بخشی از مقاله
مقدمه
بر اساس شواهد موجود بهرغم کاهش در مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی ـ عروقی i(CVD ) در کشورهای
توسعه یافته، میزان مرگ و میر در ایران ۰۴-۰۲% رشد یافته است.۲،۱ پذیرش و گرایش به الگوی غذایی غربی، بیتحرکی و به دنبال آن افزایش شیوع چاقی ممکن است در روند فزایندهی مرگ و میر ناشی از CVD دخیل باشد.۴،۳ در سال
i Cardio Vascular Disease
۷۹۹۱ شورای صاحبنظران چاقی سازمان جهانی بهداشت نسبت به اپیدمی رو به رشد چاقی و اضافه وزن در سراسر جهان هشدار داد.۵ این مسأله در بسیاری از مطالعهها مورد تأیید قرار گرفته است.۸-۶ با این وجود در برخی از
کشورهای غربی روند تغییرات کلسترولتام
کلسترول iii (LDL-C) LDLو کلسترول iv (HDL-C) HDL
ii Total Cholesterol iii Low density lipoprotein cholesterol iv High density lipoprotein cholesterol
HDL-C
TC/HDL-C
۲ مجلهی غدد درونریز و متابولیسم ایران دورهی دهم, شمارهی ۱، اردیبهشت ۷۸۳۱
کاهنده بوده است۴۱-۹ شواهد متعدد حاکی از آن است که
نسبت قدرتمندترین شاخص پیشگوییکنندهی
بروز بیماریهای قلبی ـ عروقی i(CVD ) است.۷۱-۵۱ مطالعهی کبک نشان داد که نسبت کلسترول تام به HDL-C شاخص
ساده و مفیدی برای تعیین خطر بیماریهای ایسکمی قلب در
مردان است. نسبت کلسترول تام به مبین
مجموعهای از اختلالهای است که به دنبال چاقی مرکزی ظاهر میگردد.۶۱ و لذا این نسبت در پیشبینی شانس خطر مفید است.
گزارش شده است که چاقی در ایرانیان بزرگسال رو به گسترش است۹۱ ۸۱، لذا با توجه کمبود اطلاعات در خصوص تغییرات تأثیر نمایهی تودهی بدن ii(BMI) بر تغییرات کوتاه
مدت لیپیدهای خون در ایرانیان این مطالعه به بررسی چگونگی تغییرات لیپیدهای سرمی و شاخصهای تنسنجی در فاصله سالهای ۰۸-۷۷ تا ۴۸-۱۸ پرداخته است.
مواد و روشها
مطالعهی قند و لیپید تهران iii(TLGS) یک مطالعهی طولی
است که به منظور تعیین عوامل خطرساز بیماریهای غیرواگیر iv (NCDs) در میان جمعیت شهر تهران و نیز
اقدامهای لازم جامعه محور برای اصلاح شیوهی زندگی با هدف پیشگیری از روند رو به رشد عوامل خطرساز NCDs
در حال انجام است. شرح تفصیلی روششناختی طراحی و شیوهی اجرای در این مطالعه در مقالههای قبلی منتشر شده است.۰۲ به طور خلاصه، ۵۰۰۵۱ نفر از ساکنان شهر تهران با توزیع سنی و جنسی مشابه کل جمعیت تهران و ایران به روش تصادفی خوشهای چند مرحلهای نمونهگیری شدند و در مطالعهی مقطعی پایه (فاز اول (TLGS شرکت کردند. از
بین ۸۶۳۰۱ شرکتکنندهی بالاتر و مساوی ۰۲ سال، ۶۴۲۶ نفر (۲/۰۶%) تا بهمن ۴۸۳۱ طی ۶/۳ سال پیگیری شدند. دلایل عمدهی ریزش از مطالعه، مهاجرت (۰۳%) و مسایل شخصی گزارش شد. در ابتدا وضعیت دیابت افراد بر اساس گزارش خود بیمار و یا مصرف داروهای پایینآورندهی قند خون یا تزریق انسولین ارزیابی شد و مبتلایان به دیابت از مطالعه
i Cardiovascular disease ii Body Mass Index iii Terhan Lipid and Glucose Study iv Non Communicable
حذف شدند. در انتها، ۸۱۶۵ نفر از بزرگسالان غیردیابتی (۷۲۳۲ مرد و ۱۹۲۳ زن) با سن ۰۲ سال و بالاتر در این مطالعه وارد شدند.
