بخشی از مقاله
چکیده
انسان بیش از نیمی از عمر خود را در خانه سپری می کند وخانه از مهمترین عوامل شکل گیری رفتار فردی و اجتماعی افراد می باشد. خانه به عنوان مکانی که تمام اقشار جامعه در سنین مختلف از آن استفاده می کنند، نقش اساسی در سلامت انسان، چه از نظر جسمی وچه از نظر روانی دارد و عاملی برای شکل گیری فرهنگ یک جامعه است. در شهر های امروزی تراکم ساختمان ها
æ گسترش آنها در ارتفاع باعث شده انسان نتواند به آسایش وآرامش در زندگی خود دست پیدا کند و خود را از طبیعت جدا و محروم ببیند. خانه ناسالم آثار زیان باری بر سلامت انسان دارد که از جمله آنها می توان به مسمومیت ها، افسردگی و اختلالات روانی اشاره کرد. از این رو طراحان و معماران شهری با رویکرد به معماری سبز یا طبیعت گرا سعی درایجاد آسایش و آرامش افراد
æ برگرداندن هویت های اجتماعی، فرهنگی وجغرافیایی محیط به شهر های مدرن دارند. در واقع به گفته ی »رابرت پنتس« "ساختن فضاهای سبز در شهر حس جامعه گرایی و داشتن زندگی مسالمت آمیز را بالا می برد".
هدف این پژوهش، بررسی تاثیر کالبد محیط بر سلامت روان در فضاهای مسکونی و تحلیل فرضیات معمارانه موثر بر آن از دیدگاه دانش روانشناسی محیطی می باشد. روش تحقیق این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و منابع از مقالات مرتبط با موضوع می باشد.
واژههای کلیدی: فضای سبز ، روانشناسی محیط ، معماری داخلی ، محیط زیست ، سلامت روان
-1 مقدمه
انسان و محیط زیست همواره تآثیر متقابل بر یکدیگر داشته اند. در گذشته دور این انسان بود که بیشتر تحت تاثیر محیط زیست قرار می گرفت، اما امروزه این انسان است که بر محیط زیست خود اثر می گذارد وحتی اگر اثری از آن بپذیرد، در واقع بازخورد آن اثری است که خود ایجاد کرده است. طبیعت و سرشت انسان همیشه به دنبال آرامش محیطی و طبیعت بکر و سبز است. فضای سبز و به ویژه رنگ سبز یا تغییرات فصلی آن دارای اثرات روانی بسیار موثری است. ارتباط با طبیعت موجب کاهش فشار عصبی و بهبود سلامت روحی و جسمی انسان ها می شود.
امروزه زندگی شهری مدرن، عاملی برای بیماری های روحی و روانی ناشی از آلودگی های روانی و محیطی می باشد. کمبود محرک های شهری برای تحرک شهروندان و هم چنین استرس های ناشی از شهرنشینی، بیماری های قلبی و عروقی را به طور فزاینده ای افزایش داده است. امروزه تحقیقات به سمت ایجاد محیط هایی در حال حرکت است که امکان کاهش استرس به واسطه طراحی محیطی امکان پذیر باشد. امروزه زندگی شهری مدرن و تراکم های ناشی از آن، تمامی فضاهای انسانی را به دور از محیط های سبز نموده است و یکی از دغدغه های برنامه ریزان و طراحان شهری ارتباط برقرار کردن بین منظر و سلامتی است که هم اکنون به عنوان یک سیاست مهم برنامه ریزی شهری قلمداد می شود. منظر یک عنصر مهم در سلامت اجتماعی و فردی است و هم چنین سلامتی تنها به وضعیتی اطلاق نمی شود که فرد بیمار نیست، بلکه آرامش جسمانی، روانی و اجتماعی فرد نیز مهم است (داورپناه .( 1390
داشتن چنین پس زمینه ای از منظر و سلامتی، رویکرد برنامه ریزی و طراحی منظر را دگرگون می نماید. از این رو آشنایی با تأثیرات منظر بر پیشگیری از این بیماری ها و افزایش سطح سلامت جامعه بسیار مهم است. امروزه برنامه ریزی شهری پایدار مبتنی بر توسعه مفاهیمی که در جهت دستیابی هرچه بیشتر شهروندان به رفاه اجتماعی است، می باشد که سلامت روحی و روانی شهروندان نیز از جمله این رفاه محسوب می شود. نابسامانی فضاهای شهری ریشه در عدم پاسخگویی مناسب به توقعاتی که در طول تاریخ نسبت به شهرها ایجاد شده است، دارد. در چندین سال اخیر، زندگی شهری مدرن مولدی در ایجاد بیماری های روحی و روانی ناشی از آلودگی های روانی ومحیطی و افزایش میزان افسردگی و استرس در جوامع شهری شده است. در جوامع شهری، در راستای کاهش استرس ها و افزایش سلامت روحی و روانی شهروندان، توجه به تعلقات محیط شهری شهروندان مانند عناصر طبیعی، اماکن تفریحی، پارک ها و ... و دعوت آنها برای حضور در این مکان های شهری از شاخص های اصلی، در برنامه ریزی است.
