بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی معلم با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر پایه دوازدهم مقطع متوسطه شهرستان ایذه در سال تحصیلی 1394-1395 بود، جامعه آماری شامل 200 نفر از دانش آموزان بودند که به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش، پرسشنامه های ویژگیهای شخصیتی نتو، ویژگی های جمعیت شناختی و میزان معدل دانش آموزان بودند، نتایج نشان داد که: - بین"روان نژندی و عملکرد تحصیلی"،"بازبودن و عملکرد تحصیلی"،"دلپذیر بودن و عملکرد تحصیلی"رابطه معنی داری وجود ندارد. بین " برونگرایی و عملکرد تحصیلی"و"وجدانی بودن و عملکرد تحصیلی" معلمان رابطه معنی داری وجود دارد - . همچنین - بین"روان نژندی و عملکرد تحصیلی"و "برونگرایی و عملکرد تحصیلی" ،"دلپذیربودن و عملکرد تحصیلی" - رابطه معنی داری وجود ندارد. نتایج رگرسیون نشان داد از بین متغیر های پیش بین، تنها متغیر ویژگیهای شخصیتی وجدانی بودن معلمان پیش بینی کننده برای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر می باشند.
کلیدواژگان :ویژگی های شخصیتی معلم، عملکرد تحصیلی، دانش آموزان.
-1مقدمه
کودک در مسیر رشد از افرادی بسیاری اثر میپذیرد و تحت تأثیر دیده ها و شنیده های بسیاری قرار میگیرد. همهاآنهاییرکهردر اطراف او هستند از جمله پدر، مادر و معلم همه به نحوی در او اثر گذارند مدل و الگوی کودک اند. از میان تمامی عوامل آموزشی و تربیتی ،نقش معلم به عنوان مهمترین عامل نظام تعلیم وتربیت ،جایگاه و اهمیت بسزایی دارد. معلم در رشد و پرورش دانش آموزان ،نقش بسیار مهمی را ایفا میکند. تمامی فعالیتهای معلم، مانند شناخت فرآیند رشد کودکان و نوجوانان، شیوههای تدریس و علاقهمندی به رشته تدریس خود، از عواملی هستند که در آموزش و پرورش دانشآموزان، دخالت زیادی دارند. دانش آموزان هر جامعه به عنوان قشر سازنده ، کارآمد و آینده سازان هر کشور، گروهی هستند که بخش عمده برنامه ریزی و بودجه هر کشور را به خود اختصاص می دهند.
آنان از هوشمندترین و مستعدترین اقشار جامعه می باشند، لذا توجه به ابعاد روان شناختی آنها در جهت بهبود عملکرد تحصیلی1 از اهمیت ویژه ای برخوردار است - حیدری و کوشان، . - 1391عملکرد تحصیلی از مسایل مهمی است که محور بسیاری از پژوهش های آموزشی و روان شناسی قرار دارد - نایمی و وانیوماکی2، 1990؛ موسو موس3، 1990؛ براون و کراس 4، . - 2002 متخصصان تعلیم و تربیت به مطالعه عوامل موثر بر عملکرد تحصیلی، طی سه دهه اخیر، بیش از پیش توجه کرده اند - هتی و تیمپرلی5، . - 2007توجه به این امر چیزی است که در تمام دنیا در راس برنامه های توسعه آموزشی مدنظر قرار می گیرد - لیندمن و دوک6، . - 2001
مساله عملکرد تحصیلی در مدارس از جمله مسائلی است که ذهن رهبران و مدیران و وزرات آموزش و پرورش و در نتیجه محققان را به خود جلب کرده است. این که چه عواملی بر پیشرفت و موفقیت تحصیلی دانش آموزان تاثیر می گذارد، یا سهم و مشارکت هر عامل چه اندازه است، همواره از حیطه های مورد علاقه پژوهشگران تربیتی و حتی روان شناسان تربیتی بوده است. عوامل مختلفی می توانند بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان اثر گذاشته و موجب افت یا ارتقاء آن شوند پیشبرد وضعیت تحصیلی از یک طرف مستلزم شناخت استعدادها و قابلیت های دانش آموزان بوده و از جانب دیگر منوط به کاهش موانعی است که بر سر راه عملکرد این افراد قرار گرفته و موجب افت یا تضعیف آن می گردد - شکرکن، هاشمی شیخ شبانی و نجاریان، . - 1384 ارزشیابی مداوم و مستمر وضعیت تحصیلی دانش آموزان در طول تحصیل و بررسی عوامل مرتبط با آن یکی از ارکان ضروری و اجتناب ناپذیر بهبود کیفیت نظام آموزشی به ویژه در مدارس می باشد.
