بخشی از مقاله
چکیده
حمل و نقل دریایی از مهمترین مباحث حقوق دریایی که تأثیر فراوانی بر تجارت و اقتصاد بینالمللی دارد.حمل و نقل کالا از طریق کشتی که سهم عمدهای در جابجایی کالا دارند صورت میپذیرد و با توجه به پیشرفت صنعتی و حوزه کاری وسیع آنها در حجم مبادلات اقتصادی را نمیتوان نادیده گرفت. قواعد حاکم بر حمل و نقل اولین بار تحت عنوان قواعد لاهه در سال 1924 در بروکسل به تصویب رسید ، اما پیشرفت فنی و تکنولوژی باعث گردید که قواعد لاهه دیگر پاسخگوی نیازهای امروز حمل و نقل نباشد که در سال 1968 پروتکل لاهه به تصویب رسید ونهایتاًدر سال 1978 قواعد هامبورگ به تصویب رسید.این پژوهش به بررسی حمل و نقل دریایی و کنوانسیونهای مرتبط با آن میپردازد. این پژوهش در نظر دارد تاریخچه مختصری از حمل و نقل دریایی و همچنین به رابطه بین حمل و نقل دریایی و حقوق بینالملل را مورد بررسی قرار دهد و درصدد پاسخگویی به سوال خود مبنی بر اینکه حمل و نقل دریایی در حقوق بینالملل از چه جایگاهی برخوردار است و چه تأثیری بر اقتصاد و محیط زیست دریایی میتوان داشته باشد را دارد.استفاده از روش کتابخانهای برای جمع آوری اطلاعات و از روش توصیفی تحلیلی برای تحلیل محتوا پرداخته است.حاصل این پژوهش ، حمل و نقل دریایی نقش بسزایی در اقتصاد و تجارت بینالمللی داراست و خسارت به محیط زیست دریایی مسئولیت بینالمللی دولتها را به دنبال خواهد داشت و لازم است که قواعد را به روز و متناسب با وضعیت موجود بنمایند.
کلید واژه: حمل و نقل دریایی، سازمان IOM ، کنوانسیون لاهه ، کنوانسیون هامبورگ ، محیط زیست دریا
مقدمه
امروزه اهمیت و نقش اساسی حمل و نقل دریایی در تجارت بینالمللی و برنامههای توسعه اقتصادی به ویژه صـادرات از طریـق مرزهای دریـایی بـر کسـی پوشـیده نیسـت و در امـر تجـارت و بازرگـانی بـین المللـی حمـل و نقـل از اهمیـت ویـژه ای برخـوردار می باشد.پراکندگی معادن و صنایع مختلف جهان از یک طرف و فاصله بین نقاط تولید و مصرف و بازاریـابی و کـاهش قیمـت فـروش محصولات از سوی دیگر ضرورت توجه به سیستم حمل و نقل را بیشتر و بیشتر میکند. با توجه بـه اینکـه گمرکـات نیـز بـه عنـوان دروازه و مبادی ورود و خروج کالا و مسافر بوده به عنوان مرزبان اتصالی، کنترل ورود و خروج و حمل و نقل کالا را از مبادی مرزی به عهده دارند و همچنین ارتباط ناگسستنی با سیستم حمل و نقل دارند.
بخش حمل و نقل تأثیر بسزایی در فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و اساس توسعه اقتصادی هر کشور بـه عهـده دارد و از شاخصهای مهم توسعه یافتگی محسوب میشود که در این میان، حمل و نقل دریایی نقش بسـزایی در توسـعه داشـته
96
اولین همایش ملی توسعه پایدار دریا محور
دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، 8-9 بهمن 1393
است. به خصوص حمل و نقل دریایی از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که اکثر مبادلات بازرگانی از طریـق راهـای آبـی صـورت می گیرد. حمل و نقل دریایی در تجارت خارجی به ویژه فرا قارهای کشورها از تحقق 100درصدی سطح حفاظت از محیط زیست و امنیت انسانی بحث می شود . این پژوهش در نظر دارد با توجه به تحقیقات انجام شده توسط صاحبنظـران و دادههـای پژوهشـی و جمع آوری مطالب به سئوالات خود پاسخ دهد و به تاریخچه حمل و نقل دریایی پرداخته و همچنـین مسـوولیت دولـتهـا در قبال آلودگی ناشی از حمل و نقل دریایی بحث واقع شده است.
