بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر در راستای شناسایی ژئومرفولوژی و زمین شناسی کوه بید ، [بین روستای معین آباد- خود پایین]که یکی از زیر حوزه های ندوشن واقع در استان یزد است و بین طول جغرافیایی تا و عرض جغرافیایی تا واقع شده ، صورت گرفته است.این منطقه دارای توپوگرافی کوه ودشت به صورت گسلی ودامنه کوهها دارای شیب های کمتا متوسط ودامنه به دو صورت منظم ونامنظم است. از نظر بافت خاک این منطقه از سنگهای رسوبی شامل سنگ آهک ، ماسه سنگ ، آندرین تشکیل شده است .سحر سنگهای رسوبی نشان دهنده وضع جغرافیایی گذشته (paléogéographie) منطقه است.
بخش اول – زمین شناسی
1-1 مقدمه
زمین شناسی علمی است که به طور کلی درباره زمین صحبت می کند. این تعریف را باید کامل تر کرد. زیرا موضوع علوم دیگری مثل هیأت نجوم و ... نیز در مورد زمین است ولی مقصود از زمین شناسی ، شناسایی و مطالعه تئوریهای پیدایش زمین ، وضعیت زمین در فضا ، تاریخ زمین شناسی ، شکل وابعاد زمین ، مشخصات فیزیکی و شیمیایی زمین ومواد تشکیل دهنده آن ، بررسی عمواملی که دئر وضعیت زمین تاثیر دارند وبالاخره مطالعه وشناسایی مواد زمین و نحوه اکتشاف واستفاده از آنهاست.
زمین شناسی علم قدیمی و سابقه داری است.. اصولاً بشر اولیه ، همیشه در مورد زمین کنجکاو بوده ایت. این کنجکاوی را می توان معمول دو علت اساسی دانست:
1. بشر و سایر موجودات زنده ، هستی خود را مرهون زمین بوده و همیشه غذای خود را از آن به دست می آورده اند و بدین ترتیب مجبور بوده اند که دائماً ، در مورد آن مطالعه کنند تا بتوانند غذای مناسب وحتی الامکان متنوعی برای خود بدست می آورند.
2. بشر را در مورد زمین همیشه نگران می کرده است. وقوع حوادث ناگواری نظیر زلزله ، طوفان ، سیل و نظایر آن بوده است که همیشه خسارت مالی و جانی زیادی را سبب شده است و بشر به ناچار همواره درصدد بوده است که همییشه علل این حوادث را دریابد حتی المقدور از وقوع آن جلوگیری و یا حداقل – پیش بینی کند.
علم زمین شناسی ، یعنی آنچه که امروز به عنوان علم جداگانه ای دارای رشته های متنوعی است. بیش ازر دو قرن سابقه ندارد ومانند سایر رشته های علوم تحقیقات مدام دانشمندان متعددی این علم را به پایه امروزی رسانده اند.
2-1 اهداف وشیوه مطالب
هدف از مطالع زمین شناسی ، شناسایی سازنده های موجود در منطقه و تشخیص جنس آنها می باشد تا بدین طریق مقاومت سازند نسبت به فرسایش شناسایی شود و در کارهای حفاظتی این مناطق دو اولویت قرار بگیرند. اولین قدم در مطالعه زمین شناسی یک منطقه تهیه نقشه سنگ شناسی آن منطقه است که آن را با نقشه توپوگرافی موجود منطقه هم مقیاس کرده و سپس با استفاده از این نقشه وعکسهای هوایی منطقه طی چند بازدید صحرایی از منطقه مورد مطالعه ، نقشه زمین شناسی منطقه را تهیه کرد. که در زیر حوزه ندوشن (کوه بید) نقشه سنگ شناسی آن در نقشه 1-1 آمده است.