از تمام افراد مصاحبهی خصوصی و چهره به چهره انجام شد. اطلاعات اولیه در رابطه با سن، سابقهی مصرف سیگار، سابقهی فامیلی بروز دیابت و سابقهی مصرف داروهای پایین آورندهی لیپید جمعآوری شد. وزن افراد با حداقل پوشش و بدون کفش با ترازوی الکترونیکی و دیجیتالی Kg) ۰۵۱-۱/۰ (Seca707, Range و با دقت ۰۰۱
گرم اندازهگیری و ثبت گزارش شد. همچنین قد آنها با متر نواری در وضعیت ایستاده کنار دیوار و بدون کفش در حالی که کتف آنها در شرایط عادی قرار داشت با دقت ۱/۰ سانتیمتر اندازهگیری شد. نمایهی تودهی بدن (BMI) از
تقسیم وزن (کیلوگرم) به مجذور قد (مترمربع) محاسبه شد. دور کمرv در موازات ناف در حالتی که فرد در انتهای بازدم طبیعی خود قرار داشت، اندازه گرفته شد. برای اندازهگیری دور باس نvi ، برجستهترین قسمت آن در نظر گرفته و اندازهگیری شد. اندازهگیری دور کمر و دور باسن با یک متر نواری غیرقابل ارتجاع بدون تحمیل هرگونه فشاری به بدن فرد با دقت ۱/۰ سانتیمتر انجام شد. از تقسیم دور کمر به دور باسن نسبت viiWHR محاسبه شد. از همهی شرکت
کنندگان پس از ۴۱-۲۱ ساعت ناشتایی نمونهی خون بین ساعتهای ۹-۷ صبح گرفته شد. نمونهها در فاصلهی ۵۴-۰۳ دقیقه از زمان خونگیری سانتریفوﮊ شد. نمونهی خون سیاهرگی پس از ۴۱-۲۱ ساعت ناشتا بودن، برای اندازهگیری سطح گلوکز خون و لیپیدهای سرم جمعآوری شد. قند خون در همان روز نمونهگیری به روش کلریمتری با استفاده از کیت گلوکز اکسیداز (پارس آزمون، تهران، ایران) اندازهگیری شد. سطح کلسترول تام و تریگلیسرید با استفاده از کیتهای تجاری شرکت پارس آزمون با دستگاه اتوآنالیزر سلکترا ۲ اندازهگیری شد. سطح HDL-C سرم پس از رسوب دادن لیپوپروتئینهای حاوی آپو-β با محلول اسید
فسفوتنگستات اندازهگیری شد. کالیبره کردن دستگاه اتوآنالیزرسلکترا ۲ در همهی روزهای کار آزمایشگاه و با استفاده از استاندارد لیپید ( (C.f.as, Bohringer Manheim,
Germany; Catno 75a350 انجام شد. LDL-C با استفاده از
v Waist Circumference (WC) vi Hip Circumference (HC) vii Waist-to-Hip ratio (WHR)
C/HDL-C
دکتر فرزاد حدائق و همکاران
فرمول فریدوالد با شرط mg/dL ۰۰۴ TG < محاسبه شد.۱۲
کارآیی آزمایشها به ازای هر ۰۲ مورد با استفاده از سرم کنترل لیپید محدودهی طبیعیi و محدودهی پاتولوﮊیکii پایش شد. همهی نمونهها در شرایطی آنالیز شدند که کنترل کیفیت درونی معیارهای قابل قبول بودن را احراز کرده بودند. در فاز ۱ ضریب تغییرات برون و درونآزمون Inter and intra-) (assay coefficients of variation به ترتیب ۲ و ۵/۰درصد
برای کلسترول و ۶/۱ و ۶/۰ درصد برای تریگلیسیرید محاسبه شد. مقادیر مشابه در فاز ۲ به ترتیب برای کلسترول ۶/۲ و ۱/۱، برای تریگلیسرید ۹/۳ و ۷/۲ بود.
