دانلود مقاله تعریف حسابداری ( سنتی )

بخشی از مقاله

مقدمه
بخش اول

5. با ثبت شركت تعاوني، دفاتر مؤسسين بسته شده، مانده حسابها به دفاتر قانوني انتقال مي يابند:
بانك ***
دارائي غيرنقد به تفكيك ***
تعهد اعضاء ***
هزينه تأسيس ***
حسابهاي پرداختي – هيئت مؤسس ***
سرمايه – سهام تعهد شده ***
ثبت افتتاح حسابها در دفاتر قانوني
6. حسابهاي پرداختني – هيئت مؤسس ***
بانك ***

7. در صورتي كه تمام سرمايه تعهد شده وصول گردد:
سرمايه – سهام تعهد شده ***
سرمايه – سهام ***
8. تأمين منابع مالي شركت از طرف ارگان هاي رسمي و دولتي وام بدون بهره (ماده 24 – تبصره 1):
بانك ***
تسهيلات بلندمدت پرداختني ***
9. چنانچه اموال منقول يا غيرمنقول و وسايل و امكانات لازم از طرف ارگان هاي دولتي به قيمت ارزش متعارف (قيمت عادله) در اختيار شركت قرار گيرد، ثبت تحصيل آن به قرار زير مي باشد: (ماده 24 قانون تعاون – تبصره 1)
موجودي ها ***
دارائي اموال و ماشين آلات ***
وجوه نقد / تسهيلات بلندمدت پرداختني ***
ثبت فروش اموال توسط دولت به شركت تعاوني
10. چنانچه دارائي (منقول يا غيرمنقول) به صورت اجاره به شرط تمليك در اختيار شركت تعاوني قرار گيرد، ثبت تحصيل:‌
دارائي در اجاره سرمايه اي ***
تعهدات در اجاره سرمايه اي ***
ثبت اجاره دارائي هاي سرمايه اي به ارزش متعارف
11. پرداخت اقساط به ارگان هاي دولتي مربوط به دارائي هاي استجاري:

تعهدات در اجاره سرمايه اي ***
تعهدات در اجاره سرمايه اي ***
بانك ***
نكته: چنانچه دارائي در اجاره سرمايه اي استهلاك پذير باشد، ثبت استهلاك دارائي هاي استيجاري با فرض اينكه در پايان مدت اجاره مالكيت دارائي به شركت تعاوني انتقال يابد، براساس عمر مفيد برآوردي مستهلك مي شود:
هزينه استهلاك دارائي در اجاره سرمايه اي ***
استهلاك انباشته دارائي در اجاره سرمايه اي ***

12. چنانچه سهام شركتها و مؤسسات دولتي و وابسته به دولت، بانكها، مصادره و ملي شده، به تعاوني ها انتقال يابد، ثبت تحصيل سهام در دفاتر به شرح زير است (ماده 24 قانون تعاون – تبصره 1):
سرمايه گذاري در اوراق بهادار ***

وجوه نقد / تسهيلات بلندمدت پرداختني ***
13. گاه ممكن است دارائي هايي از طرف مؤسساتي نظير: سازمان هاي دولتي، مؤسسات غيرانتفاعي و يا ساير اشخاص (حقيقي يا حقوقي) به طور رايگان در اختيار شركت تعاوني قرار گيرد. اهداي اين گونه دارائي ها در تاريخ واگذاري به ارزش متعارف در دفاتر ثبت مي شود:
دارائي هاي اهدايي ***
سرمايه اهدايي ***

چنانچه دارائي هاي اهدايي استهلاك پذير باشند، براساس يكي از روش هاي متداول مستهلك مي شوند:
هزينه استهلاك ***
استهلاك انباشته ***
در صورتي كه اهداي دارائي ها منوط به ايتفاي تعهداتي از طرف دريافت كننده (شركت تعاوني) باشد، تا تحقق تمامي شرايط دارائي تحصيل شده به طور رايگان بايد به عنوان دارائي هاي احتمالي تنها در يادداشت همراه صورتهاي مالي افشا شود.

نكته: هدايا و كمك هاي بلاعوض در صورتي كه از طرف اعطا كننده براي مصرف خاصي تعيين نشده باشد، اعم از نقدي يا غيرنقدي (تقويم به ارزش متعارف) به حساب درآمد منظور مي شود.