در رویکرد توسعه پایدار، مناظرشهری در افزایش پایداری اجتماعی نقش بسزایی ایفا می نمایند. در این میان به نقش معماری و شهرسازی در کاهش استرس ها، ارتقاء سلامت جسمی و روحی و روانی شهروندان، توجه اندکی شده است. این مقاله ضمن ارزیابی شاخصه های سلامت اجتماعی و منظر شهری و رویکرد توسعه پایدار شهرنشینی، به بررسی نقش معماری و شهرسازی در افزایش سلامت روحی وروانی شهروندان و کاهش استرسهای زندگی آنان می پردازد.
-2 فرضیه ها
1-2 به نظر می رسد فضاهای سبز شهری به تعدیل و بهبود کیفیت هوای شهرها کمک کند. فرض محقق بر این است که با اجرای این طرح ها در نزدیک ترین فاصله به فضا های مسکونی و پرتراکم شهری، می توان تاثیر بیشتری از این فضا ها گرفت.
2-2 به نظر می رسد تاثیر این فضاهای سبز در بالا بردن روحیه و پرکردن اوقات فراغت ساکنین شهر هایی که از روستاها و محیط های طبیعی دور هستند، بیشتر است.
-3 اهداف تحقیق
1-3 تعدیل و بهبود کیفیت هوای فضاهای شهری به ویژه در کلان شهرها و شهرهایی که هوای بسیار آلوده ای دارند.
2-3 پر کردن اوقات فراغت و نزدیک کردن ساکنین به محیط طبیعی و ایجاد یک چشم انداز زیبا.
-4 نوع روش تحقیق
نوع تحقیق از نظر کاربردی و از نظر روش و ماهیت، جزو روش های تحقیق توصیفی و کتابخانه ای محسوب می گردد.
-5 پیشینه مطالعات فضاهای سبز
مقالات متعدد و مختلفی در مورد اهمیت فضاهای سبز در روحیه افراد و کیفیت زندگی و... به نگارش در آمده و در همایش ها و کنفرانس های مختلف ارائه شده است.
-6 تئوری کاپلن در افزایش خاصیت منظر شهری
کاپلن در سال 1995 با ارائه یک تئوری، چهار خصوصیت ویژه را برای مناظر شهری برشمرد که استفاده از آن در برنامه ریزی و طراحی، سبب افزایش تأثیرات منظر طبیعی می شود:
1-6توان دور شدن از محیط های روزمره
محیط های طبیعی همچون پارک های شهری، جنگل ها و دریاچه ها، مکانی ایده آل برای تغییر در روند زندگی روزمره می باشند. این بعد روانی طبیعی، با ورود به یک پارک شهری و حتی با یک نگاه ساده از پنجره خانه و یا دفتر کار می تواند حاصل گردد و این بدین معنی است که مسئله دور شدن از محیط، تنها به معنای فاصله گرفتن از شهر نیست و حتی دید از پنجره نیز می تواند یکی از جنبه های این مقوله باشد. ازاین بعد روانی می توان نتیجه گرفت که دسترسی آسان و سریع به طبیعت، یک منبع مهم در کاهش استرس منجر به افسردگی می باشد.