نای امر در تدوین برنامه آموزشی بهتر، ارتقاء کیفیت آموزشی و نهایتاً در اصلاح و بهبود کارایی مسئولین مربوطه تاثیر بسزایی دارد.از آنجا که هر نظام تربیتی به جهت حصول بهترین شرایط و نتایج و رفع کمبودها و موانع در سراسر فرایندهای آموزشی و پرورشی و استفاده بهینه از درون دادها، همواره مورد ارزیابی متخصصان قرار می گیرد و در نهایت محصول نظامهای آموزشی و پرورشی نیز دانش آموختگانی هستند که واجد برخی از ویژگی ها شده اند، عملکرد تحصیلی می تواند یکی از مهمترین و عینی ترین معیارها برای بررسی و ارزیابی کارآیی نظامهای تربیتی باشد - مهرافروز و شهرآرای، . - 1391
شخصیت7 در زبان انگلیسی از واژه لاتین پرسونا8 اقتباس شده است و در اصل اشاره به نقابهایی دارد که توسط هنرپیشگان تئاتر در نمایشهای یونان باستان به صورت زده میشد و در عین حال در بردارنده نقش آنان نیز بوده است. گاه، کلمه شخصیت به منظور توصیف بارزترین ویژگی شخص به کار میرود. مثلا گفته میشود فلانکس شخصیت پرخاشگر و یا شخصیت خجالتی دارد. ولی، روانشناسان در بحث از ابعاد شخصیت، بیش از هر چیز به تفاوتهای فردی توجه دارند، یعنی ویژگیهایی که یک فرد را از افراد دیگر متمایز میکند - پروین9، 2001، ترجمه کدیور و جوادی، . - 1386 شخصیت، یک مفهوم انتزاعی است و نظریهپردازان مختلف تعاریف نسبتاً متفاوتی برای آن ذکر کردهاند، اما به نظر میآید اکثر آنها در این مورد اتفاق نظر دارند که شخصیت هر فرد، منحصر به خود اوست. بنابراین، شخصیت را میتوان از این زاویهای که مردم چگونه با هم متفاوت هستند و یا اینکه در چه چیزهایی به هم شباهت دارند، مورد مطالعه قرار داد. از آنجایی که ویژگیهای شخصیت 10پایه و مبنای روانشناسی است و روانشناسی علم جوانی است، شناخت شخصیت افراد میتواند وسیلهای برای درک ماهیت آدمی و همچنین، برای پیشبینی رفتار انسانها باشد - شاهنظری و قادری، . - 1384
امروزه بدون شک توجه به امر تعلیم و تربیت مهمترین عامل پیشرفت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه است و تعلیم و تربیت عهدهدار ایجاد زمینه مناسب جهت انتقال فرهنگ توسعه استعداد و تواناییهای دانشآموزان است که در آینده بتوانند نقش مؤثری در جامعه ایفا کنند. تعالی و پیشرفت هر جامعهای مستلزم داشتن افراد سالم و با نشاط است و روابط سالم با دیگران میتواند موجب تکامل و رشد شخصیت شود.با توجه به رسالت و نقشی که معلمان در رشد ابعاد وجودی کودکان، نوجوانان و جوانان دارند باید گفت که آنها نقطه آغاز هر تحول آموزشی هستند و ایجاد دنیایی جدید جز با تربیت نیروی انسانی از طریق معلمان خلاق امکانپذیر نخواهد بود. آموزش و پرورش کلید فتح آینده است و ملمان فاتحان عرصه علم و تمدن هستند. بنابراین در اجرای برنامههای تربیت معلم، باید علاوه بر در نظر گرفتن قابلیت علمی، شیوههای کاری و به کارگیری تکنیکها و روشهای مطلوب، ویژگیهای شخصیتی معلمان نیز مورد توجه فراوان قرار گیرند. داشتن شخصیت سالم و برخورداری معلمان از سلامت روانی باعث ارتقاء سطح کیفی و کمی آموزش خواهد شد و نقش بسیار حیاتی در امر پرورش کودکان و نوجوانان خواهد داشت.