14. گاه ممكن است، بانكها جهت سرمايه گذاري، يا افزايش سرمايه و يا تقويت بنيه مالي، وام و يا ساير تسهيلات در اختيار تعاوني قرار دهند، چنانچه در قرارداد تأكيد گردد كه دارائي هايي كه از محل وام و يا ساير تسهيلات اعطايي تأمين مي شود، به عنوان ضمانت، وثيقه و يا رهن در نزد مؤسسات اعتباري باشد، در صورت عدم پرداخت وام (بازپرداخت) توسط تعاوني، بانكها اقدام به فروش اموالي كه در رهن يا وثيقه آنهاست، نموده، سهم خود را برداشت مي نمايند. ثبت تأمين منابع مالي در دفاتر به قرار زير مي باشد:‌

وجود نقد ***
تسهيلات بلندمدت پرداختني – رهني * ***
دارائي ها * ***
وجوه نقد ***
* دارائي هايي كه از طريق تسهيلات اعطايي خريداري شده و به عنوان وثيقه و يا رهن در اختيار مؤسسه اعتباري است، بايد در يادداشت هاي همراه صورتهاي مالي افشاء شود.
15. چنانچه در مواردي دولت واحدهاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي... كه از اموال عمومي است در اختيار تعاوني قرار داده تا از منافع آتي آن برخوردار گردد، در اين گونه موارد شركت تعاوني تسهيلات دريافتي را بايد از طريق يادداشت هاي همراه صورتهاي مالي افشاء نمايد. (كليه اموالي كه از منابع عمومي دولتي در اختيار تعاوني قرار گرفته با انحلال آن بايد مسترد شود).

 تغييرات سرمايه
سرمايه در شركت تعاوني در زمان تأسيس با توجه به فعاليت محدود آن در دوره راه اندازي محدود مي باشد، جهت توسعه عمليات نياز به وجوه اضافي دارد، كه مي توان از طريف روش سهام به اعضاي تعاوني يا قبول اعضاي جديد به ميزان سرمايه افزود و يا با پرداخت بهاي سهم اعضاء، سرمايه شركت را كاهش داد. هيئت مديره شركتهاي تعاوني موظفند تغييرات سرمايه را در شركت مورد رسيدگي قرار داده، پيشنهاد خود را به مجمع عمومي به شرح زير ارائه دهند:
*ميزان افزايش يا كاهش در سرمايه.

*نحوه فروش سهام جديد.
*ارزش روز هر سهم.
مجمع عمومي پس از استماع گزارش هيئت مديره و بازرسان شركت و وزارت تعاون در مورد زير تصميم گيري مي نمايد:
1. تصويب ميزان افزايش يا كاهش در سرمايه شركت.
2. نحوه فروش سهام جديد.

3. دادن مأموريت به هيئت مديره جهت ابطال سهام اعضاء‌خارج شده و پرداخت ارزش روز سهام آنان
4. تصويب ارزش روز هر سهم براي دوره مالي آينده.
5. تصويب تغييرات سرمايه در دوره مالي گذشته.

* ارزيابي سهام در شركت تعاوني
ارزش روز هر سهم در شركتهاي تعاوني عبارت است از حاصل مابه التفاوت دارائي هاي تجديد ارزيابي شده و بدهي ها تقسيم بر تعداد سهام شركت. نحوه ارزيابي و ثبت تغييرات به شرح زير مي باشد:

الف) ارزيابي دارائها و بدهي ها:
1. دارائيها
1-1. موجودي نقد ريالي، اوراق بهادار، سپرده بانكي به ارزش دفتري و با احتساب سود متعلقه، وجوه ارزي به نرخ قابل تسعير اعلام شده توسط بانك مركزي.
2-1. حسابها و اسناد دريافتني، پيش پرداختها متكي به جدول سني با در نظر گرفتن ذخيره مطالبات مشكوك الوصول به ارزش دفتري.
3-1. موجودي كالا با در نظر گرفتن ذخيره كاهش ارزش موجودي (اقلام ضايعاتي) به ارزش دفتري، در صورت تفاوت فاحش (بيش از 20 درصد) بين ارزش دفتري و ارزش روز، ملاك محاسبه ارزش روز خواهد بود.
4-1. سفارشات مواد و كالا براساس مخارج انجام شده.
5-1. سرمايه گذاريها
- سهام ساير شركتها و مؤسسات در صورت قيمت گذاري در بورس به قيمت بازار در غير اين صورت براساس كارشناسي قيمت روز.
- ساير مشاركتها براساس ارزيابي قيمت روز در صورتي كه امكان محاسبه ارزش روز وجود نداشته باشد. ملاك ارزش ويژه مذكور در آخرين صورتهاي مالي شركتهاي مزبور مي باشد.

