بخشی از مقاله
رشته باستان شناسي
تنها يك سال پس از تاسيس دانشگاه تهران ، يعني در سال 1314 ، رشته باستان شناسي در دانشكده ادبيات دائر و بدين ترتيب تدرس علمي باستان شناسي در ايران آغاز شد . . بدين ترتيب زمينه ساماندهي پژوهشهاي باستان شناختي و اداره عملي آن در سطح كشور به وسيله فارغ التحصيلان ايراني رشته باستان شناسي دانشگاه تهران فراهم آمد . باستان شناسي با دستيابي به راه حلهايي كه انسان گذشته براي مسائل گوناگون يافته بود به ما امكان مي دهد تا به كمك ابزار نوين كارآمد ترين پاسخ ها را براي مسائل مشابه امروزي بيابيم
باستان شناسی مانند هر رشته ی علمی دیگر در معرض دگرگونی و تحول های بنیادی است، به نحوی که صورت تحول یافته ی آن در نظر برخی از باستان شناسان نسل گذشته و آن عده ای که از پیشرفت های گسترده ی آن در دو دهه ی اخیر آگاه نیستند نامانوس می نماید. مهمترین گام در پیشبرد رشته ی باستان شناسی بهره گیری از روش های علمی با تکیه بر اصول مطالعه ی مسایل مشخص فرهنگی، فرضیه پردازی و آزمون میدانی بود که در تمام علوم رایج است.
امروزه علم باستان شناسی به حدی پیشرفت کرده که به تنهایی پاسخگوی تمامی و یا حتا بخشی از مواد فرهنگی بدست آمده به منظور مطالعه و تحقیقات نمی باشد. بنابراین چنانچه در دنیای امروز مرسوم است، یک تیم باستان شناختی(Archaeological expedition) ملزم است تا از گروهها و تخصص های مختلف علمی از جمله انسان شناسی، زمین شناسی، زیست شناسی، جانورشناسی، استخوان شناسی و ... بهره گیرد، که این علوم همواره به صورت تکمیل کننده ی پژوهش ها در حیطه ی باستان شناسی عمل می کنند، لذا در یک حفاری علمی باستان شناختی بایستی از علوم مختلف بهره برداری شود، (در غیر این صورت آن حفاری به هیچ عنوان یک کاوش علمی محسوب نمی شود و تنها صرف هزینه، زمان و انرژی می باشد و این گونه حفاری ها هنوز در ایران متداول است!)
از به هم آمیختن علوم دیگر با علم باستان شناسی، رشته های جدیدی بوجود آمده است که در باستان شناسی علوم بین رشته ای نام گرفته اند؛ همچون رشته های زمین باستان شناسی، گیاه باستان شناسی، جانورباستان شناسی، زیست باستان شناسی و ... ، این علوم بین رشته ای چندی است که در کشور به عنوان یکی از رشته های مرتبط و ماثر در امر کمک به باستان شناسی فعالیت می کنند.
جانور باستان شناسی، خود شاخه ای از باستان زیست بوم شناسی (Environmental Archaeology) می باشد. در باستان شناسی معمولا مجموعه ای از رهیافت هایی را که برای پاسخ دادن به پرسش های باستان شناختی در چارچوب زیست بوم شناسی بکار می رود باستان زیست بوم شناسی می نامند. هدف باستان زیست بوم شناسی شناخت ارتباط و برهم کنش جوامع باستانی و زیست بومی است که در آن زندگی می کنند. مواد مورد بررسی در زیست بوم شناسی خود به دو دسته تقسیم می شوند:
آنهایی که فقط به طور غیرمستقیم به فعالیت های انسانی مربوط می شوند، نظیر مواد زمین شناختی یا زیست شناختی؛ و آنهایی که به نحوی از انحا به فعالیت های انسانی مربوط می شوند اما انسان در آنها تغییر کاربری ایجاد نکرده است، نظیر بقایای گیاهی یا جانوری. بنابراین یک قطعه استخوان تا زمانی که انسان تنها گوشت های متصل به آن را کنده و خورده، ماده ای زیست بوم شناختی تلقی می شود، اما اگر انسان همان قطعه استخوان را تراش دهد و روی آن حکاکی کند و یا از آن نوعی ابزار بسازد به ماده ای باستان شناختی بدل شده است.
باستان زیست بوم شناسی از چهار شاخه عمده تشکیل شده است: " باستان زمین شناسی(Archaeogeoloy)، باستان گیاه شناسی(Archaeobotany)، باستان جانور شناسی (Archaeozoology)و باستان زیست شناسی(Archaeoecology)."
باستان زمین شناسی؛ باستان شناسی را به علوم زمین چون زمین شناسی، خاک شناسی، آب شناسی، رسوب شناسی، زمین ریخت شناسی، و کانی شناسی پیوند می دهد.
