بخشی از مقاله
روابط فرهنگی ایران در تاریخ
مقدمه:
از ابتداي ظهور آيين اسلامي، مسلمانان عرب و ايراني سفر به منطقه آسياي جنوب شرقي را شروع كردند. اين سفرها كه اغلب با مقاصد بازرگاني انجام مي شد سبب ترويج دين اسلام در منطقه، (شامل اندونزي، مالزي، برونئي، و سيام) و گرويدن بسياري از افراد بومي به آن شد.
اقامت و حضور مسلمانان دريانورد و بازرگانان رفته رفته باعث نفوذ فرهنگ اسلامي در ميان ساكنان اين مناطق شد. برخي شواهد تاريخي مثل الواح و سنگ نوشته ها دلالت بر اين امر دارد كه شايد قديمي ترين آنها سنگ قبري متعلق به زني مسلمان باشد كه در قرن پنجم هجري (يازدهم ميلادي) وفات نموده است. به تدريج خود مردم بومي كه به دين اسلام گرويده بودند، مروج اين شريعت در منطقه شدند. مسلمانان مهاجر به ويژه ايرانيان نزد مردم و حاكمان منطقه از حرمت و اعتبار والايي برخوردار وبده و بيشتر داراي مناصب مهم دولتي نيز بودند.
سفرنامه هاي جهانگرداني همچون ماركوپولو (در قرن 13 ميلادي) و ابن بطوطه (در قرن 14 ميلادي) مويد اين امر مي باشد. با مسلمان شدن حاكمان منطقه در قرون 14 و 15 ميلادي اسلام از نفوذ بيشتري برخوردار شد، و اين امر تا شروع دوران استعماري ادامه يافت. سابقه اين نفوذ و ارتباط فرهنگي در آثار تاريخي و روايت مورخان و جهانگردان مشهود است.
كه از آن جمله مي توان شواهد ذيل را ذكر كرد: وجود كتابها و رساله هايي كه برگرفته از فرهنگ اسلامي مي باشد. كتابهاي ذيل كه به زبان ملايو مي باشند از اين قبيل هستند: ” حكايت راجا راجا پاسي“ (داستان مسلمان شدن حاكم سامودرا) ”سلاله السلاطين“ يا” سجاره ملايو“ (حكايت مسلمان شدن پادشاه مالاكا)، ”تاج السلاطين“ و ”بستان السلاطين“ (هر دو كتاب دائرة المعارفي از آثار اسلامي و فارسي و شامل داستان هاي مذهبي، معارف اسلامي و تاريخ اسلام و برخي مطالب ديگر مي باشند).
”هزار مسئله“ (كتابي در شرح اصول اسلامي). و بسياري از نوشته هاي ديگر در مورد معارف اسلامي (فقه، اصول، تصوف، تاريخ اسلام، الهيات، ...) لازم به ذكر است كه گرايش به تصوف در اين منطقه نسبتا قوي بوده است، و آثار زيادي در اين خصوص انتشار يافته كه تحت تاثير تعاليم عرفاني مانند مولوي، شمس تبريزي، جنيد، حلاج و غزالي بوده است. علاوه بر اين نوشته ها، داستان هاي محلي زيادي به زبان ملايو وجود دارد كه حاوي عناصري از فرهنگ اسلامي مي باشد. احتمالا برخي از اين داستانها، از منابع قديم هندي بوده كه پس از ورود اسلام رنگ و لعاب اسلامي به خود گرفته اند و برخي نيز به طور مستقيم از فرهنگي اسلامي اخذ شده و در جهت ترويج اين آيين به كار رفته اند. از جمله اين داستانها ميتوان به موارد ذيل اشاره كرد: ”داستان امير حمزه“، ”حكايت شاه مردان“، ”طوطي نامه“، ”حكايت بختيار“، ”حكايت كليله و دمنه“، ”حكايت غلام“.
تاثير و نفوذ زبان و ادبيات فارسي در ادبيات ملايو:
حضور ايرانيان در منطقه (از جمله شبه جزيره مالايا و اندونزي) سبب رواج لغات و اصطلاحات بسياري از زبان فارسي در زبان و ادبيات ملايو گرديد. البته اين تاثير در نثر ملايو بيشتر از شعر آن بود. همچنين زبان و ادبيات ملايو حاوي لغات و اصطلاحات بسياري نيز از زبان عربي مي باشد.
زبان ملايو تا قبل از دوران استعماري با خط و الفباي عربي نگاشته مي شد كه به ”حروف جاوي“ شهرت داشت، كه با ورود استعمار به منطقه به الفباي لاتين تغيير يافت. البته نگارش رسم الخط قديم هنوز به طور كامل منسوخ نشده است.
در گذشته اين منطقه از مراكز اصلي آموزش و ترويج زبان فارسي بوده است، و برخي از مورخين مهمترين سبك شعر ملايو ”پانتول“ را تقليدي از اشعار مرصع زبان فارسي مي دانند. با ورود استعمار به منطقه، اين روابط رو به كاهش و سستي نهاد و باعث تغييراتي در فرهنگ، زبان و ساير شئون اجتماعي مردم مالزي گرديد كه نوعي انقطاع را ميان روابط فرهنگي در گذشته و اكنون پديد آورد.
