دانلود مقاله حاکمیت اینترنت : پیشینه و آینده پیش رو

بخشی از مقاله

حاکمیت اینترنت : پیشینه و آینده پیش رو


الف ) پیشینه :
یکی از مهمترین مباحث مطروحه در اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی که از دهم تا دوازدهم دسامبر ۲۰۰۳ در ژنو سوئیس برگزارشد بحث دامنه داری به نام حاکمیت بر اینترنت (internet governance) یعنی چگونگی اداره اینترنت بود.

این موضوع اگر چه در پایان اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی به اینجا انجامید که یک کار گروه در یک فرایند باز و فراگیر, مکانیزم مشارکت فعال و همه جانبه دولت ها، بخش خصوصی و جامعه مدنی را از سوی کشورهای توسعه یافته و رو به توسعه به پیشنهاد اعلامیه اجلاس زیر نظر کوفی عنان تشکیل دهد و تا سال ۲۰۰۵ (اجلاس تونس) یک تعریف کاری از حاکمیت اینترنت ارائه کند،اما هنوز یک بحث پیچیده و چند وجهی است که به مباحث کارشناسی همه جانبه نیاز دارد تا از سطح یک واکنش سیاسی به سطوح یک مقوله کاملا کارشناسی ارتقا یابد. در بند پنجاه اعلامیه اصول آمده است:

به مسائل مربوط به حاکمیت بین‌المللی بر اینترنت باید به گونه‌ای هماهنگ پرداخته شود. ما از دبیرکل سازمان ملل متحد می‌خواهیم تا طی یک فرایند باز و دربرگیرنده همه، و براساس سازوکاری که مشارکت فعال و کامل دولت‌ها، بخش‌خصوصی، و جامعه مدنی کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته را تضمین کند و شامل سازمان‌های بین‌الدولی و بین‌المللی، و انجمن‌های مربوطه باشد، یک گروه کاری برای مسئله حاکمیت بر اینترنت تشکیل دهد تا اقدام به تحقیق و بررسی کند و در صورت مقتضی تا سال ۲۰۰۵ پیشنهاداتی را برای اقدام عملی در جهت حاکمیت بر اینترنت ارائه دهد(۱)

در همین حال در طرح اقدام ژنو هم در بند سیزدهم زیر عنوان محیط استعدادپرور از دولت‌ها خواسته شده است تا یک چارچوب قانونی و نظارتی، حمایت‌کننده، شفاف، رقابت‌گرا، و قابل‌پیش‌بینی بپرورانند که انگیزه‌های لازم برای سرمایه‌گذاری و توسعه گروه‌های اجتماعی را در جامعه اطلاعاتی فراهم آورد. در این بند چنین آمده است :

▪ محیط استعدادپرور
برای به‌حداکثر رساندن مزایای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی جامعه اطلاعاتی، دولت‌ها باید یک محیط سیاسی و قانونی قابل اعتماد، شفاف و غیرتبعیضی ایجاد کنند. اقدامات عبارتند از:
الف) دولت‌ها باید یک چارچوب قانونی و نظارتی، حمایت‌کننده، شفاف، رقابت‌گرا، و قابل‌پیش‌بینی بپرورانند که انگیزه‌های لازم برای سرمایه‌گذاری و توسعه گروه‌های اجتماعی را در جامعه اطلاعاتی فراهم آورد.

ب) از دبیرکل سازمان ملل متحد می‌خواهیم تا از طریق یک فرایند باز و شامل همگان که تضمین‌کننده سازوکاری برای مشارکت کامل و فعال دولت‌ها، بخش‌خصوصی و جامعه مدنی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه باشد، و سازمان‌ها و انجمن‌های بین‌دولتی و بین‌المللی را دربربگیرد، یک گروه‌کاری در مورد نظارت بر اینترنت تشکیل دهد تا به بررسی و ارائه پیشنهادهای عملی، در صورت مقتضی، در مورد اعمال نظارت بر اینترنت تا سال ۲۰۰۵، اقدام کند.