باستان گیاه شناسی؛ به بررسی بقایای گیاهی می پردازد که از محوطه های باستانی بدست آمده است، شاخه ای گسترده از باستان زیست بوم شناسی است که خود زیر شاخه های گوناگون دارد. مواد گیاهی که باستان گیاه شناسان بررسی می کنند بسیار متنوع و شامل بقایای دانه ها، برگها، پوسته، ریشه، گرده، هاگ، بشره و دیگر پوسته های خارجی، دانه های نشاسته ای، ترکیبات شیمیایی، فیتول ها، صمغ و دیگر سازه های کریستالی است. بقایای گیاهی از محوطه های باستانی معمولن به شکل سوخته(کربناته)، نیمه سنگواره، اشباع از آب یا کاملن خشکیده یافت می شود. در بقایای مدفوع یا ادرار به دست آمده از محوطه های باستانی هم می توان به بقایای گیاهی دست یافت. تخصص باستان گیاه شناسان معمولن در شاخه های گوناگونی چون بررسی گرده ها، دانه ها، چوب، فیتول ها و دیگر بقایای درشت یا بقایای شیمیایی است.
باستان زیست شناسی؛ این رشته در واقع از بطن انسان شناسی زیستی بالیده و به رشته ای مجزا بدل شد. در ابتدای کار انسان شناسان زیست شناختی بقایای انسانی، به ویژه استخوان هایی را که از نهشت های باستانی به دست آمده بود از نظر ریخت شناسی بررسی می کردند، اما با پیشرفت شیوه های علمی مشخص شد که در بقایای انسانی اطلاعات فراوان دیگری نهفته است. با وجود بقایای انسانی می توان به سن و جنس مردم باستانی، اندازه مردان و زنان، اطلاعاتی در مورد بیماری ها و همچنین می توان به شرایط کاری انسان های باستان، فعالیت های متداول و نحوه ی اجرای آنها و نیز درباره ی تغذیه و رژیم غذایی آنها آگاهی های لازم را بدست آورد.
باستان جانور شناسی؛
از شاخه های باستان زیست بوم شناسی است که با ادغام علم باستان شناسی با علومی از قبیل مردم شناسی، جمعیت شناسی و آمار و همچنین با علوم زیستی مثل جانورشناسی، استخوان شناسی و کالبد شناسی(اندام شناسی Anatomy) ایجاد می گردد. مطالعات آزمایشگاهی در جانور باستان شناسی به کمک علوم پایه و تجربی مثل ریاضیات، شیمی و فیزیک انجام می پذیرد. هدف جانورباستان شناسان بررسی و تجزیه و تحلیل بقایای جانوری است که از نهشتهای باستانی یافت می شود. تا به بازسازی و شناخت چگونگی ارتباط انسان و حیوان و ارتباط انسان با زیست بوم خود، که نهایتن منجر به شناخت ساختارهای اقتصادی قدیم و روش های بهره برداری انسان از محیط زیستش می شود.
بررسی های باستان جانورشناسی اطلاعات بسیاری را از فعالیت های فصل در دامپروری و دامداری، گونه، جنس، سن و تعداد جانوری که گروههای انسانی نگاه می داشتند، همچنین اطلاعاتی را در زمینه ی نحوه ی تصمیم گیری مردم باستان در انتقال، توزیع و قصابی احشام و توزیع گوشت و دیگر محصولات آشکار می کند. با بررسی بقایای جانور همچنین می توان به ابزار و فنون شکار، نوع شکار، نقش جانوران گوناگون در اقتصاد زیست پایه، روند اهلی سازی گونه های گوناگون جانوری و نیز رد و بدل احشام میان جوامع باستان پی برد.
شناسایی بقایای حشرات مختلف چون مگس، سوسک و ... اطلاعاتی در مورد اقلیم آب و هوایی و نیز حشراتی چون ساس، کک و شپش اطلاعاتی در زمینه ی نظافت، سلامت و حتا شیوع بیماری های واگیر دار در دوران کهن به ما می دهد.
با توجه به بقایای مدفوع، به کسب اطلاعات جالبی در زمینه ی رژیم غذایی، بیماری های گوناگون و انگل ها می توان دست یافت.
علم باستان جانور شناسی تلاش می کند تا با مطالعه بر روی بازمانده های جانوران، پدیده های مختلف تغییر و تحول در شکل گیری و نیز اختلالات موجود در جانداران همچون تغییرات تکاملی جانداران و گونه ای را بدست آورد. بطوریکه با شناخت و آگاهی نسبت به این علم به یکسری از مجهولات تکاملی جانوران دست می یابیم. با ورود این علم در مطالعات باستان شناسی و با شناسایی داده های استخوانی و تقسیم بندی مواد استخوانی به گونه های متفاوت جانوری، می توان شرایط آب و هوایی و بوم شناختی محیط زیست انسان در دوران باستان و تغییرات آب و هوایی، پراکندگی جانوری و جمعیت آنها، اقتصاد معیشتی، نوع رژیم غذایی و شیوه های صید و شکار جانوران و شیوه های کوچروی و جابجایی فصلی و ... را بازسازی کرد.