موقعیت عمومی حوزره
منطقه مورد مطالعه در محدوده ندوشن [بین روستای معین آباد- خود پایین] بین طولهای جغرافیایی تا و عرض های جغرافیایی تا و در فاصله تقریباً 150 کیلومتری یزد واقع است.این منطقه (کوه بید) از شمال به روستای معین آباد ، از جنوب به روستای خود پایین محدود می گردد. دسترسی به منطقه (کوه بید) از طریق جاده آسفالته میبد – ندوشن وتفت – ندوشن امکان پذیر است.از نظر ژئومورفولوژی منطقه دارای توپوگرافی کوه و دشت است .
مرز کوه و دشت به صورت گسلی است.دامنه دارای شیب های کم تا متوسط ودارای دامنه های منظم ونامنظم است ، یالهای متعدد کهسه یال اصلی آلت در مرز وسط حوضه بین دو آبراهه اصلی از مشخصه های دیگر منطقه می باشد.جهت حوزه ها از شمال غرب به جنوب شرق است.مرتفع ترین منطقه دارای ارتفاع 2451 متر و پست ترین نقطه دارای ارتفاع 574 متر از سطح دریا است.
(مبنای سنجش ، سطح متوسط آب خلیج فارس در فاو است.)
4-1 خلاصه ای از زمین شناسی
«زمین شناسی» به طور ساده علم مطالعه کره زمین است. این علم از جنبه های مختلف درباره سیاره ای که روی آن زندگی می کنیم به بحث می پردازد.با کمی دقت متوجه می شویمکه زمین شناسی در واقع از چهار دیدگاه مختلف ، زمین شناسی را مورد مطالعه قرار می دهند:
الف- فرایندهای زمین شناسی : بررسی کلیه فرایندهای طبیعی فعال در زمین چون آتشفشانی ، لرزه خیزی ، فرسایش ، رسوب گذاری ومانند آنها .
ب- ساختمانهای زمین شناسی : مطالعه اشکال و ساختمانهایی که بر اثر عملکرد فرایندهای زمین شناسی ایجاد می شوند ، همچون یک گسل یا مخروط یک آتشفشان دره یک رودخانه یا لایه های ناشی از رسوب گذاری در دریا.
ج – مصالح زمین شناسی : بخشی از دانش زمین شناسی بر بررسی مواد تشکیل دهنده زمین ، چون کانیها ، سنگها ، خاک ها وآب هوا می پردازد.
د- زمان زمین شناسی : در زمی شناسی علاوه بر آنکه فرایندها ، ساختمانها و مصالح به طور مجدد مورد بررسی قرار گیرند.تغییراتشان در طول زمان نیز مطالعه می شود.
به این ترتیب است که تاریخ کره زمین و وقایع و رخدادهای آن مشخص می شود.
چهار زمینه پیش گفته را می توان رئوس یک چهار ضلعی در نظر گرفت.در چنین صورتی ارتباط بسیار نزدیک این چهار زمینه مطالعات زمین شناسی به خوبی مشخص می شود.
گروهی از مولفین، زمین شناسی را یکی از علوم پایه می داند. در صورتی که به نظر می رسد زمین شناسی را نتوان همانند فیزیک یا شیمی علمی محض به حساب آورد .کمی دقت نشان می دهد که دو عمل قانون خاصی که بتوان آن را مختص زمین شناسی دانست وجود ندارد.در واقع زمین شناسی دانشی است که با استفاده از قوانین ، اصول و روشهای علومی چون فیزیک ، شیمی ، ریاضی و زیست شناسی به مطالعه زمین می پردازد.علاوه بر ویژگی پیش گفته شاید بتوان ویژگیهای دانش زمین شناسی را به نحو زیر خلاصه کرد.
الف – زمین شناسی ، علمی پویا (دینامیک) است. کره زمین چهره ثابتی نداشته ونخواهد داشت. از این رو زمین شناسی ، بررسی فرایندها ، ساختمانها (ساختها ) و سنگها در حال حاضر با تغییرات آنها در طول زمان نیز سر و کار دارد.زمین شناسی آگاه است که مشاهدات و اندازه گیریهای او اعتبار محدود دارد. زیرا هر زمان ممکن است یک آتشفشان خفته فعال شود یا یک دود آرام بار دیگر طغیان کند.