6-1. زمين، ساختمان، تأسيسات، ماشين آلات، اثاثه اداري، وسائط نقليه به قيمت قابل تبديل به نقد در زمان ارزيابي (با فرض تداوم فعاليت و با رعايت اصل احتياط و پيش بيني ماليات و هزينه هاي تبديل با فرش انجام معامله).
7-1. ساير دارائيها از قبيل امتياز آب، برق، گاز، به قيمت روز وس اير امتيازات و سرقفلي و علائم تجاري به قيمت قابل به نقد (با رعايت اصل احتياط و پيش بيني هزينه هاي تبديل با فرش انجام معامله)

2. ارزيابي بدهي ها
1-2. حسابهاي پرداختني، پيش دريافتها، وامها (با احتساب كارمزد متعلقه تا زمان ارزيابي) به قيمت دفتري.
2-2. محاسبه ذخيره ماليات «سوابق مالياتي شركت در 3 سال ماقبل زمان ارزيابي (ماليات ابرازي، تشخيصي، قطعي) مي تواند ملاك محاسبه قرار گيرد.»
3-2. محاسبه ذخيره سنوات خدمت كاركنان معادل متوسط مقرر در قانون كار در ازاي سالهاي خدمت آنان.

4-2. محاسبه ذخيره قانوني وضع شده قبل از تطبيق اساسنامه با قانون تعاون (مصوب سال 70) و سود تقسيم نشده سنوات قبل به قيمت دفتري.
توضيح : ارزش افزوده حاصل از تجديد ارزيابي دارائيهاي ثابت و نامشهود ابتياع شده قبل از تطبيق اساسنامه شركت با قانون تعاون (مصوب سال 1370) در صورتي كه خارج از حدود عمليات جاري آنان باشد به عنوان ذخيره قانوني محسوب مي گردد.

ب) تغيرات در دفاتر قانوني

1. هيچگونه ثبتي درخصوص تجيديد ارزيابي انجام شده در دفاتر قانوني شركت صورت نمي گيرد.
2. مابه التفاوت ارزش اضافه سهام دريافتي و پرداختي به حساب «اعضاء بابت جديد ارزيابي» منتقل مي شود.
توضيح : با توجه به عدم محدويدت ورود و خروج عضو در تعاونيها به لحاظ رعايت اصل احتياط و اصل تداوم فعاليت مانده بستانكار حساب اعضاء بابت تجديد ارزيابي ماهيت اندوخته دارد.

3. در صورت فروش هسام بيش از مبلغ اسمي و دريافت وجه «حساب بانكـ» معادل ارزش روز سهام خريداري بدهكار «حساب سرمايه» معادل ارزش اسمي سهام و «حساب اعضاء بابت تجديد ارزيابي» معادل ارزش اضافه بستانكار مي شود.

4. در صورت خروجعضو و پرداخت ارزش سهام بيش از مبلغ اسمي «حساب سرمايه» معادل مبلغ اسمي سهام باطل شده و «حساب اعضاء بابت تجديد ارزيابي» معادل ارزش اضافه بدهكار، حساب بانك معادل ارزش ويژه پرداختي (و حساب ماليات معادل ماليات متعلقه) بستانكار مي شود.

* روش ارزيابي فوق براساس مصوبه و دستورالعمل مورخه 2/7/75 شوراي معاونين و مديران كل (وزارت تعاون) درخصوص سرمايه در شركتهاي تعاوني است. شركتهاي تعاوني مي توانند با رعايت قوانين، مقررات و اصول پذيرفته شده حسابداري بجاي روش قيمت روز، از روش ارزش اسمي، ميانگين ارزش روز و ارزش دفتري، ارزش ويژه (مجموع ارزش اسمي واندوخته ها تقسيم بر سهام) و يا روش مناسب ديگر استفاده نمايند در صورت عدم تراضي عضو (يا ورثه وي) و شركت در تعيين قيمت روز سهم، نحوه ارزيابي سهم براساس مفاد مصوبه فوق الذكر خواهد بود.

