بخشی از مقاله
اسدي طوسي:
از شعراي قرن پنجم است.او از جمله كساني است كه چون فردوسي دست به نظم شاهنامه زد وكتاب معروف را گرشاسب نامه نهاد.نوشتن كتاب الابنيه عن الحقايق الادويه موفق هروي نيز ازكارهاي اوست.
انوري:(520_587 )
لقب علمي او حجه الحق ميباشد.ائ در عهد سنجر عزت و مكتبي ولي به واسطه
حادثه اي مورد طعن مردم بلخ قرار گرفت ودر پاسخ اين توهين هجويه اي درباره مردم بلخ سرود.
اوحدي مراغه اي:
او از جواني به تصوب علاقه داشت واز پيروان ابو حامد اوحدالديناحمد كرماني بود.او به خدمت سلطان ابوسعيد آخرين ايلخان مغول پيوست. مثنوي جام جم و مثنوي ده نامه يا منطق الشاق از وي به جا مانده است.
بابا طاهر عريان:(390- 450 )
ازشاعران قرن پنجم و گوينده دو بيتيهايي به زبان محلي لري است.
مقبره وي در همدان كنوني مي باشد.
جامي:
او از شاعران قرن نهم است ومعاصر امير علي شير نوايي بود. هشت بهشت ومناجات نامه از آثار اوست. بهارستان را به تقليد از گلستان سعدي نوشت.
شيخ بهايي:(متولد 953 هجري قمري)
چون شيخ بهايي حكيم وعارف و فقيه و اديب و رياضيدان عصر خويش بشمار مي رفت شاه عباس علاوه بر منصب شيخ الاسلامي منصب وزير در بار ورياست تشريفات راهم به او واگذار كرده بود. نان و حلوا ، كشكول ،
شير و شكر از آثار اوست.
خاقاني:
افضل الدين بديل بن علي نجار، مشهور به خاقاني شرواني از برجسته ترين قصيده سرايان خطه آزربايجان و زبان پارسي است كه قصايد او زيبا اما با زباني نسبتا" مشكل وهمراه با تشبيهات واستعارات بعيده سروده شده است. ولي عاطفه رقيق و ذهن وقاد او از لابلاي زبان شعري اوآشكار است،جز ديوان قصايد وغزليات،از او مثنوي تحفةالعراقين نيز بجا مانده است. وفات اورا به سال595 نوشته اند.
خواجوي كرماني:( 679 هجري قمري )
قصاعد وي نمونه ذوق و مشرب تصوف است. او گذشته از ديوان اشعار، مثنوي هايي به سبك نظامي ساخته: هماي و همايون ، گل و نوروز ، كمال نامه ، روضه الا نوار است.
خيام:
وفاتش را 517 هجري قمري مي دانند رباعيات وي معروف است وبه زبانهاي انگليسي ، فرانسوي ، آلماني ، عربي ، اردو ، ايتاليايي ، تركي ، روسي و... ترجمه شده است.
رودكي:
شاعر قرن چهارم ، در دربار سامانيان بود. او چنگ نيز مي نواخته ودر اواخر عمر نابينا گرديد.
سعدي:
شاعر قرن هفتم بود. گلستان و بوستان از آثار او هستند . آرامگاه وي در شيراز زيارتگاه ادب دوستان مي باشد.
حكيم سنايي غزنوي:
او شاعري بود كه در قرن ششم زندگي مي كرد. در ميانه عمر انقلابي در افكارش به وجود آمد وبه صوفيگري پرداخت .اثر مهم او ديقه الحديقه
سير العباد الي المعاد معرف استادي اوست.
عطار نيشابوري:
شيخ فريدالدين ابو حامدمحمدبن ابراهيم،عطار نيشابوري از بزرگترين و برجسته ترين عارفان شاعر در قرن ششم وهفتم هجري است. از بهترين آثار او، منطق الطير،مصيبت نامه،الهي نامه و اسرار نامه است.مجموعه رباعيات او به نام مختار نامه، سخت مشهور است. كتاب تذكرةالاولياي او در شرح زندگاني عارفان و اولياءالله است. او چه در غزل سرايي وچه در مثنوي گويي پيشرو جلال الدين محمد مولوي است.
فردوسي:
او يكي از مشهورترين اديبان ايران بود. او خالق شاهنامه اي است كه شهرت جهاني دارد. در زمان محمود غزنوي مي زيسته است . مقبره او در طوس در خراسان مي باشد.