ب- زمین شناسیی علمی تجربی است. زمین شناسی برای مطالعه کره زمین صفن مشاهده عوارض و پدیده های مختلف طبیعت به آزمایش نیز دست می زند واطلاعات حاصل را مورد تجزیه وتحلیل قرار می دهند.
ج – زمین شناس برای مطالعه طبیعت از ابزارها و روشهای متنوعی بهره می گیرد.
از یک چکش ساده زمین شناسی گرفته تا دستگاههای بسیار حساس ژئوفیزیکی ، وسایل پیچیده آزمایشگاهی ، میکروسکوپهای مجهز و بسیاری وسایل دیگر همه در خدمت مطالعه کره زمین قرار دارند.
د – گرچه بسیاری از جنبه های مطالعات زمین شناسی را می توان در آزمایشگاه به انجام می رساند. ول ییک زمین شناس قبل از هر چیز با طبیعت سر و کار دارد. اواطلاعات مورد نیاز خود را از کوهها ، دشت ها ، دره رودخانه ، سواحل وبستر دریاها و نقاطی از این قبیل به دست می آورد.
به دست آوردن اطلاعات لازم اغلب به سادگی امکان پذیر نیست و برای دستیابی به آنها باید زحمات زیاد متحمل شد و نیروی انسانی ، وقت وهزینه های بسیاری مصرف کرد.
هـ - داده های زمین شناسی اغلب ناقص است. آثار زمین شناسی اغلب به علت مرور زمان تخریب می شوند و از بین می روند یا تغییر شکل می دهند آثار باستانی وتاریخی ، هر چه به عقب بر می گردیم اطلاعات کمتری به ما می دهند. پاره ای از آثار در زمین شناسی نیز زیر لایه های دیگر مدفون شده اند و بنابراین دسترسی به آنها مشکل یا غیر ممکن است.
و – زمین شناسان برای آنکه نتایج بررسی هایش هر چه بیشتر با واقعیت وفوق دهد از «روش علمی» استفاده می کند.
د – بالاخره زمین شناسان برای بررسی وقایع گذشته از یک اصل مهم استفاده می کنند. برطبق این اصل که «اصل یکنواختی» نام دارد ، زمان حال کلید زمان گذشته است. یعنی وقایع گذشته زمین چیزی شبیه به وقایع کنونی بوده اند.در نتیجه می توان با مطالعه شرایط کنونی ووضعیت گذشته را بر آورد نمود.
علم زیست شناسی نیز همانند علوم دیگر به شاخه هایی تقسیم می شود.امروزه مطالعات زمین شناسی در بسیاری از رشته ها مانند کشاورزی ، استخراج معادن ، شهر سازی ، راهسازی ، سد سازی و دیگر پروژه های عمرانی اهمیت خاصی کسب کرده است.
5-1 زون ایران مرکز
ایران مرکزی یکی از رویدادهای اصلی و عمده ای است که به شکل مثلث د رمرکز ایران قرار دارد واز بزرگترین وپیچیده ترین واحدهای زمین شناسی ایران به شمار می رود در این واحد قدیمی ترین سنگهای دگرگون شده (پرکاصابرین) تا آتشفشان فعال و نیمه فعال امروزی وجود دارد.در واقع این منطقه را می توان محل قدیمی ترین قاره در ایران محسوب داشت که حوادث زمین شناسی فراوانی به خود دیده است.
حد شمالی زون ایران مرکزی زون البرز می باشد ، حد غربی آن یک منطقه فرو رفته شامل دریاچه ارومیه ، توزگلی یا کویر اراک و فرورفتگی گاوخونی – سیرجان است ، که تا گودال جازموریان ادامه دارد.حد شرقی زون ایران مرکزی چندان مشخص نیست زیرا بعضی از زمین شناسان بلوک لوت را جزء ایران مرکزی به حساب می آوردند وبعضی دیگر بلوک لوت را قطعه مجزایی از آن می دانند .