2-7 توانایی جذب محیط
طبیعت و معماری منظر باید سبب جذب هر چه بیشتر مردم به محیط های طبیعی شود. اجزای طراحی طبیعت، همچون کاربرد درختان، آب و... باید به گونه ای استفاده شود که محیط، هر چه بیشتر طبیعی جلوه نماید، به طوری که می توان گفت مناظر طبیعی همچون پارک ها، هرچه قدر ارگانیک تر طراحی شوند، در این بعد موفق تر خواهند بود.
3-7 ایجاد حس وسعت
به اعتقاد کاپلن منظر طبیعی شهر، باید به گونه ای طراحی شود که یک قطعه زمین کوچک نیز یک حسی از فراخی و وسعت عمل را القا نماید، زیرا در این حالت بالاترین تأثیر را بر روی مخاطبان خود خواهد گذاشت. وی این احساس را با استفاده از شیوه های مینیاتورسازی و ایده پردازی منظر ممکن می داند. باغ های ژاپنی، نمونه های عالی از یک دنیای بزرگ کیهانی می باشند که در قالب منظرسازی تجلی یافته اند.
4-7 همسازی و تطبیق
بسیاری از مردم کارهای روزمره خویش را به دور از طبیعت انجام می دهند، درحالی که طبیعت،ذاتاٌ خاصیتی تطبیق پذیر با برخی از امور فردی دارد و برآیند این امور در این محیط ها، به مراتب بیشتر است، برای مثال دویدن و یا پیاده روی در فضای باز از این دسته اند. طراحی منظر های شهری، همچون پارک ها بایستی توان برآوردن نیازهای طیف گسترده ای از افراد را داشته باشند. برای مثال علاقه به آب بازی کودکان موردی است که می توان با در نظر گرفتن آن در روند طراحی به این نیاز پاسخ داد( 1995 S-Kaplan ، .(182-169
-7 تاثیرات منظر بر سلامتی
مطالعات گوناگون نشانگر تاثیرات منظر شهری در شهر ها است. منظر شهر متشکل از کلیه عناصر مصنوع وطبیعی موجود در یک شهر، اعم از بناها، فضاهای شهری، انسان ها، رفتارها و فعالیت هایشان، اتومبیل ها، انواع پوشش گیاهی و مظاهر طبیعی شهر، مبلمان شهری و ... ( 1989 S-Kaplan ، .(180-179 به عنوان نتیجه ای از تاثیر و تاثر متقابل عوامل شکل دهنده شهر و جامعه شهری است و در روحیات و رفتارهای انسان در محیط شهری تاثیر قابل ملاحظه ای بر جای می گذارد. رهایی سریع از استرس های محیطی، خستگی روحی و بهبود سریع از بیماری های فیزیکی و در نهایت تاثیراتی که در بلند مدت بر رفتار انسان گذاشته می شود، از جمله تاثیرات مناظر شهری محسوب می شود (شامقلی و همکاران:1384، .(2
-8 ارزش مناظر طبیعی برای انسان ها
با رسیدن سطح درآمدها به سطح زندگی نرمال، انسان ها شروع به خریدن گل و گیاه برای خانه و باغچه های خود می کنند و مشغول شدن آنها در گروه ها و فعالیت هایی در محور طبیعیت و خریدن خانه هایی که دارای باغچه است، نظراتی هستند دال بر فایده مندی انسان در ارتباط نزدیک با طبیعت که از طرف هر کسی مورد پذیرش واقع شده است. در مقابل این ها مطالعاتی جهت شناسایی دلایل علمی در این موضوع نیز وجود دارد. برای مثال، مطالعات انجام گرفته در ایالات متحده نشان داد که بیشترین مناطق برای جلب توریست را مناطق طبیعی تشکیل می دهد. داشتن ارزش بیشتر خانه هایی که به پارک ها و مناطق طبیعی نزدیک هستند، کمتر دست به دست شدن این جور مکان ها و نارضایتی افرادی که در مکان هایی فقیر از فضای سبز زندگی می کنند، به عنوان دلایلی بر میزان اهمیت فضای سبز برای انسان ها ارایه شده بودند(شامقلی و همکاران:1384، .(2
یکی از ابعادی که در این موضوع شاید کمتر به چشم می خورد: وابسته نبودن فواید ناشی از ارتباط با طبیعت به ارتباط فعال است. هر چقدر اهمیت فضای سبز و پارک ها برای انسان ها به تفریح و تفرج و فعالیت های اجتماعی ارتباط داده می شود، ولی بهره مندی انسان از طبیعت براساس ارتباط غیر فعال به طور قابل ملاحظه معین شده بود. نقش مهم مناظر طبیعی در رفاه و خوشبختی انسان دو نوع ارتباط غیرفعال را در بر می گیرد. یکی از این ها امکان تشخیص و تمیز مناظر طبیعی، دیگری نیز گرچه به صورت مستقیم مورد استفاده و مشاهده واقع نمی شود ولی در صورت نیاز قابل دسترس بودن آن است.