این گروه باید، علاوه بر کارهای دیگر:
۱) یک تعریف کاری از نظارت بر اینترنت به دست دهد.
۲) مسائل سیاست‌گذاری عمومی را که مربوط به نظارت بر اینترنت است تعیین کند.
۳) درک مشترکی از نقش‌ها و مسئولیت‌های مربوطه دولت‌ها، سازمان‌های بین دولتی و بین‌المللی موجود و دیگر انجمن‌ها و همچنین بخش خصوصی و جامعه مدنی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه ایجاد کند.
۴) یک گزارش از نتایج این فعالیت تهیه کند تا برای ملاحظه و اقدام مقتضی به مرحله دوم اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی در تونس در سال ۲۰۰۵ ارائه شود. (۲)
کار گروه حاکمیت اینترنت (Working Group on Internet Governance - WGIG) به ریاست نیتین دسائی (Nitin Desai) مشاور ویژه کوفی عنان دبیرکل سازمان ملل در امور جامعه اطلاعاتی تشکیل شده ، نخستین گردهمائی خود را هم برگزار کرده و ایران نیز با نامه‌ رسمی کوفی عنان، به عنوان یکی از ۴۰ کشور عضو کار گروه حاکمیت اینترنت انتخاب شده است . هشت عضو کارگروه ایران را مهندس نصرالله جهانگرد بعنوان رئیس کارگروه،دکتر محسن پاذری دبیر کمیسیون ملی WSIS ،دکتر کاظم معتمدنژاد، دکتر ابراهیم آبادی، دکتر غریبی،مهندس سلجوقی،مهندس جعفری و دکتر صفایی تشکیل می دهند.

پس از اجلاس ژنو هم یک فروم بین المللی از سوی نیروی ضربت سازمان ملل در زمینه ICT با حضور ۲۰۰ تن از سران دولتها، نهادهای مدنی و تجاری در روزهای ۲۵ و ۲۶ مارس تشکیل شد که در ان پاول تاومی (Paul Twomey) رتیس و مدیر اجرائی ICANN هم حضور داشت و نظر کلی حاکم بران چندان علیه وضع موجود نبود و اگر چه دربحث های مربوط به حاکمیت اینترنت مقولاتی چون حاکمیت، امنیت، حریم شخصی، هماهنگی بین المللی و حقوق مرتبط با مالکیت معنوی (Intellectual Property Rights - IPR) به چشم می خورد و حاکمیت بر اینترنت بحث حقوقدانان، اقتصاد دانان و سیاستگذاران است اما یکی از نکات مشترک این سه طیف کم توجهی به معماری اینترنت و نهادهای مرتبط با حاکمیت درآن است.

ب ) وضعیت امروز
وضعیت امروز را باید ابتدا از معماری اینترنت درک کرد . درک این معماری که یک معماری عیر متمرکز است، بسیار اهمیت دارد.
معماری اینترنت در یک نگاه کلان و با پرهیز از اصطلاحات گیج کننده برای نا اشنایان با این معمعاری در بردارنده این موارد است:
در فضای اینترنت ، هسته ها (Nodes) یا کامپیوترها مشتمل بر ایستگاههای کاری هستند و نرم افزارهای کلاینت (Client Software) را راهبری می کنند و کلاینت ها با استفاده از پروتکل ها از طریق آنها درخواست هایشان(Requests) را می فرستند و نیز سخت افزارهای میزبان (Host Hardware) با استفاده از سرورها ی متکی بر پروتکلها به درخواست های کلاینت ها پاسخ می دهند و بالا خره هسته های میانجی (Host Hardware) مثل هاب ها، روترها و پروکسی ها (Hubs, Routers, Proxies, Gateways) هم کارشان انتقال پیام ها است.

تاریخ اینترنت نشان می دهد که عدم مرکزیت هسته اصلی رشد انفجاری آن بوده است، این ماجرا در واقع کانون هراس استراتژیست های نظامی و آرپانت در برابر حملات احتمالی با بمب های نوترونی بوده و به همین سبب از همان دوران جنگ سرد تلاش شده است تا از میزان تصلب و تمرکز ساختاری در معماری اینترنت کاسته شود.

در این فرایند تاریخی یک نکته مهم به چشم می خورد و باز در همین جا هم هست که برداشت های کریستالی و مبهم از یک مفهوم شکل می گیرد :
▪ تمرکز زدائی ، آنارشیسم یا کثرت گرائی؟
حاکمیت اینترنت نه نخستین بحث و نه آخرین بحث برخاسته از فضای اینترنت است و اساسا مرور تاریخچه اینترنت نشان می دهد که تا کنون هیچ طرح اجرائی بزرگ و حتی یک تصور و تئوری پارادایمی درباره اینترنت چه درباره گذشته ان و چه درباره آینده آن وجود ندارد، البته باید اذعان داشت که غیرقابل پیش بینی بودن آینده اینترنت غالب ترین گفتمان در عرصه پیش بینی های موجود است .