روندهای ساختمانی عمده مناطق مجاور (مثلث روند شرقی – غربی البرز ، شمالی – جنوبی لوت شمال غربی – جنوب شرق زاگرس) به صورت پیچیده ای در ایران مرکزی دیده می شود وبه این ترتیب مشکلی در هم وموزائیکی به وجود آمده است.این ساختمانها به ظاهر بر اثر حرکات که هزائی مزوزوئیک یعنی هنگامی که یک پارچه اولیه به صورت قطعات مختلف شکسته شد وحرکات افقی و قائم مداوم را متحمل شد به وجود آمده است.فعالیت ماگمایی ودگرگونی در ایران مرکزی فراوان بود و به شرح زیر می باشد:
:فعالیت ماگمایی ودگرگونی پرکامبریت در سازند اردکان ، ترود و ارومیه ضخامت بیرون زدگیهای سنگهای پر کامبرین زیرین در ایران مرکزی بیش از ده هزار متد است واین سنگها از فرسایش سنگهای آذرین قدیمی تر به وجود آمده اند .این مجموعه بر اثر حرکات کوهزایی کاتنانگایی به شدت دگرگون شده و پلاتفرم ایران مرکزی را تشکیل داده است. فعالیت آتشفشانی سیلودین ترود ، گرانیت زایی و دگرگونی تریاس .گرانیبست زایی ژوراسیک شیر کوه یزد ، جنوب اصفحان
فعالیتهتای آتشفشانی مهم کوتاسه وائوسیت به ویژه در نوار آتشفشانی سهند بزمان ، بخش غربی ایران مرکزی عمدتاً از سنگهای آذر آواری وابسته به آن تشکیل یافته که در امتداد نوار طویلی از سهند تا بزمان وبا پهنای تقریبی 150 کیلومتر به موازات زون دگرگون شده سنندج –سیرجان قرار دارد. و به نام زون آتشفشانی سهند –بزمان ییا ارومیه- دختر نیز نامیده می شود.این آتشفشانها عموماً به ترشیری تعلق دارند و در امتداد گسل ها بیرون ریخته اند .در داخل این
زون آتشفشان توده های نفوذی متعددی بیرون زده اند .سسن و ترکیب اسین توده ها ی نفوذی متفاوت است واغلب به سیرمی تعلق دارند.به علاوه ملانژهایی که سر تا سر فوقانی (نائین) نیز در کنار گسل های اصلی این زون دادند.فعالیت های آتشفشانی نیز فعال امروزی مثل آتشفشان -- ، جنوب یزذ و کبار است.
6-1 خلاصه ای از زمین شناسی یزد
استان یزد که زیر حوزه ندوشن (کوه بید) هم جزئی از آناست در منطقه ایران مرکزی واقع است. استان یزد دارای قدیمی ترین تشکیلات زمین شناسی (پرکامبرین) تا جوانترین آن هداوسن (آلوویوم) است.تشکیلات پرکامبرین از سنگهای دگرگونی به فرمهای مختلف وسنگهای آذرین تشکیل می گردد که حتی لایه های گچ نیز در آنها دیده می شود
تشکیلات پرچین (در شرقی ترین استان یزد) و دولین وکربوسنفیه (در اطراف تنگ چنار و در مسیر یزد-ندوشن)در مقیاس محدودتری ، اغلب به صورت سنگهای آهکی و سنگهای قرمز رنگ --- تا سنگها یدولومیت وبالخره مارن وشیل وجود دارد.ژوراسیک وکرتاسه که قسمت اعظم تشکیلات زمین شناسی استان وزیر حوزه ندوشن (کوه بید) را تشکیل می دهد ، سنگهای اصلی تشکیل دهنده آنها ، سنگهای آهکی- مارنی ، سنگهای آهکی – شیل و آهکی – شناد آهکی بسیار متراکم و سنگهای آذرین (---) و سنگهای کواتز بیتی قرمز وسبز وبالاخره --- را شامل می شود.
