع شبکه حمل¬ونقل ریلی و هوایی و در سطح جهانی حمل¬ونقل دریایی نیز وجوددارد.درواقع قطار و هواپیما از جمله کالاهای جایگزین در ارائه خدمات هستند که صنعت خودرو با آن مواجه است. حمل¬ونقل کالا و مسافران توسط شبکه ریلی و هوایی، می¬تواند جایگزینی برای استفاده از محصولات ایران-خودرو دیزل، سایپا باشد چون قصد هر دو ارائه خدمت به مسافران یا جابه¬جایی کالا و خدمات است. به¬طورکلی، خدمات حمل¬ونقل در جابه¬جایی کالا، به-عنوان عامل کار و حمل¬ونقل مصرف¬کنندگان و عرضه-کنندگان به بازارها مورد استفاده قرار می¬گیرند. مزایا و معایب هر یک از شبکه¬های یاد شده عبارتند از:
۱) حمل¬ونقل هوایی
صرفهجویی در وقت از مزایای بارز استفاده از هواپیماهای باربری و مسافربری است، اما اطمینان به آن بهدلیل سقوط¬های مکرر هواپیما در ایران و تاثیر منفی بر ادراک مسافران، کمتر از وسایل نقلیه جاده¬ای و ریلی بوده و هزینه¬های استفاده از آن نیز بالا است. بههمیندلیل، اکثر کسانی که از سطح درامد متوسط یا بالایی برخوردارند از این شبکه برای حمل¬نقل استفاده می¬کنند. باتوجه بهاینکه در کشور ما محدودیت خطوط هوایی و هزینه بالا وجود دارد و چون درامد قابل تصرف اکثر مردم، متوسط روبه پایین است، قادر به استفاده از امکانات این شبکه نبوده و بیشتر از شبکه ریلی و جاده¬ای استفاده می¬کنند.
۲) حمل¬ونقل ریلی
استفاده از این شبکه ارتباطی، دارای مزیت¬هایی است که حمل¬ونقل کالا و مسافران را به سوی خود جذب کرده است. طبعا این مزایا باعث افزایش استفاده از این شبکه حمل¬ونقل شده و تهدیداتی را متوجه اتوبوس¬های بین شهری و کامیون¬ها کرده است. سودآوری تعاونی¬ها و صاحبان اتوبوس¬های بین شهری، بستگی بهمیزان استقبال مسافران از این شبکه ارتباطی دارد. اگر مسافران بهسوی قطارهای بین شهری جذب شوند، باعث می¬شود که تعداد مسافران تعاونی¬ها کاهش یافته و این روند نزولی باعث کاهش سودآوری تعاونی¬ها شده و سرانجام خرید این اتوبوس¬ها کاهش یافته و سودآوری سازندگان تحت تأثیر قرار میگیرد. قطارهای باربری نیز که به حمل¬ونقل کالا مبادرت می¬ورزند، تهدیداتی را متوجه دارندگان کامیون و کامیونت¬ها کرده است و سودآوری آنها را بهمخاطره می¬اندازند. از جمله مزیت¬های راه¬آهن
، ایمنی آن است. ایمنی در حمل¬ونقل ریلی بیشتر از دیگر وسایل نقلیه بوده و هزینه بهره-برداری از آن نیز مناسب است.
در مقایسه با اشغال سطح زمین مساوی، راه¬آهن ۳ تا ۵ برابر بیشتر از حمل¬ونقل زمینی کارایی دارد، مصرف انرژی این وسیله کمتر از دیگر موارد بوده، با محیطزیست سازگاری بیشتری دارد و آلودگی کمتری ایجاد می¬کند. تهدیدات استفاده از قطار برای سازندگان اتوبوس¬های بین شهری، کامیون و کامیونت، جدی¬تر از هواپیماست. از آنجا که قیمت حملونقل ریلی رقابتی بوده و امکان استفاده از فضای آزاد و امکانات رفاهی بیشتری وجود دارد. همچنین تنوع در ارائه خدمات قطارهای
مسافربری می¬توانند پاسخگوی نیازهای متنوع مشتریان با هر درامدی باشند. استفاده از هواپیما نیز بهدلیل گرانبودن و عدم اطمینان از امنیت جانی، کمتر است. از سوی دیگر، دسترسی به راه¬آهن در همهجا امکان¬پذیر نیست و خطوط ریلی محدود است. از خودرو نیز می¬توان در هر مکان دارای جاده شوسه یا آسفالت، استفاده کرد، بههمیندلیل برای صنعت خودرو مزیتی خاص بهشمار می¬آید.