-9 رفتار متقابل انسان ها با طبیعت
در سال های اخیر مطالعات بیشتری جهت بررسی رفتار متقابل انسان ها با طبیعت انجام گرفته بود. بدست آوردن انواع فایده در نتیجه پیوستن مردم در پروژه های حیات وحش شهری و یا گروه های محافظ محیط زیست را در یکی سری از مطالعات ثابت شده بود. موستین (1979) دلایل اثرات مثبت مناظر طبیعی برروی انسان در نتیجه ارتباط نزدیک انسان با طبیعیت را بررسی کرده و بهره مندی انسان از طبیعت را به شکل حسی (دور شدن از محیط کار و زندگی، حس تنها ماندن، حس سکوت و آرامش)، فکری (بررسی طبیعیت، بررسی تاریخ مناظر طبیعی موجود در محیط زیست، بدست آوردن قابلیت های مختلف و جدید )، اجتماعی ( به راحتی آشنا شدن و برقراری ارتباط با دیگر افراد اجتماع در محیط های طبیعی، روحیه همبستگی با دیگر افراد و پیدا کردن حس مسوولیت در مورد مناظر طبیعی محلی) و فیزیکی (حضور یافتن در هوای تازه، خود را سرحال احساس کردن، بوییدن گل ها، و شنیدن آواز پرندگان و غیره) را شناسایی کرده بود.
مطالعه دیگری که در سه شهر مختلف کانادا به انجام رسیده بود، افرادی که در نزدیکی پارک ها زندگی می کردند، استفاده از این نوع مناطق را به منظور فعالیت های فیزیکی،ارتباط با طبیعیت، فعالیت های اجتماعی و دور شدن از محیط پر استرس شهری معین کرده بود(شامقلی و همکاران:1384، .(2 ارتباط داشتن با طبیعت اهمیت ویژهای برای گروههای نژادی دارد که در یک مطالعه دیگر بررسی شده بود. مطالعات دیگر، اهمیت قایل شدن تمام طبقات اجتماع به ارتباط با طبیعت در زندگی روزمره، تداعی شدن خاطرات دوران کودکی برای افراد در نتیجه ارتباط با طبیعت، مشاهده باغچه های خانگی به عنوان دری که به روی طبیعت باز می شود و ارزش قائل شدن آنها را به این نوع مکان ها را معین کرده بود.
