بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور تحلیل شاخصهای خرد و کلان شبکه نویسندگان ایرانی در حوزه علوم اجتماعی در پایگاه اطلاعاتی وب آو ساینس انجام شده است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و در اجرای آن از روش علمسنجی استفاده شده است. دادهها از پایگاه وب آو ساینس استخراج شده و برای تحلیل شاخصهای خرد و کلان شبکه نویسندگان از نرم افزار یو سی آی نت استفاده شد . به لحاظ شاخصهای کلان، شاخص چگالی شبکه /006 .، ضریب خوشه بندی./722 و قطر شبکه 16 و یافتهها برای شاخصهای خرد، مرکزیت درجه شبکه معادل ./0856، مرکزیت بینیت شبکه معادل ./318 و مرکزیت نزدیکی معادل 23/26 درصد به دست آمد. به طور کلی، یافتههای این پژوهش نشان از مشارکت گروهی پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی در ایران است. چنین یافتهای با بیشتر یافتههای پژوهش های اخیر در سایر حوزه ها در ایران مطابقت دارد.
مقدمه و بیان مسئله
همکاری علمی،یکی از ویژگیهای مهم ساختار پژوهش علمی معاصر است که اکنون به طور گستردهای توسط پژوهشگران مورد مطالعه قرار میگیرد. هرچند باید اشاره کرد که کار گروهی علمی از قرن بیستم نمود پیدا نکرده و در واقع همکاری علمی مفهومی تازه نیست، بلکه واکنشی در برابر پدیده حرفهای شدن علم است. حرفهای شدن، فرایندی است که گروهی از پژوهشگران را با مجموعهای از گرایشها، گرایشهایی را که هم فراگیر و هم منحصر به فرد هستند، سازمان میدهد،
به این معنی که حرفهای شدن، قواعد، حقوق، و راه و رسم دسترسی به یک گروه را در بر میگیرد؛ چه به این صورت که اعضای یک گروه را گرد هم آورد و یا اینکه آنها را از سایر افراد در جامعه بزرگتری جدا سازد - رحیمی و فتاحی، . - 1386 از این رو، رویکرد اساسی همکاری علمی، ایجاد همدلی، همکاری، هم اندیشی و مشارکت میان دانشمندان و پژوهشگران است تا در نتیجه آن، ارتباط علمی مستقیم، سالم و سازنده بین آنها برقرار شود - نوروزی و ولایتی، . - 1388 با توجه به اینکه پژوهشگران حوزههای علمی که تولیدات علمی آنها در سطح جهانی منتشر میشود،
گرههای شبکه جهانی علم به شمار میآیند و دارای جایگاه ویژهای در شبکه هستند. بنابراین در این پژوهش سعی شده است تا پژوهشگرانی ایرانی که در حوزه علوم اجتماعی دارای تولیدات علمی در
سطح بین المللی بوده و در وب آو ساینس نیز نمایه شدهاند، شناسایی نحوه ارتباط آنها با یکدیگر و شبکه همکاری آنان ترسیم و مورد مطالعه قرار گیرد. هدف، نگاهی دقیقتر به نحوه ارتباط آنها از درون شبکه موجود تا پایان سال 2014 است. سوال پژوهش از این قرار است: وضعیت شبکه نویسندگان ایرانی حوزه علوم اجتماعی در وب آو ساینس - از ابتدا تا پایان سال - 2014 بر اساس شاخصهای کلان - چگالی، ضریب خوشهبندی، قطر شبکه - و خرد - مرکزیت درجه، مرکزیت بینیت و مرکزیت نزدیکی - چگونه است؟
نگاهی به تحقیقات انجام شده در ایران و خارج از ایران نشان میدهد که مطالعات بسیاری درباره همکاری علمی انجام شده که به برخی از آنها اشاره میشود. سهیلی، عصاره و فرج پهلو - 1392 - در پژوهشی با عنوان "بررسی تاثیر راهبردهای همنویسندگی بر بهرهوری پژوهشگران علم اطلاعات" با استفاده از روش علمسنجی به تحلیل ساختار شبکههای اجتماعی هم نویسندگی پژوهشگران علم اطلاعات و نیز سنجش و شناسایی روابط، تعاملات و راهبردهای هم نویسندگی میان این نویسندگان پرداختهاند. یافتههای پژوهش بیانگر آن است که بین محدودیت، کارآمدی، اندازه شبکه و بهرهوری، رابطه معناداری وجود دارد؛ و بین پژوهشگران مرد و زن از نظر بهرهوری، اندازه شبکه، کارآمدی و محدودیت، تفاوت وجود دارد.
در پژوهش عرفان منش و بصیریان جهرمی - 1392 - شبکه هم تالیفی مقالات منتشر شده در فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات را با استفاده از روش علمسنجی و بر اساس شاخصهای کلان تحلیل شبکهها مانند چگالی، ضریب خوشهبندی، خوشههای تشکیل دهنده شبکه و از سوی دیگر از شاخصهای خرد تحلیل شبکهها مانند درجه، بینیت و نزدیکی، همچنین شاخص تولید مورد بررسی قرار داده است. نتایج پژوهش، چگالی شبکه را ./005 و ضریب خوشه بندی را . /62 نشان داد. از سوی دیگر، کلیدیترین نقش در شبکه بر اساس شاخصهای تولید و مرکزیت، به دانشگاههای آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، شهید چمران اهواز و پیام نور تعلق دارد.