* افزايش سرمايه
افزايش سرمايه به دو طريق امكان پذيراست:
1. صدور سهام جديد. شركت مي تواند سهام جديد را برابر مبلغ اسمي يا بيش از مبلغ اسمي به عنوان اضافه ارزش از خريداران دريافت كند. ثبت حسابداري صدور سهام جديد به اعضاء سابق يا جديد به ازاء وجوه نقد دريافتي معادل مبلغ اسمي به حساب سرمايه سهام بستانكار و مازاد بر مبلغ اسمني سهام به حساب صرف سهام منظور مي شود. علاوه بر اين تأديه مبلغ سهاماز محل سود تقسيم نشده و يا 2/1 اندوخته قانوني امكان پذير است. بدين ترتيب، در صورت واگذاري سهام جديد به اعضاء به نسبت سهامي كه مالكند، خواهد بود (اين نوع افزايش سرمايه از محل سود انباشته و اندوخته قانوني در واقع موجب ورود منابع مالي جديد به شركت تعاوني نبوده و يك نوع اصلاح در بخش حقوق صاحبان سهام اعضاء شركت است. سهام صادر شده اصطلاحاً سود سهمي ناميده مي شود):

سود انباشته ***
اندوخته قانوني ***
سرمايه – سهام ***

ثبت انتقال سود انبشاته و اندوخته قانوني به ساهم شركت تعاوني
2. افزايش ارزش اسمي سهام. افزايش سرمايه از طريق بالا بردن مبلغ اسمي سهام موجود، در صورتي كه براي صاحبان صهام ايجاد تعهد كند ممكن نخواهد بود مگر آنكه كليه صاحبان سهام با آن موافق باشند. در اين صورت افزايش سرمايه بايد نقداً پرداخت شود. بديهي است، تصميم گيري در اين خصوص از اختيارات مجمع عمومي فوق العاده مي باشد كه بايستي با حضور تمامي اعضاء تشكيل و با رأي مثبت آنان به تصويب برسد. وقتي سرمايه شركتاز طريق بالا بردن مبلغ

اسمي سهام افزايش مي يابد، سهام قبلي بايد باطل و در ازاء آن، سهام جديد با ارزش اسمي جديد صادر گردد. در اين حالت تعداد سهام قبل و بعد از افزايش، تفاوت نمي كند ولي مبلغ كل سرمايه افزايش مي يابد. ثبت حسابداري افزايش ارزش اسمي سهام به ازاء وجوه دريافتي از بابت تغيير ارزش اسمي به حساب بانك و سهام قديم بدهكار، حساب سرمايه – سهم جديد بستانكار مي شود.

* كاهش سرمايه
كاهش سرمايه در شركت تعاوني ممكن است در حالت هاي مختلف رخ دهد:

1. لغو عضويت به سبب فوت، استفاء، خروج، اخراج، در اين حالت شركت كليه حقوق و مطالبات عضو برابر مقررات اساسنامه قرارداد منعقده محاسبه پس از كسر بدهي عضو حداكثر ظرف مدت 3 ماه پرداخت خواهد شد.
* مثال: سرمايه شركت تعاوني توزيع خاص پويا متشكل از 10000 سهم با ارزش اسمي 10000 ريالي است، عضو (الف)‌دارنده ده سهم با نام 10000 ريالي است كه از شركت كناره گيري كرد. ارزيابي دارائي و بدهي هاي شركت به ترتيب 160000000 ريال و 40000000 ريال مي باشد. ثبت حسابداري كناره گيري (الف)‌ در دفاتر تعاوني به قرار زير است:

خالص دارائي ها 120000000 = 4000000 – 160000000•
ارزش روز يك سهم 12000 = 10000 ÷120000000•
ارزش روز سهام (الف)‌ 1200000 = 12000 * 100•
ارزش اسمي سهام (الف)‌ 1000000 = 10000 * 100•

حساب سرمايه – سهام
1000000
حساب تجديد ارزيابي 200000
حسابهاي پرداختني (الف) 1200000
ثبت كاهش سرمايه به علت كناره گيري عضو (الف)‌
نكته: حساب تجديد ارزيابي به عنوان دارائي شركت تلقي نمي گردد، بلكه مبلغ آن در صورت بدهكار بودن، در ترازنامه از حقوق صاحبان سهام كسر مي شود.
2. عدم مطالبه به موقع باقي مانده تعهد سهامداران