دروس مقطع کارشناسي
تاریخچه علم باستانشناسی
بررسی تمدن های باستانی از نظر قرآن کریم
جغرافیای تاریخی ایران
اصول ومبانی انسان شناسی
اسطوره شناسی
تاریخ هنر از باستان تا آغاز اسلام
حفظ آثار باستانی
مبانی باستانشناسی
استخوان شناسی
باستان شناسی پیش از تاریخ ایران
ایران در آغاز شهر نشینی
باستانشناسی ایلام دوره تاریخی
باستانشناسی ایران در هزاره قبل از میلاد
باستانشناسی ماد و هخامنشی
پیش از تاریخ بین النهرین
باستان سنجی 1
صدر اسلام باستانشناسی و هنر
تاریخ هنر خاور دور
بین النهرین در دوران تاریخی
باستان سنجی 2
حفاظت اشیاء باستانی
روش کاوش و بررسی آثار باستانی
سکه شناسی
فلز کاری در دوران اسلامی
کتاب آرائی
باستانشناسي اشکانيان
تاریخ هنر قلمرو غربی اسلام
تاریخ هنر نقاشی در ایران
تکنیک و هنر سفالگری
خواندن خطوط و کتیبه های اسلامی
باستانشناسی ساسانی
شناخت تابلت و مهرها
باستانشناسی و هنر اسلامی قرن 5 تا 9
هنر یونان و روم
خطوط باستانی ایران
طراحی فنی
بررسی آثار تاریخی ایران اسلامی
طبقه بندی سفال
کاوش در محل
باستان شناسی و هنر اسلامی قرن ده تا عصر حاضر
باستان شناسی و هنر اسلامی سرزمین های اسلامی
خواندن متون باستانی به زبان خارجی
موزه داری
باستان شناسی آسیای صغیر
دروس اختصاصي (اختياري) 13 واحد
فرهنگ ایران باستان
فرهنگ تمدن از مغول تا صفویه
هنر و تمدن صفوی
هنر در دوره رنسانس
فرهنگ و تمدن ساسانی
باستان شناسی و هنر هند
باستان شناسی هخامنشی
باستان شناسی ما قبل تاریخ بین النهرین
بررسی سیر تحول خطوط و کتیبه های اسلامی
باستان شناسی و هنر صدر اسلام
بررسی فرهنگ و هنر مشرق زمین
روش کاوش
موزه داری
باستان شناسی اشکانی
باستان شناسی ساسانی
باستان شناسی و هنر اسلامی از قرن 5 تا 9
باستان شناسی و هنر اسلامی از قرن 10 تا عصر حاضر(اجباری)
هنرهای کاربردی
باستان شناسی ماد
باستان شناسی یونان و روم
باستان شناسی آسیای صغیر
باستان شناسی پیش از تاریخ ایران
باستان شناسی ایلام
روش تحقیق
رساله و پایان نامه
تاقبل از کاوش های باستان شناسی ومطالعات داروین اکثر مردم براین عقیده بودندکه مبحث تکوین درفصل اول کتاب مقدس آمده است وبراساس گفتمان وحیانی میتوان به چگونگی جهان پی برد.آغاز وانجام جهان دارای منشاء ماورای طبیعی بوده وزمان خلقت جهان به کمترازچندهزار سال قبل برمیگردد.خداوندجهان رادرطی شش روز به وجودآوردودرروز هفتم نیزآدم وحوارا آفرید.بعضی هاتاریخی درحدود 3700ق- م راپیشنهاد کرده بودنددرحالیکه پاپ کلمنت هشتم تاریخی درحدود5199 ق- م راپیشنهاد نمود.
دراواخرقرن هفدهم آرفشیوب جیمزاوسر(آشر) به این نتیجه رسید که درشب قبل از23 اکتبر 4004 ق- م خلق شد.چنین تاریخ گذاری که براساس شجره نامه تورات استخراج شد تاریخ جهان را درحدود 6000 هزارسال براورد نمود.ایده های آشر به صورت آمیزه ی دینی درآمده بود که بابازگشت وظهور مسیح جهان شاهد آخرین دوره ی هستی خواهد بود. خداانسان رادرباغ عدن خلق وانسان از خاور میانه به سایر نقاط جهان مهاجرت کرد.دومین مرحله ی تحولی نیزبعد از طوفان نوح بوقوع پیوست.لذا خاورمیانه به عنوان مرکزومحور تمدن جوامع بشری محسوب گردید .جایی که مذاهب بزرگ مانندمسیحیت ،یهودیت واسلام در آنجا تولدیافتند.براین اساس دانشمندان سعی نمودند تاتاریخ اروپای غربی وشمالی راباتاریخ مکتوب خاورمیانه مرتبط نمایند.
