بخشی از مقاله
خلاصه
در این پژوهش به بررسی طراحی پارکها و محوطه های سبز پرداخته شده است و همچنین جایگاه انواع آب نما ها در طراحی پارکها مورد بررسی قرار گرفته است ، آب نما و استخر در باغ‌هاي ايران يكي از ضروري‌ترين عناصر ايجاد باغ بوده است. استخر باغ‌هاي قديمي داراي عمق زياد و چندين فواره بوده‌اند از جمله استخر باغ بزرگ هزار جريب كه در دوره صفويه در اصفهان احداث شد و پانصد فواره داشت .
مقدمه :
در ايران باستان آب پيام‌آور روشنايي و پاكي به شمار مي‌رفت و از ارزش زيادي برخوردار بود. شايد به علت اينكه ايران كشوري كم‌آب بوده، اين مايع حياتي بين ايشان قدر و منزلتي والا داشته است. آب در نزد ايرانيان نه تنها براي رفع نيازها مورد استفاده قرار مي‌گرفته، بلكه از لحاظ معنوي و روحي نيز تاثير بسياري داشته است. آب با قابليت‌هاي مختلف خود مانند حيات، تازگي، درخشندگي، پاكيزگي، رونق و رواج روشنايي، سكون و آرامش و تحرك، احساس‌هاي متفاوت در روح و روان انسان گذارده است. به همين دليل همواره در مكان‌هايي كه ساخته دست بشر هستند، به صورت‌هاي مختلف براي خود جا باز كرده است.
اين مساله در رابطه با مكان‌هايي مانند پارك يا باغ بيشتر چشمگير است. زيرا عنصر آب به عنوان يكي از زيباترين زمينه‌هاي ديد و يكي از موارد تكميلي فضاي سبز مورد استفاده قرار ميگيرد. البته در اين مكان‌ها وجود آب براي پاكيزگي محل و آبياري درختان و گل‌ها يا استفاده براي سرويسهاي بهداشتي، ضروري و پراهميت است.
در سده‌هاي گذشته ايرانيان باغ‌ها را بيشتر در زمين‌هاي شيب‌دار احداث مي‌كردند و با ايجاد پلكان در مسير آب، جريان ملايم آب، تند و پر سر و صدا مي‌شد.
اصلي‌ترين عاملي كه همواره به باغ‌هاي ايراني حيات مي‌بخشيد، آب جاري بود كه در چهارباغ‌ها، جويبارها و جوي‌هاي كم‌شيب و مارپيچي به حركت در مي‌آمد و هواي باغ را مطبوع و دلپذير مي‌ساخت. در باغ‌هاي تزييني كه به حوض‌ها مي‌پيوست، جدول ها معمولا با سنگ و آجر ساخته م
باغ‌هاي قديمي ايران اغلب در مناطق گرم و خشك و كم‌آب ساخته شده‌اند و دليل احداث آنها در چنين مناطقي، وجود چشمه‌هاي طبيعي و يا كاريز است.
وسعت هر باغ بستگي به حجم و مقدار آب موجود براي آبياري آن دارد. باغ‌هاي شهرهاي خشك و كويري به علت گرمي هوا در تابستان، همواره اهميت خاصي داشته‌اند كه از آن جمله باغ‌هاي كاشان را ميتوان نام برد. باغ فين كاشان كه از باغ‌هاي معروف دوره صفويه، زنديه، قاجاريه و هم‌چنين زمان ما است به علت وفور آب چشمه سليماني و حوض و استخر و فواره‌هاي فراوان و درختان كهنسال و عمارت‌هاي تاريخي، همواره جزو معرف ترين و پرجاذبه ترين باغ‌هاي كشور ما بوده است.
در باغ‌هاي ايراني، براي ايجاد محيطي آرام، خنك و پرسايه، چاره‌اي جز احداث جوي‌هاي آب در طول تمام باغ نبوده است و معمولا اين جوي‌ها در تقاطع‌ها به حوضچه تبديل مي‌شدند. آب از جوي‌ها كه اغلب از حوضخانه عمارت باغ آغاز و در فاصله‌هاي منظم با استفاده از شيب طبيعي زمين با تكرار آبشارها به داخل حوضچه‌ها روان مي‌شد.
