بخشی از مقاله
تصميم گيري در شرايط عدم اطمينان
فهرست:
عقلانیت و رفتار در شرایط عدم اطمینان
تصميم گيري و انواع آن
مهندسي اقتصاد و تصميم گيري
بررسي الگوي سه نوع تصميم گيري امام (ره) با استفاده از مدل تصميم گيري حکيمانه
منبع:
www.iranravan.com
عقلانیت و رفتار در شرایط عدم اطمینان
از برخی کامنت های دوستان این طور برداشت می کنم که نتایجی که در بحث های اقتصاد و فاینانس رفتاری مطرح می شود را با پیش فرض "غیرعقلانی" بودن تحلیل می کنند. این برداشت به نظر من درست نیست.
مساله این نیست که اگر آدم ها مثلا وزن بیشتری به احتمال های حدی بدهند یا شکل تابع مطلوبیتشان در اطراف نقطه خاصی تغییر کند (نظریه چشم انداز) و یا در برابر گزینه مبهم طوری رفتار کنند که معیارهای معمول احتمال را نقض کند (ابهام گریزی) و الخ دارند "غیرعقلانی" رفتار می کنند.
کل پروژه این است که سعی کنیم که مدلی برای ترجیحات آدم ها تحت شرایط عدم اطمینان استخراج کنیم که "عقلانی" باشد. ترجیحات عقلانی هم در این فضا دو خصوصیت دارد: اولا کامل (Complete) است به این معنی که قادر است که هر دو گزینه ای را رده بندی کند و ثانیا خاصیت تراگذاری (Transitivity) دارد یعنی اگر الف به ب و ب به پ ترجیح داده شد الف به پ ترجیح داده شود.
کار دانشمندان تئوری تصمیم این است که به انواع و اقسام رفتارهای آدم ها در شرایط عدم اطمینان نگاه کنند و مدلی برای مطلوبیت تحت این شرایط بسازند که بتواند رفتار را چارچوب بندی کند. مدل ساده و رایج فعلی مدل مطلوبیت انتظاری فون نویمان مورگن اشترن است که ثابت می کند که می توان تابع مطلوبیتی روی تک حالت ها داشت
که بتواند رفتار روی گزینه های ریسکی را عقلانی کند. انواع آزمایش های بعدی نشان داده که رفتار تجربی همیشه منطبق با این مدل کار نمی کند (مثلا نقش احتمال ها بر خلاف ادعای این مدل خطی نیست) و لذا باید به دنبال مدل های بهتری بود. در واقع این آزمایش ها موارد ابطالی برای نظریه مطلوبیت انتظاری هستند و نه برای نظریه عقلانیت.
تصميم گيري
هر فردي بدون استثنا در هر لحظه از زندگي مشغول تصميم گيري است . من و شما براي هر عملي كه انجام مي دهيم در خودآگاه يا ناخودآگاه خود ابتدا تصميم گيري مي كنيم .
فرآيند تصميم گيري زماني معني پيدا مي كند كه چندين راه براي انتخاب وجودداشته باشد . بديهي است در زماني هم كه اجبار وجود دارد ما باز هم در حال تصميم گيري مي كنيم .
به عبارت ساده تر هيچ حركتي ( با اختيار يا به اجبار ) نيست كه انسان بر روي آن تصميم گيري انجام ندهد. شايد شما بگوييد در حالت اجبار ، آيا باز هم تصميم گيري وجود دارد ؟ جواب اين است كه بلي ، به عنوان مثال اگر هفت تيري بر روي شقيقه شما قرار بگيرد و از شما درخواستي بشود ، گرچه شما به ظاهر مجبور هستيد اما باز هم حق انتخاب داريد . انتخاب بين زنده ماندن و رفتن از اين ديار فاني ....
البته فعاليت هاي خودكار بدن ( مانند تپش قلب ) شايد از حيطه تصميم گيري ما خارج باشد . ( گرچه من اعتقاد دارم كه در يك ... بالا ، نيز مي توان تپش قلب را نيز در اختيار گرفت .)
تعريف تصميم گيري : تصميم گيري عبارت است از انتخاب يك راه از ميان راه هاي مختلف .
همان طور كه از تعريف مشخص است ، كار اصلي تصميم گيرنده دريافت راه ها و طرق مختلف ممكن ، نتايج ناشي از هر يك و انتخاب اصلح از ميان آنهاست . اگر فرد تصميم گيرنده بتواند اين انتخاب را به نحو درست و مطلوبي انجام بدهد ، تصميم هاي او موثر و سازنده خواهد بود .
فرآيند تصميم گيري شامل شش مرحله مي باشد :
1. شناخت و تعيين مشكل
2. تشخيص و تعيين راه حلهاي ممكن براي رفع مشكل
3. انتخاب معيار براي سنجش راه حل ها
4. تعيين نتايج حاصل از هر راه حل به كمك معيار
5. ارزيابي راه حل ها با توجه به نتايج آنها
6. انتخاب يك راه از ميان راه حل هاي مختلف ( اخذ تصميم )
طبقه بندي تصميمات :
تصميمات را مي توانيم به 3 دسته تقسيم كنيم :
• تصميم گيري تحت شرايط اطمينان كامل
• تصميم گيري در شرايط ريسك ( مخاطره )
• تصميم گيري در شرايط عدم اطمينان
تصميم گيري تحت شرايط اطمينان كامل :
زماني كه تصميم گيرنده با اطمينان كامل مي داند كه نتيجه حاصل از هر عمل چيست و در چه شرايطي اتفاق خواهد افتاد ، او از نظر تصميم گيري در شرايط اطمينان كامل قرار دارد .
در اين حالت تصميم گيري به راحتي و با يقين انجام مي شود.