از یک دیدگاه می توان بحث برخاسته از اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی در ژنو ۲۰۰۳ را بحثی میان کنترل و آزادی دید و از دیدگاهی دیگر بحث عدالت در دسترسی.

در محور کنترل و آزادی می توان رد پای گروههای مدنی، آزادیخواهان، طرفداران ارتقای حقوق بشر و گروههای رادیکال را دید، اما در محور عدالت در دسترسی، مقولات مرتبط با خطرات بالقوه دسترسی بر مبنای ثروت و قدرت وجود دارد و ردپای دولتها، شرکتهای بزرگ تجاری جهان و تمایلات برنامه ریزان تمرکزگرا قابل رویت است.

اما به نظر من به این موضوع ابتدا باید از منظر کاربران اینترنت نگریست و من می کوشم در این مقاله که ترجیح می دهم نام مقاله عقیده ای (Opinion article) را بر آن بگذارم از همین زاویه به موضوع حاکمیت اینترنت نزدیک شوم چرا که این موضوع بسیار تازه است و هنوز ادبیات ویژه ای در قبال آن شکل نگرفته است. من معتقدم آنچه در ژنو ۲۰۰۳ از جانب بخش شمالی جهان طرح شد در دو طیف قابل جمعبندی بود:
طیف اول : نگاه فنی مطلق از قبیل مقولات مرتبط با اختصاص آدرس های اینترنتی و نام های دامنه
طیف دوم : حاکمیت ابزارهای دوربرد ارتباطی
اما آیا حاکمیت اینترنت به همین دو طیف قابل خلاصه شدن است

من بر این باور هستم که دست کم آنچه در طرح اقدام ژنو در بند سیزدهم زیر عنوان محیط استعدادپرور آمده فراتر از این حد است. دقت به بندهای دوم و سوم در بند سیزدهم حکایت دیگری دارد که از نگاههای دو طیف فنی پیش گفته فراتر می رود .
▪ آن دو بند که بر وظایف اصلی کار گروه مورد نظر دکتر کوفی عنان متمرکز هستند، از این قرارند:
۱) مسائل سیاست‌گذاری عمومی را که مربوط به نظارت بر اینترنت است تعیین کند.
۲) درک مشترکی از نقش‌ها و مسئولیت‌های مربوطه دولت‌ها، سازمان‌های بین دولتی و بین‌المللی موجود و دیگر انجمن‌ها و همچنین بخش خصوصی و جامعه مدنی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه ایجاد کند.

شاید با اغماض بتوان دیدگاههای دو طیف فنی را در بند دوم تا حدودی ذیمدخل دانست، اما باید دوباره پرسید که آیا همه مسائل سیاست‌گذاری عمومی مربوط به نظارت بر اینترنت در حد مقولات آدرس های اینترنتی و نام های دامنه خلاصه می شود؟
نکته بسیار مهمی که بیرون از این دو طیف فنی است و هنوز در حالت راز گونه ای قرار دارد بحث بند سوم است که کاملا اشکارست که از لحاظ wording طرح اقدام، بسیار حساب شده نوشته شده است و آن چیزی نیست جز انچه که به صراحت از کار گروه مورد بحث خواسته شده تا درباره آن اندیشه کند: ایجاد درک مشترک از نقش‌ها و مسئولیت‌های مربوطه دولت‌ها، سازمان‌های بین دولتی و بین‌المللی موجود و دیگر انجمن‌ها و همچنین بخش خصوصی و جامعه مدنی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه .

به دیگر زبان، چالشی ترین بخش طرح اقدام پس از بند اول آن که همان ارائه تعریف کاری از نظارت بر اینترنت است، همین بند سوم و ایجاد درک مشترک از نقش‌ها و مسئولیت‌های مربوطه دولت‌ها، بخش خصوصی و جامعه مدنی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است. این چالش هنگامی بیشتر چهره می نماید که به انگیزه های مثبت بخش خصوصی در قبال پدیده جهانی سازی و به طور همزمان به دیدگاههای منفی جامعه مدنی در قبال همین پدیده جهانی سازی تعمق بیشتری کنیم.