آب‌نما كه از ضروري‌ترين عناصر ايجاد باغ محسوب مي‌شد، بيشتر در مقابل عمارت باغ احداث مي‌شد و بعد اصلي آن در جهت طول ساختمان و به شكل‌هاي مستطيل، مربع، چند ضلعي و دايره بود. گاهي در داخل عمارت‌هاي باغ‌هاي قديمي نيز آب‌نما ساخته مي‌شد كه در اصطلاح به آن محل، حوضخانه مي‌گفتند. ساكنان باغ در روزهاي گرم تابستان، به ويژه هنگام نيمروز، در كنار آب‌نما به آسايش مي‌پرداختند.
آب و روانشناسي
انسان مجموعه‌اي است پيچيده از روح و ذهن و جسم. همان‌گونه كه جسم آدمي به غذا نيازمند است، ذهن و روح او نيز طالب عناصري است كه به او آرامش ببخشد. در جامعه شهري كه ساختمان‌هاي بلند و خيابان‌ها و زندگي ماشيني همه جا را احاطه كرده است، جلوه‌هاي زيبايي و هنر، بهترين پناه براي روح خسته و آرامش‌طلب آدمي است.
امروزه در شهرها شاهد عناصري با بافت سخت مثل بتن و ... به جاي عناصر طبيعي (پوشش گياهي) هستيم. لذا بايد با به‌كارگيري عناصري كه بافت نرم دارند، گوشه عزلت و زيبايي فراهم كرد تا به روان انسان آرامش بخشيد. اين مكان‌ها مي‌توانند پارك‌ها و باغ‌هاي شهري باشند. آب يكي از اين عناصر به شمار مي‌رود و چه در حالت سكون و چه در حالت حركت نوازش‌دهنده روح انسان است. حركت و موسيقي آب، در جلوه‌گري بيشتر فضاي سبز نقشي در خور توجه دارد. ميتوان آب را به صورت جويبار و چشمه براي نقاط آرام و بي سر و صدا و به صورت آبشار و فواره‌هاي بزرگ براي نقاط پرازدحام و شلوغ طراحي كرد.
یک نمونه از طراحی خلاقانه در آب نمای پارک
آب و انعكاس
سطح آب ساكن، با انعكاس نور مانند آينه عمل مي‌كند و پديده هاي اطراف خود را با چرخش 180 درجه نمايش ميدهد، هم‌چنين انعكاس پوشش گياهي در آب و تابش نور خورشيد روي گياهان آبزي موجود روي آب، تصوير زيبايي براي بيننده به وجود مي‌آورد. آب در حال حركت نيز منعكس‌كننده امواج نور در فضاست؛ مانند نوري كه از يك جويبار روان روي برگ درختان منعكس ميشود.
آب و تاثير آن در كاهش درجه حرارت و افزايش رطوبت:
آب در پارك‌ها و باغ‌ها به هر يك از صور مختلف، خود به نحوي در متعادل كردن درجه حرارت هوا، تامين رطوبت نسبي براي گياهان و ايجاد طراوت، موثر است. مجموعه اين عوامل از يكنواختي و خشكي محيط مي‌كاهد.
طراحي آب در سبك‌هاي مختلف:
جذابيت آب از ديگر عناصر موجود در پارك بيشتر است. آب‌نما عنصري است كه اگر در پارك‌ها خوب و كامل طراحي شود. تركيب مناسبي ايجاد مي‌نمايد و اگر به طور صحيح مورد استفاده قرار نگيرد. باعث ضايع شدن شيوه طراحي خواهد شد. براي احتراز از بروز چنين مشكلاتي بايد با احتياط عمل كرد.
آب‌نماها را ميتوان به دو صورت منظم يا غيرمنظم طراحي كرد.
منظم (Formal) _ منظور از طراحي منظم، دادن شكل كاملا هندسي به آب‌نماها و آبراهه‌هاست. اين نوع آب‌نماها وقتي در يك چشم‌انداز كه به شيوه منظم طراحي شده است، قرار گيرند، بهترين نماي خود را نشان مي‌دهند. اشكال به حالت قرينه و كلاسيك به كار مي‌روند. چشمه‌ها و مجسمه‌ها شكل مشخصي دارند و مواد به كار رفته، سنگ و بتن‌هاي صاف و منظم است. البته از فايبرگلاس هم در اندازه‌هاي دلخواه و به فرم منظم ميتوان استفاده كرد. آب‌نماهاي منظم وقتي كه داراي لبه برجسته باشند، جذابيت بيشتري دارند. چرا كه نشستن روي لبه برجسته استخر جالب است و از طرفي براي كودكان امنيت دارد. در باغ‌ها و پارك‌هاي كوچك شهري، بهتر است كه آب‌نما به شيوه منظم طراحي شود.