3. اگر بر اثر زيان هاي وارده حداقل نصف سرمايه شركت از بين برود، با تصويب مجمع عمومي فوق العاده سرمايه شركت به مبلغ سرمايه موجود كاهش مي يابد. در اين صورت رعايت تساوي حقوق صاحبان سهام الزامي است. بنابراين كاهش سرمايه از طريق كاهش مبلغ اسمي سهام صورت مي گيرد.
به موجب ماده 141 قانون تجارت «اگر بر اثر زيان ها، بيش از 50 درصد سرمايه شركت از بين برود، هيئت مديره مكلف است مجمع عمومي فوق العاده صاحبان سهام را دعوت تا موضوع انحلال يا بقاء شركت مورد شور و رأي واقع شود، هرگاه شركت رأي به انحلال ندهد، بايد در همان جلسه مبلغ سرمايه موجود را كاهش دهد.» (مشروط بر اين كه سرمايه شركت از حداقل مقرر در قانون تعاون كمتر نشود).

معمولاً شركت زيان ده، در اين مرحله اعتبار خود را از دست داده، در اين شرايط به منظور كمبود نقدينگي بايد سرمايه را افزايش داده، و در مواردي جهت ادامه كار مي بايستي سرمايه شركت معادل زيان انباشته تقليل داده شود. مناسبت ترين روش براي حذف زيان انباشته، ارزيابي دارائي و بدهيها، كاهش ارزش اسمي سهام به نسبت مساوي است. از لحاظ ثبت در دفاتر حسابداري:

1. كليه اقلام دارائي كه بايد كاهش يابد و يا از حسابها حذف شود، به بدهكار حساب تجديد سازمان و بستانكار حساب دارائي مربوط منظور مي شود.
2. كليه اقلام دارائي كه بايد افزايش يافته يا شناسايي شود، به بدهكار حساب دارائي مربوط و بستانكار حساب تجديد سازمان منظور مي شود.
3. كليه اقلام بدهي كه بايد كاهش يابد، به بدهكار حساب بدهي مربوط و بستانكار حساب تجديد سازمان منظور مي شود.

4. كليه اقلام بدهي كه بايد شناسايي شود، به بدهكار حساب تجديد سازمان و بستانكار بدهي مربوط منظور مي شود.
5. كاهش ارزش اسمي سهام، حساب سرمايه قديم بدهكار، حساب سرمايه جديد بستانكار، تفاوت به حساب تجديد سازمان منظور مي شود.
6. پس از ثبت كليه تعديلات فوق، مانده تجديد سازمان معادل زيان انباشته با حساب سود (زيان) انباشته تهاتر مي شود. در صورتي كه مانده حساب تجديد سازمان مازاد داشته باشد، به حساب صرف سهام منظور مي شود.

نكته: چنانچه حسابهاي دارائي و بدهي تجديد ارزيابي نشود، مي توان زان هاي وارده را، از طريق كاهش ارزش اسمي سهام، با بدهكار كردن حساب سرمايه – سهام و بستانكار نمودن حساب سود (زيان9 انباشته (كه مانده بدهكار دارد) جبران كرد.

* مثال: فرض كنيد شركت تعاوني توليدي مانا با سرمايه اي متشكل از 1000 سهم 220000 ريالي است. زيان انباشته تعاوني در پايان سال 8x13 بالغ بر 120 ميليون ريال مي باشد. به علت زيان هاي وارده، طبق قانون شركت ملزم به كاهش سرمايه خود (زيان انباشته بيش از 50 درصد سرمايه) شده و اين كاهش از طريق كاهش ارزش اسمي سهام از 220000 ريال به 100000 ريال صورت گيرد، ثبت اين رويداد به شرح زير است:‌
حساب سرمايه (قديم) 220000000

حساب سرمايه (جديد) 10000000
سود (زيان) انباشته 120000000
ثبت بابت كاهش ارزش اسمي هرسهم
 تقسيم سود

در شركتهاي تعاوني بعد از بستن حساهاي موقت مانده بستانكار خلاصه حساب سود و زبان بيانگر سود سال جاري مي باشد، از سود خالص شركتهاي تعاوني در صورتي كه مشمول ماليت باشد كسر و بقيه به موجب ماده 25 قانون تعاون توزيع مي گردد:‌
* از سود خالص بعد از كسر ماليات بعد از تصويب مجمع عمومي عادي معادل حداقل پنج درصد به عنوان اندوخته قانوني موضوع مي شود، هر تصميمي بر خلاف اين ماده باطل است.