-10 فواید حاصل از حضور یافتن در طبیعت
ارتباط نزدیک با طبیعت از جهت روانی برای ایجاد آرامش موثر بوده و به همراه شروع دوره شهر نشینی ایده کاهش فشار های روحی با ایجاد ارتباط با طبیعت نمایان شده است. معمار مناظر طبیعی آمریکا فردریک لوو اولمستیت 100سال پیش پذیرفته بود که زندگی شهری باعث ایجاد استرس می گردد و مناظر طبیعی را به عنوان یک عامل کاهش دهنده استرس معرفی کرده بود (شامقلی و همکاران:1384، .(5 دوباره در قرن 19 به نظر وکتوریا، وجود پارکها در شهرها برروی سلامتی انسان تاثیر مثبتی دارد، که در دوران او از طرف اصلاح گرایان پارک های در شهر های مختلف انگلستان احداث شده بود. اساس جنبش باغچه های شهری (the garden city movement)، نیز دوباره به رابطه مثبت مابین انسان و طبیعت استوار است (شامقلی و همکاران:1384، .(5
مطالعه تاثیر طبیعت برروی روان انسان با روش های علمی خیلی دیر شروع شده، در 30 سال اخیر از طرف دانشمندان علوم طبیعی و اجتماعی تئوری های مختلفی دال بر چگونگی افزایش رفاه و کیفیت زندگی انسان ها با حضور یافتن در طبیعت، ارائه شده بود. افرادی که بصورت حرفه ای در مراکز درمانی و بیمارستان ها فعالیت می کنند، جهت مداوای افراد بیمار از روش هایی مانند مشغول کردن آنها به فعالیت در باغچه ها و برقرار نمودن ارتباط بین آنها و گیاهان، به طور گسترده استفاده می کنند (شامقلی و همکاران:1384، .(2 خیلی از مطالعات در زمینه روان شناسی، تاثیر شهرنشینی برروی سلامت روحی انسان ها را مورد بررسی قرار داده است و خیلی از روان شناسان نسبت به سلامت روحی بیشتر تاثیر چشم اندازهای طبیعی را روی بیماری های روحی بررسی کرده اند(شامقلی و همکاران:1384، .(4 به همراه این بررسی ها، مطالعاتی در این زمینه در سال های اخیر روبه فزونی یافته و خیلی از مطالعات سعی برشناساندن نقش مناظر طبیعی در سلامتی انسان کرده بودند.
-11 تاثیرات مثبت گل
نتایج پژوهش پژوهشگران رفتارشناسی دانشگاه روگرز در نیوجرسی آمریکا نشان می دهد، ارتباط با طبیعت و لذت بردن از مناظر زیبای آن راهی ساده، اما مهم جهت کسب آرامش و تلطیف روح و روان آدمی است که در این بین کاشتن گل و گیاه و یا دریافت هدایایی مانند گل می تواند بیش از هر چیز شادی و طراوت را به انسان هدیه دهد.
نکته جالب توجه درباره نقش گل در سلامت روحی- روانی افراد آن است که فرد با تماشا کردن به گل و لذت بردن از طراوت، رنگ و عطر زیبای آن می تواند حالت روحی نامتعادل خود را تغییر داده و به حالت طبیعی بازگرداند. در واقع گل عاملی جهت تعدیل رفتار در طول شبانه روز بوده و هر بار نگاه کردن به گل عاملی جهت ایجاد یک اتصال عصبی مثبت در مغز است.
پژوهش های دکتر جونز روانشناس دانشگاه روگرز نیز نشان می دهد نگاه کردن به گل یا دریافت گل می تواند به مدت طولانی روی حالات روانی فرد تأثیر گذاشته و رفتار او را به سرعت دگرگون کند، به طوری که افرادی که در محیط اطرافشان منزل، محل کار و... گل و گیاه وجود دارد بیش از دیگران- دو تا چهار برابر- آرام، مهربان، شاد و با گذشت بوده و می توانند این حس را با رفتار مثبت خود به دیگران نیز منتقل کنند، بنابراین پژوهشگران توصیه می کنند همواره یک شاخه گل یا یک گلدان کوچک گل در معرض دید خود داشته باشید.
وی معتقد است گل و گیاه به ویژه دریافت حتی یک شاخه گل یا یک گلدان کوچک گل به سرعت می تواند روحیه شخص را تغییر داده و او را شاد و هیجان زده کند. لبخند، اولین و مهم ترین نشانه این تغییر است. احساس شادی و سرزندگی در همه افراد و در هر سنی به سرعت و به خوبی نمایان می شود.