محتشم كاشاني:
در سال 996 هجري قمري متولد شد. دوازده بند مشهور وي در بين مردم رواج خاصي دارد:
بازاين چه شورش است كه در خلق آدم است
بازاين چه نوحه و عزا و ماتم است
مولوي:
او در سال 604 هجري قمري در بلخ به دنيا آمد. مثنوي معنوي، غزليات شمس، مجالس سبعه، فيه مافيه از آثار اوست.
عراقي:
فخرالدين عراقي، از عرفا و شعراي بر جسته قرن هفتم هجري است، ديوان غزليات و عشّاقنامه او از بهترين كتب شعري عرفاني است، كتاب لمعات او را جامي به نام <اشعة اللمات> شرح كرده است .
آرتيماني:
ميرزارضي الدين آرتيماني، متخلص به رضي، از شاعران عارف قرن يازدهم است. آرتيماني از توابع تويسركان است و مقبره ميرزا رضي در همان جاست.
ساقي نامه اي طولاني شامل 13 بيت، در مدح علي(ع) دارد كه از بهترين
ساقي نامه هاي زبان پارسي است. وفات او را به سال 1037 نوشته اند.
و ديواني كم حجم ازو به جاي مانده است.
بيهقي:
ابوالفضل محمد بن حسين بيهقي، متولد 385، از تارخ نويسان و حقيقت نگاران زمان قزنويان است، او گزارشگر حقيقت است، در ضمن تاريخ، گاه گاهي حكايات پندآموز مي آورد كه به لطف تاريخ مي افزايد، در سال 470 هجري قمري فوت كرده است.
غزالي:
امام محمد غزالي از متفكران بزرگ اسلامي در قرن پنجم و اوايل قرن ششم است،از او آثاري چون احياءعلوم الدّين و المنقد من الضلال به زبان عربي و كيمياي سعادت وتحفة الملوك و نصيحة الملوك به زبان فارسي در دست است.
وفات او در سال 505 واقع شده است.
همداني:
عين القضاة همداني از برجستگان عارف قرن ششم هجري است. او از شاگردان شيخ احمد غزالي و از عارفان صاحب ذوق ايراني است.از آثار او مي توان : تمهيدات ، شكوي الغريب ونامه هاي عين القضاة را نام برد.
نظامي سمرقندي:
نظامي عروضي سمرقندي، از نويسندگان قرن ششم هجري است. كتاب او به نام مجمع النوادر و مشهور به چهار مقاله، از جمله كتابهايي است كه درباره شيوه نويسندگي، شاعري و طب و نجوم اطلاعات ذي قيمتي در اختيار محققان قرار مي دهد. نظامي اين كتاب را در سال 551 تاليف كرده است.
سمرقندي:
ظهيرالدين سمرقندي، از نويسندگان و متر جمان قرنششم هجري است، او كتاب سندباد نامه را كه ابوالفارس قناوزي،به امر امير نوح بن منصور ساماني به پارسي ترجمه كرده است، اصلاح و تهذيب كرد.
صفي:
فخرالدين علي صفي فرزند كمال الدين حسين واعظ كاشفي ، از دانشمندان ونويسندگان برجسته زمان شاه طهماسب صفوي است، از او آثاري چون رشحات عين الحيات، انيس العارفين في المواعظ و لطايف الطوايف به جا مانده است. كتاب اخير شامل چهارده باب و ها باب شامل چند فصل،ودر هرفصل حكايتي زيبا و پند آميز آورده است. وفات اورا به سال 939 نوشته اند.
نيما يوشيج:
علي اسفندياري ، نيما يوشيج (1276-1338) بنيان گذار شعر معاصر فارسي است، او با شيوه خاص خود و با درهم شكستن قالب شعري گذشته، طرحي نو افگند و شعر را از ذهني گرايي به عيني گرايي سوق داد و بدين گونه در قالب و محتواي شعر دگرگوني ايجاد كرد.
شعر افسانه خود را در سال 1301 منتشر كرد و با تكميل فرم و قالب آن، شعر معاصر را در راهي انداخت كه امروزه نام شعر معاصر با نام نيما يوشيج همراه است. در كتاب حرفهاي همسايه، نظر او را دربار قالب و محتواي شعر مي توان ديد