غيرمنظم (Informal) - آب‌نماهاي غيرمنظم ميتواند از اجسام قالب‌ريزي شده و ظروف با اشكال غيرهندسي و خيالي و يا سنتي ساخته يا به فرم آزاد با پيروي از آبگيرهاي طبيعي طراحي شود. در اين صورت آب‌نماها داراي گوشه‌هاي راست و ديوارهاي عمودي و حاشيه‌هاي منظم و دست‌ساز نيستند. يا دست كم در ظاهر اين طور به نظر مي‌آيند. براي ساخت آنها، بيشتر از سنگ و خاك و گياهان بومي استفاده ميشود. براي ايجاد آب‌نماهاي طبيعي بايد فضاي كافي وجود داشته باشد. پس از مشخص شدن سبك طراحي پارك، مساحت و فرم استفاده از آب (جاري - ساكن) تعيين ميشود. وسعت كل آب بستگي به مساحت پارك و شرايط اقليمي منطقه دارد.
در مناطقي كه آب و هواي خشك دارند، بايد پرش آب (فواره، آبشار) بيشتر باشد. در صورتي كه براي آب و هواي مرطوب، ريزش و پرش آب حتي‌الامكان بايد كمتر شود. در مناطقي مثل تهران بهتر است حدود 25درصد از مساحت كل پارك به آب و آب‌نماها اختصاص داده شود.
برحسب شرايط، توپوگرافي زمين و هدف‌هايي كه از ايجاد آب‌نما وجود دارد، اشكال مختلفي از آن ساخته ميشود. شكل و تعيين محل آب‌نما خود بستگي به موقعيت زمين و هماهنگي با ديگر عوامل باغ، هم‌چنين سليقه و ابتكار طراح دارد.
استخر
استخر شنا در باغ‌هاي خصوصي احداث ميشود و در پارك‌هاي عمومي، استخرها نقش آب‌نما را دارند و در بعضي موارد، براي بازي از آنها استفاده ميشود. مانند استفاده از قايق‌هاي موتوري و پايي. اين‌گونه استخرها در اوايل قرن بيستم به شكل مستطيل، بيضي يا به اشكال هندسي منظم ساخته مي‌شدند.
در قرن حاضر، در طرح اين‌گونه استخرها تجديدنظرهايي شده و اشكال هندسي نامنظم با خصوصيات بهاشتي بيشتر، تزيينات نوري و توليد امواج در آب، تفنن خاصي را به همراه آورده است. به طوركلي عمق استخرها برحسب موارد استفاده و سن استفاده‌كنندگان، متغير است. براي احداث استخر ابتدا مكان مناسبي در نظر گرفته ميشود. اين مكان بايد از هر نظر براي بازديدكنندگان جاذبه داشته باشد. علاوه بر آن روباز و آفتابگير و حتي‌المقدور كم‌شيب باشد.
آب‌نما
حوضچه‌ها يا حوض‌هاي كم‌عمق كه اغلب در آنها فواره‌هاي متعدد و چراغ‌هاي رنگين تعبيه ميشود به آب‌نما معروف هستند. عمق آنها تا 60 سانتي‌متر است و برحسب شكل و فرم طراحي شده، با مصالح ساختماني مختلف ساخته مي‌شوند. گاهي در كناره آنها از لكه‌هاي گل‌كاري يا جعبه‌هاي گل استفاده مي‌كنند. ميتوان در داخل يا كنار آلاچيق‌ها آب نماهاي كوچكي احداث كرد.
چشمه
با استفاده از خصوصيات طبيعي، چشمه‌هايي را در پارك‌ها و باغ‌هايي كه به شيوه طبيعي و كلاسيك احداث شده‌اند، طراحي مي‌كنند. ايجاد چشمه‌هاي كوچك به طور مصنوعي به نحوي به لطافت و زيبايي فضاي پارك مي‌افزايد.