گلها می توانند تاثیری آنی بر روی حس خوشنودی وارد کنند تمام شرکت کنندگان در این تحقیق با لبخندهای "واقعی" و "هیجان زده" از هدیه گرفتن گل استقبال کردند و حس قدرشناسی و سرخوشی فوق العاده ای از خود نشان دادند این عکس العملی همگانی است و در تمام رده های سنی دیده می شود. گل تاثیر مثبت و طولانی بر حال و هوای اشخاص می گذارد، شرکت کنندگان در آزمایش توضیح دادند که پس از دریافت گل کمتر احساس اندوه، اضطراب و بی تابی داشته اند و در رفتار خود نشانه های بارزی از خوشی و رضایت را مشاهده کرده اند. گل موجب برقراری رابطه ای صمیمی می شود و حضور گل، برقرار کردن ارتباط با خانواده و دوستان را افزایش می دهد پروفسور روانشناسی دانشگاه روتگرز خانم دکتر هاویلند جونز می گوید: " عقل سلیم به ما می گوید که گلها ما را شاد می کنند"(خسروشاهی،.(1385
حالا علم هم به ما ثابت کرده است که گلها نه تنها ما را از آنچه تصور می کردیم، شادتر می کنند، بلکه تاثیر قوی و مثبتی بر افزایش احساس آسایش ما دارند.
1-11 فضاهای مشترک
این تحقیق به بررسی مکانهایی در خانه که افراد معمولا برای گذاشتن گل انتخاب می کنند نیز پرداخته است. گلها معمولا در جاهایی قرار داده می شوند که همه به توانند آن را ببینند، مانند سرسرا، اتاق نشیمن و اتاق غذا خوری و بر این حقیقت دلالت می کنند که گلها نمادی برای تقسیم خوشی ها هستند. بنا به گفته دکتر هاویلند جونز، " گلها برای کسانی که به اتاق وارد می شوند احساسات مثبت به ارمغان می آورند و فضا را بیش از پیش دعوت کننده و خودمانی می کنند".
2-11 تاثیرات مثبت گل بر سالمندان
سالمندان در هر نقطه از جهان، هر روز خود را با قدمی به سمت پیری، خمودگی، ضعف حافظه و انزوای اجتماعی آغاز می کنند. محققان دانشگاه روتگرز بهبود وضعیت روحی سالمندان را نیز یکی از اهداف خود قرار داده اند. یک تحقیق 6 ماهه بر روی شهروندان بزرگسال نشان داده است که وجود گلها به طور عمیق و موثر موجب کاهش افسردگی و خمودگی، افزایش و توسعه برخوردهای اجتماعی و تقویت کننده حافظه در سنین بالا هستند. 81 درصد از سالمندان شرکت کننده در این تحقیق اعلام کردند که در پی هدیه گرفتن گل، از میزان کسالت آن ها کاسته شده است. چهل درصد از آنها در خارج از چهارچوب دائمی دوستان صمیمی و خانواده، به معاشرت و شرکت در مناسبت های اجتماعی پرداخته بودند و 72 درصد از آنان در تست های حافظه به نتایجی مثبت و کاملا متفاوت از تست های ابتدای تحقیق دست یافتند. دکتر هاویلند جونز می گوید:" مردم شاد، از زندگی طولانی تر و سلامت تری بهره مند می شوند و تغییرات را با دیدگاه مثبت پذیرا می شوند. تحقیقات ما نشان داد که در طی روند سالخوردگی، اندکی از طبیعت، می تواند یک دنیا معجزه کند و بر میزان رضایت ما از زندگی بیافزاید"(خسروشاهی،.(1385
-12 اهمیت فضای سبز و تأثیر آن بر روان انسان
فطرت انسانها گرایش ذاتی به طبیعت دارد. نیاز انسانها از ابتدای خلقت به گیاه و طبیعت نیاز زیستی و حیاتی بوده است. این یک نیاز فیزیولوژیکی است. از این جهت که شامل یک نیروی فیزیکی- شیمیایی در مغز است که تمامی توانایی های عقلی و ادراکی فرد را سازمان داده و هدایت می کند. نیازها می توانند از لحاظ اضطراری بودن یا نبودن با هم متفاوت باشند. اگر نیازهای اولیه انسان ارضاء نشوند ممکن است که نیاز به پرخاشگری قویترین نیاز باشد.