تشکیلات در – محدود بوده واغلب شامل سنگهای آهکی تیره ومتراکم و شیل و دولومیت می شود.تشکیلات (پالئوسن ، ائوسن ، لیگوسن) از سنگهای رسوبی وسنگهای آذرین --- تشکیل می گردد و در بعضی همراه با گنبدهای نمک و لایه های گچ نیز می باشد.
وجود گنبدهای نمکی سبب آلودگی آبهای زیر زمینی ورسوبات سطحی وقشر شبه خاکی تحت نفوذ خرد شده و سبب شوری آنها می گردندکه مسلماً بر شدت وگسترش دامنه کویری نیز می افزاید.رسوبات مربوط به تشکیلات نئورن (صیوسن ، پلیوسن) شامل سنگهای شنی مارنی ، شنی متمایل به قرمز
کنگلومرای شنی وبالاخره همراه با لایه های گچ واغلب توام با لایه های نمک و مسیری گچی و نمکی می باشند.به طور کلی همه جایی که رسوبات نئوژن وجود دارد اغلب با شوری منابع وخشک شدن منطقه است.نفوذ خود با لایه های گچ واغلب توام با بلایه های نمک عدسیان نمکی وگچی می باشند، به طوری که همه جایی که رسوبات نئوژن وجود دارند اغلب با شوری منابع وخشک شدن منطقه تحت نفوز خود با لایه های گچ همراه خواهد بود در صورتی که تشکیلات نئوران در سطح زمین قرار داشته باشند ، اراضی عمیق تر رابه وجود خواهند آورد. بنابراین وجود لایه های نئورن می تواند تشدید کننده اثرات منفی عوامل
تخریبی کویری بر روی منطقه تحت نفوذ باشد. بالخره تشکیلات مربوط به کوارتز (ویلیودیوم ، آلوریوم) در وهله اول کلید --- را دربرمیگیرد. رسوبات آهکی و باری وپیدایش کویرها ، تراسهای جدید و قدیمی مخروط افکنه ها وتشکیلات ---- ، --- جدید وقدیمی مخروط افکنه ها وتشکیلات ---- را شامل می شوند.سن کلیه تشکیلات زمین استان لحه اشاره شده به بیش از 570 میلیون تا عصر حاضر مربوط می شود .این تشکیلات زخائر عظیم مواد معدنی را در دل خود جای داده اند لحه عظیم ترین آن معدن آهن ، چغارت بازمانده بسیار بالاست. معادن سرب درونی ، معادن انواع خاکهای رس ، سنگهای مرغوب مرمر ، معادن گچ ونمک، سنگ تالک وانواع سنگهای ساختمانی وغیره در این استان وجود دارد.
7-1 واحدهای چینه شناسی دوران دوم در استان یزد
7-1-1 آب وهوای دوران دوم
آب وهوای دوران دوم یکنواختند و گرمتر از آب وهوای امروزی بوده است ودمای آب دریاها 10 درجه سانتیگراد بیش از حرارت آب دریاهای معتدله امروزی بوده و در نتیجه موجب رشد پلانکتون ها ، روزنه داران و کوکولیت ها (cocolit) بسیار زیاد شد --- آمونیت ها (amonit) و بلمیت ها فراهم می کردند در حالیکه خزندگان که
ا زگیاه وگوشت تغذیه می کردند و در آبها وخشکی ها گسترش زیاد داشته اند در سراسر آب و هوای ایران گرم بوده ومدار 20 درجه شمالی از ایران عبور م یکرده است (نزدیک تو به خط استوا بوده است) در ابتدای این دوره پیشروی دریای عمومی کم عمق (اپیکتیال) در سراسر دنیا از جمله ایران وجود داشته البته بعضی از نواحی ایران نیز از آب خارج بوده است.
