بخشی از مقاله
چکیده:
بنا بر باور بسیاری از اندیشمندان حوزه معماری، جایگاه هندسه در ادراک فضاهای معماری انکارناپذیر است. در عصری که در معماری کشورمان، عدم استفاده از تناسبات ،اصول و قواعد کاربردی در ساخت بناها به امری عادی بدل گشته و بعضا با تقلید از معماری غربی نیز عجین گشته؛ کنکاش در حوزه معماری بومی و کشف قواعد هندسی و کارکردی آنها امری ضروری به نظر می آید. مساله ای که در معماری فعلی ایرانی کمتر مورد توجه قرار می گیرد. در معماری بومی ایرانی بخصوص معماری بومی تبرستان، معماران از یک سو از تناسبات درست هندسی و تکرار آن در اندازه ها و اندام های مختلف بنا بهره می برده اند و از سوئی دیگر، در عین حال ساختمانها را بسیار متنوع طراحی می کرده اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی وجود تناسبات طلایی در معماری بومی تبرستان و نحوه بکارگیری آنها در ابعاد گوناگون و در اجزاء مختلف ساختمان، انجام شده است. در این پژوهش از روش استقراء استفاده شده و با رویکرد استدلالی-استنتاجی مباحث واکاوی شده اند. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش نیز، روش مطالعات میدانی و کتابخانه ای است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که معماری بومی تبرستان به طرز گسترده ای از تناسبات طلایی در هندسه بناهای خود بهره گرفتهاست. از جمله در تناسبات حیاطها، پنجره ها، مشبک ها، نورگیرها، نقوش هندسی، تقسیم بندیهای نما، تناسبات باغچه ها، حوض ها، فرورفتگیهای دیوارها و تزئینات کنگره ها که در آنها از تناسبات طلایی استفاده شده است. نتایج پژوهش راهکارهایی را برای معماری آینده تبرستان ترسیم می کند که بر اساس آنبتوان با بهره گیری بیشتر از هندسه موجود دراین نوع معماری، اصول ثابتی که بیانگر هویت معماری تبرستان است را در بناهای آتی احیا کرد.
واژه های کلیدی:تناسبات طلایی، معماری بومی تبرستان، هندسه، هویت بومی
×
دومین همایش ملی هنر تبرستان : معماری بومی 71-71 اردیبهشت 7131، دانشگاه مازندران
مقدمه و بیان مسأله
آنچه که در معماری بومی تبرستان به آن پرداخته نشده و از آن غفلت شده است؛ وجود تناسبات طلایی در ابعاد گوناگون معماری بومی این خطه است. بهره گیری از تناسبات طلایی به شکل شگفت انگیزی در گوشه های مختلف معماری ای منطقه رواج داشته است و از آن می توان به عنوان یک اصل هویت ساز برای معماری تبرستان یاد کرد. این پژوهش بر آن است تا این مسأله را در معماری بومی تبرستان واکاوی کند.
بنا بر باور بسیاری از اندیشمندان حوزه معماری، جایگاه هندسه در ادراک فضاهای معماری انکارناپذیر است. در عصری که در معماری کشورمان، عدم استفاده از تناسبات ،اصول و قواعد کاربردی در ساخت بناها به امری عادی بدل گشته و بعضا با تقلید از معماری غربی نیز عجین گشته؛ کنکاش در حوزه معماری بومی و کشف قواعد هندسی و کارکردی آنها امری ضروری به نظر می آید. مساله ای که در معماری فعلی ایرانی کمتر مورد توجه قرار می گیرد. در معماری بومی ایرانی بخصوص معماری بومی تبرستان، معماران از یک سو از تناسبات درست هندسی و تکرار آن در اندازه ها و اندام های مختلف بنا بهره می برده اند و از سوئی دیگر، در عین حال ساختمانها را بسیار متنوع طراحی می کرده اند.
این مقاله به بررسی وجود تناسبات طلایی در معماری بومی مازندران و تکرار آنها در بناهای مختلف پرداخته و آنها را به عنوان آیتم های قابل استفاده در معماری حال حاضر معرفی مینماید تا در بحث هویت معماری مازندرانی بتوان با بهره گیری از عناصر مشترک بصری کالبدی باعث ایجاد سیمایی هماهنگ با معماری بومی مازندران و دستیابی به موضوع هویت کالبدی بناها در اقلیم مازندران شد.
