بخشی از مقاله
مقدمه
بسیاری از رفتارهای انسان، بهویژه رفتار هنرمندان، به طور کلی تابع ویژگیهای منحصربه فرد در حوزه توانایی های شناختی، انگیزه و ساختار شخصیت آنهااست. اَرنهایم1 معتقد است که »فعالیت هنری، گونه ای از خردورزی است که در آن درک و تفکر، بصورت تفکیک ناپذیری در هم پیچیدهاند1379)«، ص.(234 به نظر وی، هنرمندان با تجسم به کشف تواناییهای خود میپردازند، که این امر موجب تسهیل عملکردهای تفکر میگردد. در نتیجه، تجسمبخشیدن ضامن بازآرایی ذهنی و کارآمد اطلاعات است. فرام (1387)، معتقد است هنرمندان ویژگیهای متعددی دارند؛ از جمله استعداد شگفتزدگی2، توانایی تمرکز فکر، توانایی پذیرش تعارض و تنش و میل به شکوفایی پیاپی، حس کنجکاوی، صداقت، پذیرش مسئولیت، بیطرفی، دوری از تعصب، تمایل به نظم و ترتیب، نرمش، ایستادگی و قاطعیت. به نظر میرسد تعدادی از این ویژگیها را میتوان به صورت ویژگیهای شخصیتی منحصر بهفرد هنرمندان طبقهبندی کرد.
ویژگیهای شخصیتی سبک های فراگیر، احساسکردن، رفتار کردن و اندیشیدن هستند (کاستا،.(1996 ارزیابی شخصیت در دو دهه گذشته مشخص کرده است شخصیت میتواند به وسیله یک مدل پنج عاملی بررسی شود (روز، .(2009 این مدل، شخصیت را متشکل از پنج عامل اصلی روان رنجورخویی3، برونگرایی4، گشودگی به تجربه5، سازگاری6 و وظیفه شناسی 7 میداند که هر یک از این عاملها، از طریق شش صفت مشخص می شوند (تیبارت، .(2011 در این راستا، پرسشنامه تجدیدنظرشده شخصیتی نئو، توسط کاستا و مک کری (1992) برای ارزیابی پنج عامل شخصیت ساخته شد (روز ، .(2009 افراد با سطوح پایین روانرنجورخویی، دارای ثبات هیجانی هستند، اما افراد با
1. Arenheim 2. Amazing talent 3.neuroticism 4. extroversion 5. openness 6. agreeableness 7. conscientiousness
114
Archive of SID
فصلناهم شخصیت و تفاوتاهی فردی/ سال /(6) 3 زمستان 93 Personality & Individual Differences, 2015, No. 6
صفت روان رنجورخویی بالا، کنترل خوبی بر هیجانات خود ندارند و برخی از آن ها افرادی عصبی، حساس و نگران هستند. برونگرایانعموماً، ماجراجو، اجتماعی و پرحرف هستند، درحالیکه درونگرایان کمحرف و خجالتی هستند. افرادی سطوح بالای تجربهپذیری دارند،عموماً دارای علایق وسیعی هستند و تمایل دارند مهارتهای جدیدی را کسب کنند. صفت سازگاری با مهربانی، همدلی، گرمی و حس همکاری مشخص میشود. افراد ناسازگار روابط دوستانه ضعیفی دارند و افراد وظیفهشناس دارای اخلاق کاری، نظم و ترتیب هستند و تمایل دارند کارها را به اتمام برسانند (هوگس .(2012
مطالعات متعددی با هدف شناخت نیمرخ شخصیتی هنرمندان اجرا شده است. در یک مطالعه اخیر، جاسلین و اسلوبودا (2003) نشان دادند که افراد عصبی در پاسخ به آثار احساسی هنر، مانند موسیقی و فیلم عواطف حساستری نشان میدهند. آیزنک (1993)، گزارش میکند که هنرمندان برای تنظیم هیجان های خود نسبت به دیگران، بیش تر به گوشدادن به موسیقی و دیدن تصاویر نیاز دارند. یکی از ویژگیهای مهم هنرمندان، گشودگی به تجربه است. کسانی که به موسیقی های متفاوتی گوش میدهند و همچنین در طراحی، از رنگهای متنوع و بیش تری استفاده می کنند یا کسانی که به نویسندگی و ادبیات علاقه دارند، در پذیرش تجارب جدید ریسک زیادی میکنند؛ این بدین معناست که این گونه افراد، در درک زیبایی شناختی، کنجکاوی، خلاقیت و نیز غیرسنتیبودن و شکستن بعضی هنجارها نسبت به دیگران میل بیش تری دارند(مک کری، کاستا، استن دورف، آنجلینر، ماروسیک و همکاران، 1994؛ آیزنک، 1993؛ دیوری و ماتیز، 2005؛ گوف و آکرمن، .(2006 تمایل هنرمندان به تجارب منفی، مانند ترس، غم، خشم و احساس انزجار یکی دیگر از هسته های اصلی در احساس روانرنجوری این افراد است (مک گری و همکاران، .(1994
میل به برون گرایی و وظیفه شناسی و پشتکار در رسیدن به اهداف از ویژگی های دیگر هنرمندان است (چامارا و فورنهایم،.(2010 شواهد نشان می دهد جنسیت در این زمینه نقش تعدیلکننده دارد؛ یعنی، زنان تمایل دارند نسبت به مردان به اثر عاطفی هنر پاسخ
115
Archive of SID