یکی از مشکلات به ویژه در حرفه معلمی، عدم توجه به تواناییهای خویشتن و داشتن توقعات بالا از خود یا کمال گرایی 1 است که با پیامدهای منفی همچون احساسات شکست، گناه، بیتصمیمی، عزت نفس پایین و ... همراه است. فرد کمال گرا توقعات غیرواقع گرایانه از خود دارد و گرایش به تفکر همه یا هیچ در وی دیده میشود - هوولندر2، . - 2000 تحقیقات نشان میدهد که انسان در لوای رسیدن به شخصیتی سالم و یکپارچه به پشرفت های شایان توجهی از قبل پیشرفت تحصیلی، شغلی، اقتصادی، اجتماعی و ... دست می یابد. در قرن حاضر ما در جامعه ای زندگی می کنیم که نیاز به رسیدن شخصیت سالم ضرورتش احساس می شود. دستیابی به اطلاعات مناسب در رابطه با افزایش عوامل موثر در میزان عملکرد تحصیلی افراد بخصوص دانش آموزان منجر به شناخت بهتر آنان از زندگی می شود و همچنین باعث می شود که اطلاعات دقیقتر و بهتری از دانش آموزان به ما بدهد و سبب افزایش سطح بهداشت و عملکرد تحصیلی و کیفیت زندگی این دسته گردد و این مسئله میسر نمی گردد مگر با بررسی نقش شخصیتی معلمان. بنابراین نتایج حاصل از پژوهش حاضر می تواند در اختیار نهادهای متولی ، سازمانها و ادرات آموزش و پرورش قرار گیرد تا با فراهم آوردن شرایط تحصیلی مساعد و امکانات لازم و آموزش دانش آموزان باعث ارتقاء موفقیت در آنان گردد. بر این مبنا هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی معلم با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر پایه دوازدهم مقطع متوسطه شهرستان ایذه می باشد.
-2 روش
-2-1روش پژوهش، جامعه ی آماری، نمونه و روش نمونهگیری: جامعه آماری این پژوهش، شامل 475 نفر از دانش آموزان دختر پایه دوازدهم مقطع متوسطه شهرستان در سال تحصیلی 1394-95 می باشند که بر اساس جدول مورگان 200 نفر انتخاب شدند می باشد. نمونه آماری در این پژوهش شامل 200 نفر از دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان ایذه که در سال تحصیلی 1394-95 مشغول به تحصیل می باشند و به روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. به این ترتیب که از بین مدارس اداره آموزش و پرورش شهرستان ایذه 10 مدرسه انتخاب شد و از بین مدارس 2 کلاس بصورت تصادفی انتخاب شدند و از بین هر کلاس از روی لیست اسامی 10 به صورت تصادفی انتخاب شدند. و پرسشنامه ها بین معلمین توزیع شد و آنها از دانش آموزان خواستند که پرسشنامه ها را تکمیل نمایند.
-3ابزار سنجش
-3-1پرسشنامه شخصیت نئو فرم کوتاه 60 - سؤالی - : مککری و کاستا - 1985؛ به نقل از طبیبی، - 1389 پرسشنامهای تحت عنوان نئو - NEO - برای اولین بار با 185 سوال تدوین کردند. در ادامه این دو پژوهشگر با بررسیهایی که انجام دادند توانستند دو پرسشنامه با تعداد سوالات 240 و 60 سوال را برای اندازهگیری ویژگیهای شخصیتی افراد تهیه کنند، این پرسشنامه در جوامع مختلف به کار رفته است و به عنوان ابزار مناسبی برای اندازهگیری ویژگیهای شخصیتی افراد به حساب میآید. در این پژوهش به منظور بررسی ویژگیهای شخصیتی از فرم کوتاه آزمون نئو - NEO - که دارای 60 سوال میباشد، استفاده شده است. این آزمون پنج مورد از ویژگیهای شخصیتی افراد را مورد سنجش قرار میدهد که این ویژگیها عبارتند از: رواننژندگرایی - A - ، برونگرایی - E - ، باز بودن به تجربه - O - ، توافق - A - و وجدانی بودن . - C - هر کدام از این ویژگیهایی در این آزمون با 12 مورد سوال مورد سنجش قرار میگیرند. شیوه پاسخدهی به این پرسشنامه به این صورت میباشد که آزمودنی جواب را در یک طیف 5 درجهای از نوع لیکرت - کاملاً مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم و کاملاً
