بخشی از مقاله
مقدمه
ذخیرهسازی و یا به عبارتی، انبارکردن محصولات کشاورزی، یکی از دیرینهترین تلاشهای انسان در مقابله با کمبود و یا بحران موادغذایی بوده و از دیرباز تاکنون برحسب نیاز و ضرورت، توسعه و اهمیت فراوان یافته است.
ذخیرهسازی، علاوه بر نقش دیرینه خود در کاهش ضایعات و نوسانات تولید، به هنگام بروز آفات طبیعی، در تعدیل نوسانات مصرف نیز مؤثر است. تجربه نشان داده است که پدیده ذخیرهسازی، به خصوص برای کالاهایی که به مدت طولانی قابل نگهداری هستند، نقش تعدیل کنندهای در قیمت دارد؛ به گونهای که اگر قیمت در دوره t در سطح پایینتر از سطح تعادلی خود قرار گیرد، مکانیزم بازار، مراجع مسئول را وادار میکند که با اقدام به ذخیرهسازی محصول اضافی، قیمت را متعادل سازند؛ و برعکس، وقتی قیمت از سطح قیمت تعادل بلندمدت به سطح بالاتری میل نماید، فوراﹰ محصول ذخیره شده را به بازار عرضه میکنند و قیمت را متعادل میسازند. چنین فرایندی در نوع خود میتواند در متعادل ساختن نوسانات مصرف نیز مؤثر افتد و با رفع شو ک های کوچک در مصرف و جلوگیری از انتشار مصارف بالا در مقاطع محدودی از زمان، تعدیل شایستهای را در نوسانات عرضه پدید آورده، امکان مصرف صرفهجویانه محصول را تا دوره بعدی تضمین نماید.
به همین دلیل است که ذخیرهسازی همواره در نوع خود یکی از عمده ترین و اطمینان بخشترین ابزارهای تضمین امنیت غذایی تلقی شده است و بهنگام بروز بحرانهای ناگهانی در اولویت قرار دارد.
ذخیرهسازی در مقوله صادرات نیز نقش اساسی دارد و یکی از مدرنترین ابزارهای تجاری به شمار می رود. قابلیت ذخیرهسازی در بخش تجارت و بازرگانی بیشتر بدان جهت است که با نگهداری و انبارکردن صحیح کالاها، ریسک فعالیتهای صادراتی را می توان به حداقل رساند و با تقویت توان رقابتی و افزون سازی قدرت چانهزنی، شرایط نفوذ به
68 پژوهشنامه بازرگانی
بازارهای هدف را ممکنتر ساخت. در نتیجه چنین ارزشهای اقتصادی است که تجهیزات ذخیرهسازی و انبارها پیوسته یکی از ابزارهای اصلی و مهم تجارت بازاریابی محسوب میشود و بخش اعظم سرمایه شرکتهای تجاری را موجودی انبار آنها تشکیل میدهد.
تسهیلات ذخیره سازی در صنایع و کارخانجات نیز از اهمیت فوق العادهای برخوردار است و واحدهای صنعتی عمدتاﹰ انبارهای مختلفی را برای نگهداری مواد اولیه، مواد نیم ساخته و کالاهای ساخته شده، همچنین ابزار آلات و تجهیزات مورد نیاز در دست دارند.
نقش بسیار مهم و برتر ذخیرهسازی در اینگونه مواقع، تقویت بخشهای پیشین و پسین صنعت و تدارکات لازم برای تداوم خط تولید است؛ به طوریکه با این کار، زمینه های رونق و کار مداوم صنایع تبدیلی فراهم میشود.
به هرحال، موارد فوق تاکید بر این دارد که پدیده ذخیرهسازی، به خصوص در مورد کالاهای فسادپذیر کشاورزی، رابطه تنگاتنگی با تصمیم گیریهای تجاری اقتصادی دارد و کنترل بهینه سیستمهای ذخیره سازی به روشنی میتواند در تصمیمات تولید، مصرف و صادرات مؤثر واقع گردد.
در دهههای اخیر، مشاهده آثار مثبت ذخیره سازی، بویژه در بازار کالاهای فسادپذیر کشاورزی، مورد توجه بسیاری از اقتصاددانان بوده و مطالعات جدید موجبات پیشرفت روشهای نظری متعددی را در ارتباط با ذخیرهسازی فراهم آورده است. ساموئلسون
(١٩٦٦)، نظریه ذخیرهسازی و قیمتگذاری را با این فرض که اهداف آینده با اطمینان بیشتری پیشبینی میشوند طرح کرده است. هلم برگر و ویو (١٩٨٢) با اهتمام به تکمیل نظرات ”ساموئلسون“ نظرات ذخیرهسازی را در راستای این فرض که تولیدکنندگان و دلالان به وسیله انتظارت عقلایی هدایت میشوند، بسط دادهاند. رایت و ویلیامز (٨٤‐١٩٨٢) پلوتو و گردون (٨٤‐١٩٨٣) و هلم برگرو آکینوسوی (١٩٨٤) تولید و ذخیرهسازی را بر مبنای انتظارات عقلایی مدلسازی نمودهاند.
ذخیرهسازی محصولات کشاورزی فسادپذیر در .... 87
لاروی، گلوبر، میراندا، هلم برگر (١٩٨٧) و همچنین، استیون تی، باکلا و کریسپین سوکوم (١٩٨٨) از زمره کسانی هستند که با مطالعات تجربی، قیمتگذاری حبوبات و سیاست ذخیرهسازی در اقتصادهایی با کشاورزی تحت کنترل را مورد مطالعه قرار داده و بر پایه آن قیمت و ذخایر بهینه را بیان کرده اند.
راب فراستر (١٩٩٥) در بازاریابی محصولات فسادپذیر کشاورزی با تحلیل پدیده عدم اطمینان از جانب تقاضا، قیمت و هزینه های حمل و نقل، در رسیدن به سطوح نسبی فواید انتظاری، به نتایج سودمندی دست یافته است. بالاخره مطالعات بیزشکا و همکارانش
(١٩٩٣) از جمله کارهای پژوهشی نادری است که شرایط ذخیره سازی بهینه محصولات کشاورزی فسادپذیر را با تاکید بر توزیع فضا – مکانی مناسب واحدهای ذخیرهسازی مورد مطالعه قرار داده است.
١. مبانی نظری ذخیره سازی
در کنار مؤلفههای عرضه و تقاضا در بازار محصولات فسادپذیر، ذخیره سازی بهعنوان یک ابزار اقتصادی، نقش اساسی در تعدیل شوک های عرضه و تقاضا دارد. در اغلب بازارهای محصولات کشاورزی، ذخیرهسازی به طور بالقوه بزرگترین جزﺀ تقاضای طی دوره برداشت محصول و بزرگترین منبع عرضه طی دوره مصرف محسوب می شود. تجربه نشان داده است که بدون توسل به یک سیستم ذخیرهسازی مطمئن، در حدی که تعادل بین عرضه و تقاضا را فراهم آورد، تامین رفاه مصرفکنندگان و کاهش ریسک تولیدکنندگان ممکن نمیشود و لذا پدیده ذخیرهسازی هم در جانب تقاضا و هم در جانب عرضه دارای اهمیت بسیاری است.