فضای سبز سرشار از رنگهای متنوع است اما رنگ سبز در آنها حاکمیت دارد. رنگ سبز از نظر روانشناسی اصولا" رنگ آرامبخشی است و می تواند فضای مربوط را از نظر روانی برای انبوه مردمی که در مراکز انسانی تجمع کرده اند قابل تحمل تر نماید. هنگامی که یک فرد به طبیعت روی می آورد و درختان سر سبز و گل های زیبا را می بیند و صدای آب و نغمه پرنده ها را می شنود لحظه های دلپذیری برای او ایجاد می گردد. در زمینه اثرات روانی درختان و فضای سبز تحقیقات انجام گرفته نشان دهنده این مطلب بود که فضای سبز دوره بستری بیماران را کوتاه و دوره نقاهت آنها را تا %8 کاهش می دهد. (شامقلی و همکاران:1384، (2
کاشت صحیح درختان می تواند بر روی مصرف انرژی در ساختمان ها تأثیر قابل ملاحظه ای داشته باشد. هزینه گرم کردن یا خنک کردن ساختمان ها در صورت کاربرد درختان کاهش می یابد. درختان باعث جذب %9 انرژی خورشیدی در تابستان شده و گرمای داخلی ساختمان ها را می توانند کاهش دهد. علاوه براین اثر تعدیلی درختان و فضای سبز روی دمای شهرها سبب می شود که مصرف انرژی لازم برای تبرید انتشار گازهای گلخانه ای متصاعد شده از واحدهای مولد انرژی کاهش یابد. کاهش دما در شهرها دراثر تعریق و سایه نه تنها سبب صرفه جویی در انرژی بلکه سبب صرفه جویی درمصرف آب نیز می شود.
-13 طبیعت و رشد کودک
قرارگیری درمحیط غنی وپیچیده طبیعت مغز و تفکر را غنی و پیچیده می کند هوش را بالا می برد و محرومیت از محیط طبیعت تناسب ذهن ورفتار پرخاشگرانه را تشویق می کند. طبیعت در کنار الهام بخش بودن، هیجان، کنجکاوی، احساس ترس و رقابت را در کودکان بیدار می کند و به رشد شخصیت و بلوغ عاطفی او کمک می کند. (شامقلی و همکاران:1384، .(6
-14 به طورکلی می توان تاثیرات روان شناختی فضای سبز را بر شهروندان به صورت زیر بیان کرد :
1-14 ایجاد آرامش روحی و روانی :
علاوه بر آثار روحی و روانی و آرامش که در اثر قرارگیری در طبیعت و نظاره گری فضای سبز حاصل می شود، ازنظر علمی می توان به یک مورد اشاره کرد و آن هم تولید فیتونسید است. درختانی مانند گردو،کاج و... از خود ماده ای به نام "فیتونسید" در فضا رها می کنند که این مواد روی انسان اثر فرح بخشی دارد؛ به گونه ای که این ماده می تواند تعادل بین دو نیم کره مغز را به خوبی برقرار سازد و حالت طبیعی و آرامبخشی را به انسان ارزانی کند(علیزاده، .(9-10:1381
2-14 تاثیرات مثبت در سلامت جسمی و بدنی افراد :
مردم در جوامع صنعتی خیلی کم ورزش می کنند؛ برای بسیاری از فعالیت های بدنی جایی در کارهای روزانه ندارد، در نتیجه برای اینکه این افراد به فعالیت بدنی بپردازند باید بیش از پیش آنها را به این کار ترغیب کرد. محیط های جذاب ازجمله فضای سبز می تواند مردم را تشویق به شرکت در چنین فعالیت هایی کند. از پژوهش های انجام شده چنین بر می آید که محیط های سرسبز به عنوان مکانی برای این فعالیت های تفریحی بر مکان های ساخته شده رجحان دارند. به عنوان مثال راجراولریخ در تحقیقی که در زمینه اثرات روانی درختان و فضای سبز روی دوره بهبود بیماران در یک بیمارستان انجام داد به این نتیجه رسید که فضای سبز می تواند دوره بستری بیماران را کوتاه کند(مجنونیان،.(213:1374
3-14 ارتقای کارایی و راندمان عملکردی افراد (افزایش بهره وری ):
زندگی در شهرها و بطورکلی در دنیای مدرن باعث مکانیکی شدن زندگی انسان ها گردیده است. اوقات فراغت را برای انسان ها کم کرده است و با این فرصت کم فراغت از کار، نمی توان رفتن به سفرهای طولانی و چند روزه را در برنامه زندگی قرار داد. بنابراین مجبور به استفاده بهینه از فرصت کم فراغت از کار و زندگی روزمره می شود و بهتری مکان برای انجام این کار فضاهای سبز شهری است؛ زیرا با قرارگیری در این گونه فضاها، انگیزه زندگی کردن افزایش و متعاقب آن کارایی و راندمان عملکردی افراد نیز افزایش می یابد.