نکته بسیار مهم بعدی گنگ بودن هر دو مفهوم حاکمیت و اینترنت و یا دست کم، مشترک نبودن این دو مفهوم برای شمالی ها و جنوبی هاست. اگر به متون انگلیسی بیانیه اصول نگاه کنیم متوجه این نکته می شویم که از دو واژه Management و Governance استفاده شده است و علی القاعده فرق بسیاری میان مدیریت و حاکمیت وجود دارد. بعنوان نمونه دقت کنید به دو بند چهل وهشت و چهل ونه بیانیه اصول که عینا به انها ارجاع می دهم (۳)
با این اوصاف حالا می توان پرسید که کار سازمانی چون آیکان مدیریت است یا حاکمیت و یا هماهنگی؟ و اگر فرضا به جای وازه هایManagement وGovernance از واژه Coordination به معنی هماهنگی استفاده می شد چه پیش می آمد؟

حالا پرسشی که می تواند مطرح شود این است که کار آیکان کدامیک از موارد فوق الذکر است :
▪ مدیریت است یا حاکمیت و یا هماهنگی؟
اما با این وصف، باید به معماری اینترنت دقت کرد و دوباره ، ملاحظات و پرسش هایی را به میان کشید:
- در حالیکه کنش های اینترنتی اساسا مبتنی بر تعامل و همکاری و نیز روابط چند جانبه سازمانی است، حاکمیت متمرکز چه مفهومی است و چگونه می توان انرا در اذهان تصویر کرد؟

- فضای وب یک فضای فراملی است و به خصوص در تجزیه پیام ها (packetised) نمی توان از یک دولت حرف زد
- سوئیت پروتکل ها که مفاهیمی متعدد و فراملی هستند و خود اینترنت اساسا چند مسیره یا مولتی پت (multi-path) است. بنابراین چه کسانی مالک انها هستند؟ پروتکل ها له یا علیه چه کسانی هستند؟ ایا پروتکل ها را می توان به نفع خود مصادره کرد.

به یاد بیاوریم تحولات ژنو ۲۰۰۳ را که در آن، امریکا و اروپا و کشورهای رو به توسعه و در واقع ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) و ITU تا حدودی رویاروی یکدیگر قرار گرفتند . اختلاف ITU و ICANN اگر چه پدیده جدیدی نبود اما در آن اجلاس مخالفت آمریکا با حاکمیت ITU بر اینترنت اعلام شد . هرچند آمریکا حامی ICANN بود که یک شرکت کالیفرنیایی خصوصی است که در سال ۱۹۹۸ به وجود آمده و به تدریج به حاکم بلامنازع مقولات فنی اینترنت تبدیل شده است، اما آیا نهادهای مرتبط با اینترنت با ICANN و ITU به پایان می رسد؟


● برخی دیگر از نهادهای پرقدرت در حوزه اینترنت
▪ IETF : نیروی ضربت مهندسی اینترنت (Internet Engineering Task Force)
نیروی ضربت مهندسی اینترنت را می توان اصلی ترین نیروی فنی در اینترنت به حساب آورد که کارش تهیه‎ استانداردهاست که خودش جندین كارگروها دارد و موصوعات تائید شده اش به تائید انجمن اینترنت می رسد.
▪ IEEE : انستیتو مهندسان الکترونیک و الکتریکال (Institute of Electrical and Electronic Engineers)
یک انجمن فنی حرفه ای جهانی است که در حوزه های الکترونیک، کامپیوتر و اطلاعات فعال است. (۴)
▪ ETSI : انستیتو اروپائی استانداردهای دوربرد (European Telecommunications Standards Institute)
که یک سازمان عیر انتفاعی اروپائی است و در زمینه استانداردسازی برای ارتباطات دوربرد فعالیت می کند (۵)
▪ W۳C: کنسرسیوم ورلد واید وب (World Wide Web Consortium)
كه در حوزه های پزوهش و توسعه فعال است و ریاست انرا تیم برنرزلی معروف که خالق فرامتن بود برعهد دارد.
▪ ITU : اتحادیه بین المللی ارتباطات دوربرد (International Telecommunications Union)
که برای هماهنگ سازی فعالیت های عرصه ارتباطات دوربرد فعالیت می کند (۶)
▪ IANA : نهاد شماره های اختصاصی اینترنت (Internet Assigned Numbers Authority)