چو - 2012 - 1 در پژوهشی به بررسی همکاریهای علمی کشورهای عضو سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه - او ای سی دی - ، در پایگاه استنادی علوم پرداختند. نتیجه نشان داد که نزدیکی جغرافیایی، زبانی و اقتصادی تاثیر معناداری بر تشکیل شبکههای هم تالیفی بین ملتهای پیشرفته ندارد. گسترش اطلاعات و رشد فناوری حمل و نقل، روند جهانی شدن را تسهیل میکند و سبب افزایش هم تالیفی بین کشورها میشود و حمایتهای مالی دولت، محرک همکاری بین دانشگاهها و صنایع و عامل توسعه علوم و رشتههای مهندسی بوده است.
در پژوهش دیگری که توسط ایبنز، بیلزا، و لارنگا - 2013 - 2 انجام شد، ارتباط میان همکاری پژوهشی، تعداد مقاله ها و تعداد استنادات تولیدات علمی استادان دانشگاهی اسپانیا در رشته علوم رایانه در سال های 2009-2000 را مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش نشان داد که بیشترین درصد مقالهها توسط سه نگارنده و کمترین درصد توسط یک نگارنده نوشته شده است. مقالههای دو نگارندهای نسبت به مقالاتی که توسط نگارندگان بیشتر نوشته شده است،
استناد بیشتری دریافت کرده اند. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که تفاوت معناداری در تعداد استناد به مقالههای دو نگارنده و یک نگارنده وجود ندارد. آن، او، و لی - 2014 - 3 در پژوهشی به بررسی 658297 مقاله علمی کشور کره جنوبی پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که تعداد مقالههای علمی چند نگارنده نسبت به مقالههای تک نگارنده بیشتر است و همکاری بین موسسهای - همکاری با دانشگاههای دیگر - برای تولید مقاله علمی نسبت به همکاری درون موسسهای و همچنین مقالههایی که توسط یک نگارنده تولید شده، رشد چشمگیری داشته است.
در پژوهش دیگری که توسط ستارزاده - 1394 - با عنوان ترسیم و تحلیل ساختار شبکه همکاریهای علمی علوم پایه در نمایه استنادی علوم در بازه زمانی 2013-1996 با استفاده از روش علم سنجی انجام شده است، نتایج نشان داد که در حوزه سلولهای بنیادی قطر شبکه 8 و مرکزیت درجه ./04 درصد و مرکزیت بینیت ./23 بوده است، و در حوزه پزشکی ملکولی، قطر شبکه 4 و مرکزیت درجه 1/105 و مرکزیت بینیت . /06 بوده، و در حوزه بیوانفورماتیک، قطر شبکه 5 و مرکزیت درجه 1/88 و مرکزیت بینیت ./19 بوده است. با توجه به اینکه در هر حوزه علمی، پژوهشگران فعالی وجود دارند که در مرکز شبکه قرار میگیرند و میتوانند شبکه را کنترل کنند. بنابراین هدف از انجام این پژوهش تحلیل شبکه هم نویسندگی پژوهشگران ایرانی حوزه علوم اجتماعی بر اساس شاخصهای خرد - چگالی، ضریب خوشه بندی و قطر شبکه - و شاخصهای کلان - مرکزیت درجه، بینیت و نزدیکی - است تا در این حوزه نویسندگان پر تولید و فعال که در مرکز شبکه قرار میگیرند شناسایی شود.
روش شناسی پژوهش
پژوهش از نوع کاربردی بوده و در اجرای آن از روش علمسنجی استفاده شده است. جامعه مورد پژوهش را پژوهشگران ایرانی حوزه علوم اجتماعی تشکیل میدهد. همچنین با توجه به هدف و ماهیت موضوع، دادهها از پایگاه وب آو ساینس استخراج شده و به صورت گروههای 500 تایی به صورت متن ساده بازیابی و استخراج و در یک فایل ذخیره شدند. و برای اینکه تجزیه و تحلیل بر روی آنها انجام گیرد وارد نرم افزار یو سی آی نت شدند و برای ترسیم تصاویر از نرم افزار وی او اس ویوئر استفاده شده است. جامعه آماری در این پژوهش شامل 9318 عنوان مقاله نمایه شده در وب آو ساینس است. در مجموع، تعداد 19318 نویسنده از3534 موسسه در نگارش این تولیدات نقش داشتند.
یافتههای پژوهش
در رابطه با تحلیل شبکه هم نویسندگی بر اساس شاخصهای کلان، از سه شاخص چگالی، ضریب خوشهبندی، و قطر شبکه استفاده شد که یافتههای پژوهش به ترتیب ارائه میشود.