براساس دادههای حاصل از مطالعهی پایه، گروههای ۵۲BMI <، ۹/۹۲-۵۲ و ۰۳> به ترتیب به لاغر، دارای اضافه
وزن و چاق نسبت داده شد.۲۲ کسانیکه در زمان مطالعه سیگار میکشیدند سیگاری، آنها که هرگز سیگار نکشیده بودند غیرسیگاری و آنها که در گذشته سیگاری بوده و آنرا ترک کرده بودند، سیگاریهای قبلی محسوب شدند. شرکت کنندگان همچنین برحسب میزان فعالیت فیزیکی به دو گروه تقسیم شدند: افراد با فعالیت فیزیکی اوقات فراغتiii کمتر از KCal/wk ۰۰۰۱ و افراد با فعالیت فیزیکی اوقات فراغت KCal/wk ۰۰۰۱ .≥۳۲ فعالیت فیزیکی اوقات فراغت KCal/wk
۰۰۰۱ معادل توصیههای دلیج برای فعالیت فیزیکی است.۴۲ با توجه به نابرابر بودن احتمال انتخاب ناشی از طراحی
پیچیدهی مطالعه، وزنهای نمونهگیری محاسبه شد. به منظور معتبر ساختن دادهها به عنوان معرف جامعهی شهری تهران آنالیز آماری با کمک نرمافزار SPSS نسخهی ۵۱ انجام
شد. برای به حساب آوردن طراحی مطالعه در آنالیزهای آماری و نیز اعمال وزنها از مدل خطی عمومیiv برای تخمین میانگینهای حاشیهای ویژهی هر جنس برای TC، HDL-C و LDL-C و نیز نسبت های TC / HDL-C و LDL-
و همچنین شاخصهای تنسنجی در گروههای
مختلف BMI در هر فاز استفاده شد. میانگین هندسی برای
سطح تریگلیسرید سرم ارایه شد زیرا که توزیع آن دارای چولگی بود. میانگینها در دو فاز به طور مستقیم با هم مقایسه نشدند بلکه میانگین تغییرات محاسبه و برای آن فاصلهی اطمینان در هر گروه BMI به تفکیک جنس ارایه شد.
تغییرات سنجشهای تنسنجی و نمایهی تودهی بدن ۳
از آنجا که مقادیر مربوط به تغییرات TG توزیع نرمال
داشت دیگر تبدیل لگاریتمی انجام نشد بنابراین تفاوت میانگینهای TGs ضرورتاﹰ مساوی اختلاف در مقادیر
میانگینهای هندسی تریگلیسرید در دو فاز ۱ و۲ مطالعه نیست. برای آزمودن سطح معنیداری تفاوت تغییرات ۶/۳ ساله در گروههای BMI آنالیز کوواریانس انجام شد.
مقایسهها برای سن و سیگار کشیدن طبق دادههای فاز ۱ و فعالیت فیزیکی و استفاده از دارو طبق دادههای فاز ۲ و تغییرات BMI بین دو فاز تعدیل شدند. از آنالیز واریانس
برای مقایسهی میانگین زمان پیگیری بین دو فاز در گروههای مختلف BMI استفاده شد. ۵۰/۰P< معنیدار در
نظر گرفته شد.
یافتهها
میانگین سن ±)خطای استاندارد)v مردان و زنان به ترتیب (۳/۰)۵۴ و (۳/۰)۲۴ (۲۰/۰(P= بود و میانگین مدت پیگیری ۶/۳ سال بود که بین گروههای مختلف BMI در مردان (۳/۰(P= و زنان (۴/۰(P= تفاوت معنیداری را نشان نداد. جداول ۱ تا ۴ میانگینهای حاشیهای و تغییرات (CI) در لیپید سرم و شاخصهای تنسنجی را برحسب گروههای BMI به
تفکیک جنس نشان میدهند که با متغیرهای سن، فعالیت فیزیکی، استفاده از داروهای پایینآورندهی لیپید، سیگار کشیدن و تغییرات BMI (به جز برای خود (BMI تعدیل
شدهاند.
افزایش در میانگین وزن مردان (۷/۲-۰/۲) ۴/۲ و زنان (۶/۳-۷/۱) ۷/۲ و افزایش در میانگین دور کمر در مردان (۴/۷ -۸/۲) ۱/۵ و زنان (۸/۲-۱/۱) ۰/۲ مشاهده شد که بین گروههای BMI تفاوتی نداشت. افزایش BMI تنها در زنان (۶/۱-۵/۰) ۱/۱ معنیدار بود که گروههای BMI از این نظر
تفاوتی با یکدیگر نداشتند و در مردان تنها افراد لاغر افزایش در BMI داشتند (۳/۱-۳/۰) ۸/۰میانگین WHR در مردان و
زنان تغییر معنیداری نداشت (جداول ۱ و ۲).
i- Precinorm
ii- Precipath
iii- Leisure time physical activity
v Standard error of mean; SEM iv General Linear Model
/HDL-C
۴ مجلهی غدد درونریز و متابولیسم ایران دورهی دهم, شمارهی ۱، اردیبهشت ۷۸۳۱
جدول ۱ ـ تغییرات شاخصهای تنسنجی در مردان بزرگسال تهرانی طی سالهای ۱۰۰۲ ـ ۸۹۹۱ تا ۵-۲۰۰۲ در سه گروه لاغر، دارای اضافه وزن و چاق
