بخشی از مقاله
چکیده
شخصیت یکی از بحثهاي عمده و محوري روانشناسی و هدف نهایی بررسیهاي مربوط به انسان است و در رابطه با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان، از اهمیت ویژهاي برخوردار است. هدف پژوهش، بررسی رابطه ویژگیهاي شخصیتی با عملکرد تحصیلی دانشآموزان دوره دوم متوسطه شیروان میباشد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماري پژوهش، کلیه دانشآموزان دختر و پسر دوره دوم مقطع متوسطه مشغول به تحصیل در سال تحصیلی-93 92 در شهر شیروان - تعداد 4967 نفر - میباشد.
با استفاده از فرمول حجم نمونه کوکران، تعداد 356 نفر با استفاده از روش نمونهگیري تصادفی خوشهاي چند طبقهاي براساس مقطع تحصیلی و جنسیت انتخاب شدند. براي جمعآوري اطلاعات، از پرسشنامه استاندارد شخصیت نئو و عملکرد تحصیلی از معدل دانشآموزان استفاده شد. داده ها با آزمونهاي t مستقل، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون، از نرم افزار SPSS استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان دادکه بین ویژگیهاي شخصیتی با عملکرد تحصیلی رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد.
مقدمه
شخصیت به جنبههاي عقلی، عاطفی، انگیزشی و فیزیولوژیک یک فرد گفته میشود، به عبارت دیگر به مجموعه مؤلفههایی که انسان را سر پا نگه میدارد.شخصیت گفته میشود - گروسی، . - 1380 مفهوم شخصیت در روانشناسی یک مفهوم رایج و معمول و در عین حال پیچیده است. دیدگاههاي مختلف روانشناسی تعاریف گوناگونی از شخصیت ارائه داده که هر کدام بر جنبههاي خاصی از شخصیت تاکید کردهاند. اصطلاح شخصیت به کیفیتهاي ثابت شخص، که در چگونگی رفتار او در موقعیتهاي بسیار متنوع تجلی میکند، اطلاق میشود - گلدر و همکاران1، ترجمه رفیعی، . - 1382 کلمهي شخصیت ریشه در کلمهي لاتین پرسونا2 دارد و این کلمه به نقاب یا ماسکی گفته میشود که بازیگران تئاتر در یونان قدیم به صورت خود میزدند.
به مرور، معناي آن گستردهتر شد و نقشی را که بازیگر ایفا میکند را در بر گرفت. بنابراین مفهوم اصلی و اولیهي شخصیت، تصویري، صوري و اجتماعی است و براساس نقشی که فرد در جامعه بازي میکند، ترسیم میشود. یعنی در واقع، فرد به اجتماع خود شخصیتی ارائه میدهد که جامعه براساس آن، او را ارزیابی مینماید - شاملو، : 1370 ص. - 70 پروین و جان3 تعریف زیر را به عنوان تعریف عملی شخصیت پیشنهاد کردهاند: شخصیت، بیانگر آن دسته از ویژگیهاي فرد یا افراد است که شامل الگوهاي ثابت فکري، عاطفی و رفتاري آنهاست - پروین و جان، ترجمه جوادي و کدیور، :1381 ص . - 27 این تعریف، نمود گستردهاي از شخصیت است و موجب میشود که به جنبههاي مختلف یک فرد توجه کرد. - کریمی، . - 1382
روانشناسان شخصیت براي مطالعه و تحقیق، از چهار نوع داده استفاده میکنند که عبارتند از: دادههاي مربوط به سوابق زندگی فرد، دادههاي جمع آوري شده توسط مشاهدهگر، دادههاي حاصل از آزمونها و دادههاي حاصل از گزارشهاي شخصی. هریک از روانشناسان، نوعی از این دادهها را ترجیح میدهند.اما همه آنها در مورد فایده بالقوه هریک از انواع چهارگانه دادهها تردیدي ندارند - پروین، ترجمه جوادي،:1381 ص . - 29 فروید اولین کسی است که در حوزهي روانشناسی در مورد ابعاد شخصیت در سالهاي نخستین کودکی و نقش آن در ساختار انسان تأکید ورزیده است. اریکسون4 از پیشروان این رویکرد بر این باور است که شخصیت در کل دوران زندگی در حال تغییر و شکلگیري است - گروسی، :1380 ص . - 47
نظریههاي شخصیت، طی دوران شکل گیري خود مانند هر پدیده تحت تأثیر عوامل مختلف تاریخی قرار گرفتهاند.از آن میان، چهار عامل نقش مؤثري داشتهاند که عبارتنداز: پیشرفت طب بالینی اروپا،روشهاي روانسنجی،روانشناسی رفتار گرایی و روانشناسی گشتالت. علاوه بر این عوامل تاریخی، عوامل معاصر موجود نیز در روانشناسی شخصیت تأثیر گذاشتهاند. از جمله این عوامل میتوان از پیدایش یا تکامل رشتههایی مانند روانشناسی میانفرهنگی، فرآیندهاي شناختی، روانشناسی در پهنه زندگی - تمام مدت عمر - و انگیزش نام برد - شاملو،:1382 ص . - 68
کوشش دانشمندان براي توصیف و طبقهبندي منش آدمی را میتوان در یونان باستان ردیابی کرد. در عهد باستان، تفاوت افراد را از نظر خلق و مزاج به غلبه یکی از مزاجهاي چهارگانه - خون، صفراي سیاه، بلغم و صفراي زرد - نسبت میدادند و بر این اساس، افراد به چهار سنخ یا تیپ شخصیتی: دموي مزاج، سوداوي مزاج - مالیخولیایی - ، بلغمی مزاج و صفراوي مزاج طبقهبندي میکردند. بدین ترتیب، ضمن اینکه افراد به سنخهاي مختلف شخصیتی طبقهبندي میشدند علت تفاوتهاي فردي نیز توجیه میشد.