تفاوتهایجنسیتیدرویژگیهایشخصیتیهنرمنذان
بیش تری بدهند (کافمن ، وفلر و واکرت، 1999؛ پان سی، .(1997 گر چه، برخی مطالعات هیچ تفاوت جنسیتی در استفاده از هنر بین زنان و مردان کشف نکردهاند (اونیل و هارگریوز، .(2004 چامارا و فورنهایم (2010)، با مقایسه شخصیت نوازندگان و نویسندگان با افراد عادی، با استفاده از مدل پنج عاملی شخصیت، گزارش میکنند که در عامل روانرنجوری و وظیفه شناسی، نوازندگان و نویسندگان، بیش از افراد عادی و در عامل گشودگی به تجربه، نویسندگان بیش از نوازندگان و افراد عادی امتیاز کسب کرده بودند. در عامل برونگرایی، نوازندگان نمرات پایین و نویسندگان بالا داشتند. در عامل توافقپذیری، تفاوتی بین نوازندگان و نویسندگان مشاهده نشد. ایوزکا (2008)، دانشجویان رشته روان شناسی را با دانشجویان هنرهای تجسمی مقایسه کرد و چنین نتیجهگیری کرد که دانشجویان هنرهای تجسمی در نوروزگرایی و بازبودن به تجربه و تمایل به تفکر اکتشافی از دانشجویان روان شناسی امتیاز بیشتری کسب کرده بودند. کیشلوفسکی (2007)، در پژوهشی، ویژگیهای شخصیتی هنرمندان با افراد عادی را مقایسه کردند. گروه هنرمندان شامل شاعران، نقاشان، بازیگران و موسیقیدان ها بودند. از یک گروه افراد عادی بهعنوان گروه شاهد استفاده شد. نتایج نشان داد بین ویژگیهای شخصیتی هنرمندان با افراد عادی در مقیاسهای سلطهگری، مردمآمیزی، حضور اجتماعی، خویشتنداری، اشتراک، کارایی ذهنی و مدارا، هنرمندان نمرات بیش تری از گروه شاهد کسب کردند. اما در جنبه زنانگی - مردانگی، افراد عادی نمرات بیشتر از هنرمندان به دست آورده بودند. بارون (1998) نشان داد که افراد عادی نسبت به هنرمندان افرادی قانع، آرام، محافظه کار، صبور، جدی، ترسو، میانهرو و فروتن هستند؛ درحالیکه هنرمندان، افسرده، بدبین، ناخشنود، هیجانی و ناپایدارند. لودویک (1992)، در پژوهشی رابطه میان هنرمندان، اضطراب و سایر آسیبهای روانی را بررسی کرد. وی با بررسی زندگینامه یک هزار و پنج تن از شخصیتهای مشهور، نتیجه گرفت که هنرمندان حرفهای اضطراب و بیماری های روانی بسیاری را تجربه کردهاند. آنان بیش از دیگران تحت رواندرمانگری بوده و اَشکال مشخصی از آسیب های روانی، از جمله افسردگی
116
Archive of SID
فصلناهم شخصیت و تفاوتاهی فردی/ سال /(6) 3 زمستان 93 Personality & Individual Differences, 2015, No. 6
مزمن و اضطراب منتشر را تجربه کردهاند. کاکس و ویلسون((1992، مقیاس شخصیتی آیزنک و فهرست نشانه تنیدگی را درباره 162 هنرمند اجرا کردند و دادههای بهدست آمده را با هنجارهای آزمون مذکور و نمرات حاصل از گروه کنترل (که مشتمل بر 800 نفر بود) مقایسه کردند. هنرمندان شامل 65 موسیقی دان 19 تا 69 ساله)، 33 هنرپیشه 16) تا 58 ساله) و 38 خواننده 23 تا (60 و 26 رقصنده 18) تا 52 ساله) بودند. نتایج این بررسی نشان داد که هنرپیشگان برونگرایی بیشتری داشتند. رقصنده ها، اندوهگین و مضطرب بوده و »حرمت خود1« پایین تری را احراز کرده بودند. درونگرایی خفیف و تمایل اندک به ماجراجویی از خصوصیات موسیقیدانان بود. تقرباًی چهل درصد هنرمندان مذکور در این پژوهش گزارش دادند کهغالباً دچار حالت های اضطرابی میشوند.
گرچه نیم رخ شخصیتی هنرمندان کموبیش در مطالعات خارجی بررسی شده است، ولی در داخل کشور به این مطالعات توجه نشده است. از طرفی، مشخص نیست نیم رخهای شناسایی شده هنرمندان خارجی تا چه اندازه تعمیمپذیر به هنرمندان داخلی است. به این ترتیب، میتوان پرسید هنرمندان در عوامل صداقت- فروتنی، هیجان پذیری، برونگرایی، سازگاری، وظیفه شناسی و گشودگی به تجربه چه نیمرخ شخصیتی ای دارند. آیا نیمرخ شخصیتی آنان برحسب جنسیت متفاوت است؟
روش
تحقیق حاضر از نوع طرحهایعلّی - مقایسهای بود.
جامعهی آماری، نمونه و روش نمونهگیری: جامعه آماری این مطالعه شامل تمامی هنرمندان زن و مرد شهرستان ازنا در استان لرستان است که در اداره ارشاد این شهرستان در سال 1392 مشغول به فعالیت هستند. شرکتکنندگان 60 هنرمند 30) زن و 30 مرد) بودند که به روش داوطلبانه در این پژوهش شرکت کردند.