در صورت امكان مسير و حركت آب را به صورت كانال‌هاي زيرزميني درمي‌آورند تا از يك نقطه به صورت مظهر ظاهر شود. حوضچه كوچكي نيز در كنار مظهر ايجاد مي‌كنند تا حالت طبيعي به چشمه بدهند. چشمه‌ها را بايد با توجه به انواع طبيعي آن، با جريان تند يا ملايم، با در نظر گرفتن وضع توپوگرافي زمين با سرعت كم يا زياد آب طراحي كرد.
بركه‌ها يا باغچه‌هاي آبي
احداث بركه بر تلطيف هواي پارك و زيبايي آن بسيار موثر است. بركه به اشكال منظم و غيرمنظم با اعماق مختلف در نزديكي منطقه جنگل‌كاري، در وسط پارك يا در كنار سطوح گل‌كاري وسيع ساخته ميشود. براي اين منظور در قطعه موردنظر خاك‌برداري‌هايي با اعماق مختلف و اشكال نزديك به حالت طبيعي انجام مي‌دهند. براي تامين آب بركه از كانال‌هايي آب را به آن وارد مي‌كنند كه اين كانال‌ها مي‌توانند جنبه تزييني داشته باشند و به صورت آبشار و جويبار طراحي شوند. در بركه‌ها ضمن اينكه آب راكد است متحرك هم هست تا گياهان از موهبت طبيعي ساخته شده به دست بشر برخوردار شوند. گياهاني كه در داخل يا نزديك بركه كاشته مي‌شوند بايد با خطوط و گل‌هاي تزييني منطقه هماهنگي داشته باشند.
گياهان آبزي، با اشكال متنوع و رنگ سبز برگ‌هاي خود، مناظر زنده‌اي به باغچه‌هاي آبي داده و به آن حالت طبيعي مي‌دهند. مهم‌ترين خاصيتي كه گياهان آبزي در باغچه‌هاي آبي دارند، توليد اكسيژن و افزايش رطوبت هواست كه در خنك كردن هواي منطقه نقش مهمي دارد. گياهاني نظير آلاله آبي و نيلوفر آبي با برگ‌هاي خود سطح آب را مي‌پوشانند و ايجاد سايه مي‌كنند كه به خودي خود باعث ميشود آب در فصل تابستان زود گرم نشود.
آبشار و جويبار
آبشارها و جويبارهاي طبيعي هميشه براي مردم جذابيت خاصي داشته‌اند. امروز طراحان توانسته‌اند با الهام از زيبايي‌هاي طبيعي و از جمله آبشارها و جويبارها، در پارك‌ها و باغ‌ها گوشه‌هايي از طبيعت را تا حد امكان بيافرينند. ارزش وجودي آنها به جنبه‌هاي زيبايي‌شناسي آنها محدود نمي‌شود، بلكه در تلطيف هوا و مطبوع ساختن فضا موثرند. جويبار را ميتوان طوري طراحي كرد كه دو عمل آبياري و حركت آب هم‌زمان انجام شود.
فواره‌ها
فواره تنها نمايشي از زيبايي آب نيست، بلكه در روزهاي خشك و گرم تابستان، رطوبت هوا را افزايش ميدهد و فضاي دلپذيري فراهم مي‌سازد. خلاف تصور همگان، فواره‌ها الزاما مصرف‌كننده آب نيستند. ميتوان به وسيله يك پمپ شناور، آب استخر يا حوضچه را به گردش درآورد. فواره‌ها به سه گروه اصلي تقسيم مي‌شوند:
1 - فواره‌هاي پرتابي (Spray)
2 - فواره‌هاي ريزشي (Spill)
3 - فواره‌هاي جهنده (Splash).
در مناطقي كه در معرض وزش باد قرار دارند، استفاده از فواره‌هاي كوتاه و نيرومند مناسب‌تر است. ارتفاع فواره‌ها نبايد بيش از فاصله منبع فواره تا لبه استخر باشد. بر پايه يك قانون تجربي، قطر استخر يا حوضچه آب، بايد دست كم دو برابر ارتفاع آب فواره باشد. اگر سر فواره‌ها پايين‌تر از سطح آب تعبيه شود، زيبايي بيشتري دارد. مگر اينكه از اشكال و مجسمه‌هاي خاصي براي ايجاد فواره استفاده شود.