4-14 حل چالش ها و تنگناهای افراد ازطریق تبادل افکار ،مشورت های دوستانه و ... در کانون های رسمی و غیررسمی مستقر در پارک ها و فضاهای سبز
5-14 تاثیر بر روی رفتار انسان ها و پویایی ذهنی و رفتاری آنها
6-14 ماندن افراد در وضعیت های فیزیکی و روحی مناسب از طریق حضور مستمر در فضاهای سبز مثل نرمش،ورزش و ... در این فضاها
-15 تأثیرات منظر بر سیمای شهری
جامع ترین تأثیرات منظر را می توان در قالب عمومی شهری جستجو نمود .حرکت روزانه در مناطق شهری، حضور روزمـره را در مناطق شهری همچون اتوبان ها، خیابان ها و ... در پی دارد .افزایش میزان سبزینگی در تمامی سـطوح شـهری باعـث کـاهش تأثیرات استرس محیطی می شود .آنچه که در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، المان هایی است که می بایست درنقاط پرتراکم شهری و مناطقی که مناظر طبیعی، کمتر به چشم می خورند، در نظر گرفت .تابلوها و نقاشی های خیابانی بر روی دیـواره های ساختمان ها، پل ها و ... امروزه در برنامه ریزی شهری، جایگاه ویژه ای یافته اند، اما آنچه اهمیـت دارد ایـن اسـت کـه عـدم
توجه به انتخاب نوع این نقاشی های دیواری، می تواند با افزایش استرس های محیطـی، نقـش منفـی ایفـا نمایـد. اصـولا تصـاویر طراحی شده بر روی دیواره ها، باید امکان ایجاد خاصیتی روانی که از آن تحت عنوان سرگرمی مثبت و یا عامل حواس پرتی مثبت یاد می شود، را فراهم نماید.
سرگرمی(حواس پرتی) مثبت، یک المان محیطی است که باعث ایجاد احساس مثبت در فرد شده و باعـث کـاهش اسـترس و افکار آزاردهنده وی می شود .(Ulrich R S, 1991; 3: 97-109)تنها نقاشی از مناظر طبیعی بر روی بیلبوردها و یادیواره ها مـی تواند باعث آرامش و کاهش استرس شده و به عنوان سرگرمی مثبت عمل نمایـد و تصـاویر مفهـومی تبلیغـاتی، تصاویرآبسـتره و انتزاعی، نتایجی منفی بر روی شهروندان خواهد داشت(.( Heerwagen J 1990,280 -269
-16 گیاهان در معماری داخلی
گیاهان دیاکسیدکربن را به اکسیژن تبدیل میکنند. هوا را تصفیه میکنند و قادرند آلایندههای مضر را از بین ببرند. با وجود گیاهان هوا تمیزتر شده و رطوبت هوا بهطور طبیعی حفظ میشود. گیاهان از نظر روانی هم فوایدی دارند. وجود گل و گیاه موجب شادی و کاهش استرس و افزایش کارایی میشود. وجود رنگ سبز گیاه در یک اتاق زیبایی و انرژی بیشتری در فضا ایجاد میکند. بررسیها نشان داده است علایمی مانند سردرد، استرس، خوابآلودگی و سرماخوردگی در صورت وجود گل و گیاه در خانه کاهش پیدا می کند.