اهداف تحقیق
هدف اصلی این پژوهش، بررسی وجود تناسبات طلایی در معماری بومی تبرستان و نحوه بکارگیری آنها در ابعاد گوناگون و در اجزاء مختلف ساختمان می باشد.
سوال تحقیق
نقش تناسبات طلایی در معماری بومی تبرستان چیست و نحوه بکارگیری آنها چگونه است؟
فرضیه تحقیق
به نظر می رسد تناسبات طلایی عنصر مشترک و هویت ساز نهفته در معماری بومی تبرستان است که عاملی در جهت هماهنگی اجزاء مختلف معماری بومی این خطه است.
روش تحقیق
دومین همایش ملی هنر تبرستان : معماری بومی 71-71 اردیبهشت 7131، دانشگاه مازندران
در این پژوهش از روش استقراء استفاده شده و با رویکرد استدلالی-استنتاجی مباحث واکاوی شده اند. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش نیز، روش مطالعات میدانی و کتابخانه ای است. معماری بومی مازندران محل انجام پژوهش و جمع آوری داده ها بوده است.
در ابتدا، ادبیات موضوع بهمعرفی تناسبات طلایی، تاریخچه و مصداقهای آن پرداخته است. سپس مصادیق تناسبات طلایی در معماری بومی مازندران شناسایی گردیده و هر یک از آنها بصورت موردی و میدانی واکاوی شده اند. با استفاده از روش استقراء تعیین شده است که هر کدام از این مصادیق چه مقدار عمومیت داشته اند و تا چه میزان به عنوان اصل هویت ساز مورد استفاده قرار می گرفته اند.
در انتها، پژوهش به دنبال معرفی این اصول به عنوان راهکارهایی است که بر اساس آنبتوان با بهره گیری بیشتر از هندسه موجود در این نوع معماری، هویت معماری تبرستان را در بناهای آتی احیانمود.
ادبیات تحقیق
معرفی تناسبات طلایی، تاریخچه و مصداقهای آن
»نسبت« عبارت است از مقایسهی دو چیز یکسان از نظر مقدار در حالیکه »تناسب« به کیفیت نسبتها اطلاق میگردد. یکی از نسبت هایی که از عهد باستان تاکنون بکار رفته است تناسبی است به نام تناسب طلایی که یونانی ها به نقش غالبی که تناسب طلایی در تناسبات بدن انسان بازی می کرد پی بردند . و با اعتقاد به اینکه هم انسان و پرستشگاههای او می بایست به یک نظم برتری از جهان تعلق داشته باشند از همین تناسبات در ساختمان پرستشگاههایشان استفاده کردند. تناسب طلایی در کار معماران رنسانس هم کشف شد و در آخر، لوکوربوزیه، سیستم مدولر خود را بر مبنای تناسبات طلائی بنا نمود و کاربرد آن در معماری تا امروز نیز ادامه داردلآشناترین سیستم تناسبی روش »نسبت طلایی« است که ابتدا توسط یونیان ابداع شد. ایرانیان باستان نیز بهصورت ناخودآگاه این تناسبات را در ساختههای خود رعایت میکردند. این نسبت از گذشته در ساختمان سازی استفاده فراوانی می شد که برای نمونه میتوان اهرام مصر را نام برد.اهرام مصر یکی از قدیمی ترین ساخته های بشری است که در آن هندسه و ریاضیات بکار رفته شده است. مجموعه اهرامیکی از شاهکارهای بشری است که در آن نسبت طلایی بکار رفته است. [1] تعریف هندسی نسبت طلایی عبارتست از: ف
برای رسم کردن مستطیل طلایی ابتدا مربع ABCD با استفاده از ضلع کوچک رسم میشود. سپس ضلع AB را نصف کرده، از وسط آن (نقطهG )با پرگاریک قوس به شعاع GC ترسیم کرده و ضلع بزرگ مستطیل (AE) را به دست میآورند .با توجه به شکل ترسیم شده، نصف طول این ضلع برابر نسبت طلایی است. [2]