تصميم گيري در شرايط ريسك ( مخاطره ) :
هنگامي كه تصميم گيرنده با اطمينان كامل نمي داند كه نتايج حاصل از هر عمل چيست ، ولي احتمال وقوع ( شانس نسبي وقوع نتايج ) آنها را مي داند ، او در شرايط ريسك يا مخاطره مي باشد .
در اين حالت با تعيين تمام راه حل ها و ضرب هر يك از نتايج در احتمال وقوع آن و مقايسه نتايج حاصل مي توان تصميم لازم را گرفت .
در اين حالت با اتكا به احتمالات تصميم گيري شده و نتايج قطعيت حالت اول را نداشته و همراه با ريسك خواهد بود .
تصميم گيري در شرايط عدم اطمينان :
هنگامي كه كه تصميم گيرنده احتمال وقوع نتايج حاصل از هر عمل را نمي داند ، او در شرايط عدم اطمينان تصميم گيري مي كند .
در شرايط عدم اطمينان ، تصميم گيرنده يكي از سه شيوه زير را مي تواند بكار برد :
1. روش حداكثر حداكثر ها (maximax) : در اين روش بهترين نتيجه از بين نتايج حاصل شده از شرايط محيطي مورد نظر انتخاب مي شود . اين يك شيوه خوشبينانه است .
2. حداكثر حداقل ها (maxmin) : در اين روش با يك نگاه بد بينانه اينطور فرض مي شود كه براي راه حل هاي ممكن بدترين نتيجه در شرايط محيطي رخ خواهد داد . در نتيجه بهترين از ميان بدترين نتايج انتخاب مي شود .
3. فرض يكسان بودن احتمال براي شرايط مختلف : در اين حالت احتمال براي نتايج يكسان فرض شده و در اين حالت نتايج با هم مقايسه مي شوند .
مهندسي اقتصاد و تصميم گيري
تحلیل اقتصادی پروژه، تکنیکهای مقایسه و تصمیم گیری و انتخاب از میان راه حل ها، بر اساس شرایط مطلوب پولی یا اقتصادی را شامل می شود.
مجموعا استفاده از این تکنیکها دارای اهمیت اساسی هستند، زیرا میزان سود یا ضرر حاصل از کیفیت راه حل خاص انتخاب شده، بستگی به استفاده بجا از این تکنیکها دارد.
شناسایی یک موضوع قابل بررسی
نقطه شروع در هر تلاش آگاهانه برای تصمیم گیری منطقی، شناخت موضوع، مشکل یا نارسایی و جوانب موجود می باشد.
معمولا مشکلات با وجود اهمیتی که در کاهش یا ایجاد مشکلات آینده دارند، بدون تحقیق و تدبر قابل تشخیص نیستند.
آگاهی از موضوع یا مشکل سبب حل آن یا تغییر آن در جهت سود رسانی می شود.
بررسی سیستم های تحلیل
سیستم های تحلیل، دسته ای از مراحل مربوط به هم می باشند که نتایج اصلی طرح و مدیریت را بررسی کرده و چگونگی همکاری افراد، پول و مواد را برای رسیدن به اهداف بزرگتر مشخص می نماید.
سیستم های تحلیل از طرق مختلف در پی به بدست آوردن شیوه برخورد مشکلات می باشند که عبارتند از: کشف علمی و اصولی اهداف ، راه حل ها ، فرضیات ، موازین و خطراتی که در کل بعنوان یک سیستم جامع محسوب می شوند.
این نحوه تحلیل، مناسبات مشترکی که تشکیل دهنده یک سیستم می باشند را آشکار می نمایند.
پنج محور اصلی در یک سیستم تحلیل به شرح زیر می باشد:
1- شرح اهداف
2- فرمول بندی معیارهای تاثیر پذیر
3- ارایه راه حل ها
4- ارزیابی راه حل ها
5- انتخاب راه حل ها.
ارایه راه حل ها
ضرورت نیاز به ابتکار وخلاقیت در ارایه راه حل ها انکار ناپذیر می باشد، چنانچه نقیصه مشترک بسیاری از تحلیل ها فقدان ابتکار است.
جستجو برای یافتن راه حل های ممکن، در بر گیرنده دو نوع وظیفه می باشد: شرح رده ها یا شرح تفاوت راه حل ها بطور عملی، و شرح اختلافات چشمگیر تفاوت راه حل ها برای هر رده خاص در عمل.
اهمیت ارزیابی در تحلیل های اقتصادی
مشکل ترین بخش از یک تحلیل اقتصادی، ارزیابی کمیت های مرتبط با آینده می باشد.
ارزیابی ها بیشتر مبتنی بر نتایج گذشته بوده و بهترین و معمول ترین منبع اطلا عات در مورد نتایج گذشته، اطلاعات مربوط به گذشته تشکیلات اقتصادی است.
تعریف اقتصاد مهندسی
اقتصاد مهندسی عبارت است از مجموعه ای از تکنیک های ریاضی، برای ساده کردن مقایسه اقتصادی پروژه های صنعتی و یا به عبارت ساده تر، اقتصاد مهندسی ابزار تصمیم گیری برای انتخاب اقتصادی ترین پروژه هاست.
مهندسین، طراحان و مجریان هستند. وظایف آنها مدیریت، تصمیم گیری و حل مسایل جهت دستیابی به اهداف سازمان می باشد.
یک متخصص اقتصاد مهندسی با بهره گیری از علوم مهندسی و اقتصاد، باید برترین پروژه را با توجه به محدودیت منابع شناسایی کند.
٢ نکته مهم :
١- کلیه پروژه ها با توجه به محدودیت سرمایه مشخص شوند و اطلاعات م