خلاصه حساب سود و زيان ***
اندوخته قانوني ***
تبصره 1- اندوخته قانوني تا زماني كه مبلغ كل اندوخته حاصل از درآمدهاي مذكور به ميزان ميانگين سرمايه 3 سال اخير نرسيده باشد الزامي است.
تبصره 2- تعاوني ها مي تواند تا حداكثر يك دوم اندوخته قانوني را جهت افزايش سرمايه خود به كار ببرند. استفاده مجدد از باقي مانده آن جهت افزايش سرمايه مجاز نخواهد بود. مانده اندوخته قانوني در زمان انحلال به حساب صندوق تعاون واريز خواهد شد.

* از سود خالص بعد از كسر ماليات حداكثر پنج درصد به عنوان اندوخته احتياطي به پيشنهاد هيئت مديره و تصويب مجمع عمومي عادي به حساب مربوط منظور مي گردد و نحوه مصرف آن با مجمع عمومي است. (خلاصه حساب سود و زيان بدهكار، اندوخته احتياطي بستانكار مي گردد).
به موجب تبصره 3 ماده 60 اساسنامه تعاوني ها، هيئت مديره مي تواند از محل اندوخته احتياطي با تصويب مجمع عموي عادي مبلغي را براي انجام امور خيريه و عام المنفعه تخصيص دهد.

* از سود خالص چهار درصد به عنوان حق تعاون و آموزش به صندوق تعاون واريز مي گردد. (خالصه حساب سود و زيان بدهكار، حسابهاي پرداختي – حق تعاون و آموزش بستانكار). كليه تعاوني ها موظفند حداكثر ظرف مدت 6 ماه پس از پايان سال مالي نسبت به پرداخت چهاردرصد به حسابي كه صندوق معين مي كند اقدم نمايند. سود خالص حاصل از سرمايه گذاري و عضويت تعاوني در ساير شركتها و اتحاديه هاي تعاوني كه حق تعاون و آموزش آن توسط تعاوني سرمايه پذير پرداخت شده و گواهي آن ارائه گردد. از سود سالانه تعاوني كسر و مشمول وصول 4% مضاعف نخواهد شد.

* ازسود خالص درصدي به عنوان پاداش به اعضاء، كاركنان، مديران و بازرسان پيشنهاد هيئت مديره و تصويب مجمع عمومي عادي تخصيص داده مي شود.
‌* سود قابل تقسيم عبارت است از سود خالص بعد از كسر اندوخته ها، حق تعاون آموزش و پاداش به ترتيبي كه در اساسنامه و شرايط عقد پذيرفته شده، به طريق زبر ممكن است توزيع گردد:

1. در تعاوني هاي توليدي به نسبت سهام
2. در تعاوني هاي توزيعي به عنوان مثال 50 درصد به نسبت سهام و 50 درصد بقيه به نسبت معاملات اعضاء با تعاوني (مازاد برگشتي) توزيع سود سهام مي تواند به شكل نقد يا غيرنقد به تناسب سهام انجام گيرد. توزيع سود سهام مستلزم بدهكار كردن حساب سود انباشته و بستانكار كردن حسابي نظير وجوهنقد، دارائي غيرنقد مي باشد. توزيع دارائي هاي غيرنقدي به عنوان سود غيرنقدي، در تاريخ اعلام سود سهام و قبل از ثبت سود سهام بايد به ارزش متعارف بازار دارائي واگذار شده شناسايي و ثبت گردد.

ارزش متعارف دارائي هاي غيرپولي معادل ارزش تحقق يافته اموال فروخته شده در روزهاي نزديك به تاريخ توزيع سود سهام بين سهامداران مي باشد. از نظر حسابداري در تاريخ اعلام سود سهام، حساب سود انباشته بدهكار، و متقابلاً حساب سود سهام غيرنقدي پرداختني بستانكار مي گردد. تفاوت بين ارزش متعارف و دفتري دارائي غيرنقدي به حساب دارائي مورد نظر، بدهكار و حساب سود ناشي افزايش دارائي غيرنقد بستانكار، در زمان توزيع، سود سهام غيرنقدي پرداختني بدهكار و متقابلاً دارائي غيرنقد بستانكار مي گردد.