بند اول: تاریخچه حمل و نقل دریایی
استفاده از قایق برای حمل کالا و مسافر برای اولین بار 6000 سال قبل از میلاد مسیح ( ع) در مصر باستان متداول شد ، کرجیها
æ ایکینگها با تزئینات و آرایشهای مختلف در طول رود نیل به کار میگرفتند. فنیقیها و وایکینگها ، سلت ها ، یو نانی ها ، رومیها
æ چینیها از مجموع کشورهائی بودند که در سواحل دریاها قرار گرفته ، و از نخستین اقوامی بودند که به ساخت شناورهائی با اهداف مختلف حمل کالا و مسافر مبادرت ورزیدند ، در طی سالهائی بس طولانی ، کشتیرانی از محدودههای ساحلی رودخانهها فراتر نمیرفت ، زیرا با موتورهای کم قدرت آن روزگاران ، امکان حمل مقادیر زیادی چوب و یا زغال سنگ برای سوخت امکان پذیر نبود ، اما تاریخ دریانوردی در ایران بدون اغراق به حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد که در این رابطه اولین جاده سنگی در جهان در شمال ایران نزدیک دریای خزر ساخته شد که حدود دو متر قطر داشت 1392)،(chegini اما حمل و
نقل دریاییصرفاً دارای جنبه داخلی نبوده ، بلکه جنبه بینالمللی هم داشت که باید به نخستین معاهده مصوب در سطح بینالملل در زمینه حمل و نقل دریایی معاهده بروکسل 1924م. است. (محمد زاده وادقانی،.(1390
بند دوم: جایگاه حمل و نقل دریایی در حقوق بینالملل
امروزه اهمیت و نقش اساسی حمل و نقل دریایی در تجارت بین المللی و برنامههای توسـعه اقتصـادی بـه ویـژه صـادرات از طریق مرزهای دریایی بر کسی پوشیده نیست.در این رابطه لزوم توجه به تحولات و پیشرفتهای حاصـله در ایـن زمینـه در سـطح بین المللی و وضع قوانین و مقررات یکپارچه برای تسهیل حمل و نقل دریایی امری مهم و ضروری به شـمار مـی رود.در ایـن راسـتا سازمان بین المللی دریانوردی IMO در سال 1965 کنوانسیونی تحت نـام ((کنوانسـیون تسـهیل ترافیـک بـین المللـی دریـایی)) مشتمل بر یک مقدمه و 16 ماده و یک ضمیمه به تصویب رسانید که در سال 1976 لازم الاجرا شد و بالغ بر 71 کشور به آن ملحق و کشور ما نیز بر اساس ماده واحده مصوب 31 فروردین ماه سال 1371 به آن ملحق شده است.طبق این کنوانسیون و ضـمیمه آن تمامی کشورهای عضو، متعهد می شوند تا کلیه مقررات را برای تسهیل و تسریع تـردد دریـایی و جلـوگیری از تـأخیرات بـی مـورد کشتی ها و اموال و اشخاص بر روی کشتی اجرا کنند. مفاد این کنوانسیون در مورد کشتی های جنگی و کشتی های تفریحی اعمـال نمی شود. بر اساس این کنوانسیون، مقامات دولتی باید در تمام موارد فقط ارائه اطلاعات اساسی را در خواست کرده و تعداد آنها را در حداقل حفظ کنند و توصیه میکند که از سیستم پردازش اتوماتیک دادهها و تکنیکهای ارتباطی استفاده کنند .
بند سوم: تأثیر حمل و نقل دریایی بر اقتصاد
یکی دیگر از مهم ترین نقش های اقتصادی که توسط بنادر و صـنایع دریـایی ارائـه مـی گـردد ، خـدمات لجسـتیکی دریـایی (حمل و نقل دریایی، خدمات بندری و لجستیک مسافر دریایی) می باشد. به وضوح ، حمل و نقـل دریـایی یکـی از پـر اهمیـتتـرین روش های حمل مورد استفاده در سطح جهان بوده و نقش عمدهای در گسترش و تسهیل تجـارت جهـانی داشـته اسـت؛ بطوریکـه حدود %95 کل کالاهای دنیا در تجارت بینالملل توسط حمل و نقل دریایی حمل میشود..
بند چهارم: تأثیر حمل و نقل دریایی بر محیط زیست
97