فعاليتهاي فرهنگي جاري:
در حال حاضر ميان جمهوري اسلامي ايران و مالزي روابط فرهنگي خاصي وجود ندارد و هيچيك از دو كشور داراي موسسات فرهنگي در كشور مقابل نمي باشند. ولي موضوع از سوي طرفين در دست بررسي مي باشد. تمايل جمهوري اسلامي ايران در خصوص گسترش روابط فرهنگي با مالزي (فعاليت هايي مثل تاسيس كرسي زبان فارسي در مالزي، مبادله استاد و دانشجو و همكاري هاي علمي و تحقيقاتي) از سوي اين كشور مورد استقبال قرار گرفته و در دست بررسي است.
در سفر آقاي موسوي گرمارودي مشاور وزير امور خارجه به مالزي جهت شركت در كنگره شعر خواني مالزي، وي با برخي از مقامات دانشگاهي و فرهنگي اين كشور ملاقات كرده و ضمن بررسي زمينه هاي مشترك ايجاد روابط فرهنگي تمايل جمهوري اسلامي ايران را نسبت به اين امر ابراز داشت كه مورد استقبال قرار گرفت و تحقق موضوع موكول به بررسي هاي بيشترشد.
لازم به ذكر است كه از اوايل دهه 1350شمسي ، همه ساله قاريان ايراني در مسابقه هاي بين المللي قرائت قرآن كريم در مالزي، شركت مي نمايند، كه بعضا نيز مقامات بالاي اين مسابقات را به خود اختصاص داده اند (مثل احراز رتبه اول در 66 و رتبه دوم در 68). همچنين پس از انقلاب اسلامي سفرهايي از سوي مقامات مذهبي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران به مالزي در جهت آشنايي با رهبران مذهبي و وضعيت حوزه هاي علميه اين كشور انجام شده است كه از آن جمله مي توان به موارد ذيل اشاره كرد:
1360- سفر هيئت تبليغي جمهوري اسلامي ايران به سرپرستي آيت ا... طاهري خرم آبادي، به همراهي حجت الاسلام و المسلمين تسخيري و معاون وقت اداره هفتم وزارت امور خارجه، جهت ملاقات با مقامات مذهبي و دولتي.
1361- سفر حجت الاسلام انصاري از سازمان تبليغات اسلامي. - سفر حجت الاسلام غرويان و نيز سفر آقاي فخرالدين حجازي نماينده سابق مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي.
1367- سفر حجت الاسلام و المسلمين عميد زنجاني نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي در ارتباط با حكم امام خميني در مورد كتاب ضاله آيات شيطاني و نويسنده آن (مالزي ورود اين كتاب را ممنوع اعلام كرد و مسلمانان اين كشور در جهت محكوم نمودن آن تظاهرات متعددي انجام دادند).
زمينه هاي فعاليت هاي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران:
وجوه مشترك فراواني ميان فرهنگ دو كشور وجود دارد. مهم ترين وجه مشترك، نفوذ اسلام در جامعه مالزي و نزد مسلمانان اين كشور است كه سبب قرابت بسياري از فعاليت هاي مذهبي و سنن اجتماعي در دو كشور شده است. همچنين نفوذ تاريخي زبان و ادبيات فارسي در مالزي از ديگر عواملي است كه زمينه مناسبي براي فعاليت هاي فرهنگي است.
علاوه بر اين امور موارد متشابه ديگري به لحاظ تاريخي و سياسي بين دو كشور وجود دارد، كه از آن جمله است: عضويت در جنبش عدم تعهد و سازمان كنفرانس اسلامي تفاهم در مورد مسائل مربوط به جهان اسلام (قضيه فلسطين، افغانستان و ) تلاش براي رسيدن به استقلال و توسعه.
ایجاد نشریه فرهنگی:
دکتر محمد حسین شهری رئیس موسسه فرهنگی نباء و صاحب امتیاز نشریه تخصصی قرانی سفینه است . وی با اشاره به این نکته که بیش ازبیست سال است که در کار نشرحضور دارد ، درباره تاسیس مرکز فرهنگی " نباء" می گوید:
با اعلام وزارت ارشاد مبنی بر صدور مجوز تاسیس موسسات چند منظوره فرهنگی ما نیز سال 78 تصمیم گرفتیم در کنار کار نشر، موسسه چند منظوره " نباء " را تاسیس کنیم. ما با این تفکر که دارای یک تکلیف در قبال مخاطب هستیم و با هدف برقراری ارتباط تنگاتنگ با مخاطبان این موسسه را تاسیس کردیم .
موسسه دارای بخش های مختلفی از جمله صندوق پستی پاسخگویی به سوالات مذهبی مخاطبان داخلی و خارجی، تولید برخی محصولات فرهنگی و ابزارهایی که ارتباط ما را با مخاطب بهتر می کند ، بخش روابط بین الملل که غیر از چاپ کتاب به زبان انگلیسی کار برگزاری مسابقات مذهبی ، دینی ، ارتباط با مراکز خارج از کشور و جوابگویی به سوالات آنها را بر عهده دارد است.