صورت تقسيم سود – شركت تعاوني توزيعي سال مالي منتهي به 29/12/5x
سود خالص بعد از كسر ماليات ***
كسر مي شود:
تخصيص حداقل 5 درصد سود خالص به اندوخته قانوني ***
تخصيص معادل 5 درصد سود خالص به اندخته احتياطي ***
تخصيص معادل 4 درصد سود خالص به عنوان حق تعاون و آموزش ***
تخصيص درصدي از سود خالص به عنوان پاداش ***

تخصيص مازاد برگشتي به نسبت معاملات سهامداران با تعاوني (توزيع) ***
تخصيص سود سهام پيشنهادي به نسبت سهام *** ***
مانده نقل به سود انباشته ***
* مثال: شركت تعاوني توزيع كاركنان دولت (خاص) داراي 250 سهم 300000 ريالي است. مانده خلاصه حساب سود و زيان شركت تعاوني پس از بستن حسابهاي موقت معادل 20000000 ريال مي باشد. فروش شركت به اعضاء 50 ميليون و به غير اعضاء 30 ميليون ريال است. ضوابط تقسيم سود به شرح زير پيشنهاد گرديد:‌

1_ نرخ ماليات بر درآمد شركت 10 درصد
2- اندوخته قانوني 5 درصد بعد از كسر ماليات
3- اندوخته حتياطي 4 درصد بعد از كسر ماليات
4- حداقل تعاون و آموزش 4 درصد بعد از كسر ماليات
5- پاداش مديران و بازرسان 6 درصد بعد از كسر ماليات

6. مازاد برگشتي نسبت به باقي مانده سود 60 درصد آن به نسبت معمالات اعضاء با تعاوني و بقيه به نسبت سهام بين سهامداران توزيع مي شود.
محاسبات، صورت تقسيم سود و ثبت حسابداري تقسيم سود براساس مفروضات فوق به شرح زير است:

ماليات بر درآمد شركت 2000000 = 10% * 20000000
سود بعد از كسر ماليات 18000000 = 2000000 – 20000000
اندوخته قانوني 900000 = 5% * 18000000
اندوخته احتياطي 720000 = 4% * 18000000

پاداش مديران 1080000 = 6% * 18000000
حق تعاون و آموزش 720000 = 4% * 18000000
3420000 = 720000 + 1080000 + 720000 + 900000
باقي مانده سود 14580000 = 3420000 – 18000000
مازاد برگشتي 8748000 = 60% * 14580000
مجموع نسبت فروش 80 = 30 + 50

نسبت معاملات با اعضاء 5/62% = 80/50
نسبت معاملات با غير اعضاء 5/37% = 80/30
مازاد برگشتي حاصل از معاملات اعضاء 5467500 = 5/62% * 8748000
مازاد برگشتي حصال از معاملات با غيراعضاء 3280500=5/37% * 87480000
سود قابل تقسيم بين سهامداران 5832000 = 8748000 – 14580000
سود هر سهم پرداختني 23328 = 250 ÷5832000

صورت تقسيم سود شركت تعاوني توزيع كاركنان دولت سال مالي xxx
سود خالص قبل از كسر ماليات 20000000
كسر مي شود ماليات بر درآمد 2000000
سود خالص بعد از كسر ماليات 18000000
كسر مي شود:
تخصيص 5 درصد سود خالص به اندوخته قانوني 900000
تخصيص 4 درصد سود خالص به اندوخته احتياطي 720000
تخصيص 4 درصد سود خالص به عنوان حق تعاون و آموزش 720000
تخصيص 6 درصد سود خالص به حساب پاداش 1080000
تخصيص مازاد برگشتي حاصل از معاملات با اعضاء 5267500
تخصيص مازاد برگشتي حاصل از معاملات به غير اعضاء (اندوخته 32808500
تخصيص سود سهام پرداختني به نسبت سهام 5832000 18000000
مانده 0

1- خلاصه حساب سود و زيان 2000000
ماليات بر درآمد پرداختني 2000000
ثبت بابت ماليت بر درآمد شركت
2- خلاصه حساب سود و زيان 18000000
اندوخته قانوني 900000

اندوخته احتياطي 720000
اندوخته عمومي – مازاد برگشتي به غير اعضاء 3280500
حسابهاي پرداختني – حق تعاون و آموزش 720000
حسابهاي پرداختني – پاداش 1080000
سود سهام پرداختني – مازاد برگشتي به اعضاء 5467500
سود سهام پرداختني – سهامداران 5832000
ثبت بابت تقسيم سود طبق مصوبه مجمع عمومي
* ادغام
يكي شدن منافع دو يا چند واحد تجاري در يك شخصيت حسابداري يگانه را ادغام گويند. در چنين مواردي شركتهاي ادغام شده (تركيب) منحل و دارائي و بدهي آنها به طور مستقل ارزيابي شده به شركت جديد منتقل مي گردد.
به موجب ماده 8، آئين نامه اجرائي چگونگي ادغام: شركتهاي تعاوني در صورتي
مي توانند با يكديگر ادغام شوند كه مجموع زيان انباشته شركتهاي تركيب شونده از مجموع سرمايه، اندوخته قانوني و يا ساير اندوخته ها بيشتر نباشد، و به موجب قانون تعاون، شركتهاي تعاوني در صورت تصويب مجمع عمومي فوق العاده و طبق مقررات و آئين نامه اجرائي اين قانون مي توانند با يكديگر ادغام شوند.
با انجام و عمل ادغام، دارائي و بدهي و تعهدات مندرج در دفاتر هر يك از دو تعاوني به طور جداگانه براساس اصول پذيرفته شده ارزشيابي شده، بلافاصله در دفاتر قانوني شركت جديد ثبت مي شود، تعاوني جديد از هر جهت بايد مسؤول تعهدات و ديون شركتهاي ادغام شده باشد. سرمايه، اندوخته قانوني و ساير اندوخته هاي تعاوني جديد نبايد از مجموع سرمايه، اندوخته هاي قانوني و ساير اندوخته هاي شركتهاي ادغام شده كمتر باشد.

قبل از ادغام شركتهاي تعاوني، مانده حسابهاي موقت بسته شده، نتيجه به حساب سود انباشته انتقال مي يابد. از مانده ح سابهاي دو تعاوني به طور جداگانه تهيه و اقلام ترازنامه ارزيابي نموده، نتايج حاصل به حساب سرمايه اعضاء منتقل مي گردد. مدارك لازم بانضمام صورت جلسه مجمع عمومي فوق العاده به اداره ثبت شركتها تسليم، و پس از به ثبت رسيدن شركت تعاوني جديد، واحدهاي تعاوني قديم منحل و مانده حسابها به دفاتر تعاوني جديد انتقال مي يابد. سيستم عمليات حسابداري ادغام شركت تعاوني قديم و انتقال به تعاوني جديد به قرار زير مي باشد:

1. سود انباشته به نسبت تعداد سهام به حساب سرمايه اعضاء انتقال مي يابد. (سود انباشته بدهكار، حساب سرمايه اعضاء به تفكيك بستانكار)
2. دارائي و بدهي هاي ارزيابي شده، سود يا زيان حاصل از تجديد ارزيابي به نسبت تعداد سهام به حساب سرمايه اعضاء انتقال مي يابد:
* افزايش دارائي ها يا كاهش بدهيها:
دارائي ها / بدهي ها به تفكيك ***
حساب تجديد ارزيابي ***

* كاهش دارائي ها يا افزايش بدهي ها:
حساب تجديد ارزيابي ***
دارائي ها / بدهي ها به تفكيك ***
* مانده حساب تجديد ارزيابي به نسبت تعداد سهامبه حساب سرمايه اعضاء انتقال مي يابد:
حساب تجديد ارزيابي ***
سرمايه اعضاء به تفكيك ***

* انتقال دارائي ها و بدهي ها به شركت تعاوني جديد:‌
حساب شركت تعاوني جديد ***
بدهي ها به تفكيك ***
دارائي ها به تفكيك ***
حساب اندوخته ها ***
حساب سرمايه اعضاء ***
حساب شركت تعاوني جديد ***
* دفاتر شركت تعاوني جديد:
دارائي ها به تفكيك ***
بدهي ها به تفكيك ***
اندوخته ها ***
سرمايه ***