براي نمايش فواره‌ها در شب از چراغ‌هايي در زير محل ريزش آب استفاده مي‌كنند كه بايستي با اصول نورپردازي در آب مطابقت داشته باشد. تابش نور از پايين به بالا و تنظيم ميزان آن، باعث انعكاس حركات آب در محوطه اطراف و روي شاخ و برگ گياهان ميشود و زيبايي خاصي به محيط مي‌بخشد. در صورت وجود گياهان آبزي يا ماهي در استخر، بايد در نصب فواره‌ها دقت شود. براي نيلوفرهاي آبي تلاطم سنگين آب مضر خواهد بود. اما اكسيژن فراوان حاصل از آب فواره‌هاي بلند براي ماهي‌ها مفيد و مطلوب است.
کف سازی اهمیتی اساسی دارد چون که تمام عناطر و شکلهای دیگر فضای معماری را بهم دیگر می چسباند، هماهنگ میکند و برای خودش هم شخصیت و هوویت دارد. برای آن باید وقت صرف کرد و خرج کرد. کف کوچه های عقدا آسفالت است. فعلا سیاه است و پس از چند سال روشنتر میشود. اما آسفالت چیز بی ربطی است. نسبت به بقیه عناصر ساختمانی غریبه است. وقتی که آسفالت تازه به بازار آمده بود همه جا را آسفالت میکردند. روی سنگفرش های زیبای کوچه خیابانهای مراکز قدیمی شهرکهای ایتالیا را آسفالت کردند تا اینکه
چندین سال پیش همه ی آنها برداشتند و سنگهای بزرگ قدیمی را دوباره آشکار کردند. اندود های سیمانی دیوار های قدیمی را کندند و سنگهای نما دوباره پیدا شدند و با ملاتهای گود بین سنگها بدنه های زیبا و محکمی را بوجود آوردند. کف کوچه های اسلامیه از سنگ بود اما شاید آن نوع سنگ برای تبدیل به لاشه سنگهایی برای کفسازی مناسب نبوده وکاری با اعمال شاقه باشد . سنگهایی که رگه دارند را با یک ضربه میتوان بدون خورد شدن به لاشه سنگ تبدیل کرد. اینها باید در برابر یخبندان هم مقاوم باشند. کف کوچه های فهرج از قلوه سنگ و ردیف آجرهای تیغه ای و ملات سیمان درست شده بود اما هم سطح سیمان کمی بلند بود و هم اینکه قلوه سنگها شسته نشده بودند. کفسازی در مسجد شهدا با
بلوک های سیمان به رنگ و شکل آجرقزاقی انجام شده اما برعکس کار زیبایی که در خانه هنرمندان تهران با همین ماتریال انجام گرفته و درز مناسب و یک اندازه ای میان بلوک ها گذاشته شده، در اینجا بلوک ها با ملات سیمان روی خاک کوبیده قرار گرفته و بهمدیگر چسبیده اند تا بعد دوغ آب لای آنها را پر کند، اما جایی برای دوغ آب نمانده! این طرز کار راحت ترین و بدترین شکل کار است و دوام ندارد. بنابراین پیشنهاد میکنم مرجع تصمیم گیرنده ی بنیاد مسکن یک لیست از طرز انجام کار در موارد مختلف و استفاده از عناصر ساختمانی و معماری مناسب و سنتی در استانهای مختلف را تدوین کرده و اساس کار مشاورین خود قرار دهد تا این کار مهم به بهترین شکل، مستحکم و پردوام انجام گیرد.
عملیات خاکی :
عملیات خاکی شامل خاکبرداری و خاکریزی می باشد ، این عملیات در آماده سازی گارگاه هم مدنظر قرار گرفت که باید اشاره داشت که در این مورد عملیات خاکی با حجم بالا مدنظر بوده و باید در مورد آن تمهیداتی را به کار برد که مثل فصول قبل و بعدی گزارش در منطقه نیز مورد بررسی قرار می گیرند.
اولین چیزی که برای حجم عملیات خاکی مدنظر است جنس خاک می باشد که باید با روشهای شناسایی زمین (گمانه زنی و آزمایش و تستها و مشاهدات محلی و غیره) صورت گیرد و بر آن اساس اقدام به عملیات خاکی نمود که متاسفانه در اغلب موارد کمتر مورد توجه قرار گرفته و اکثر مهندسان به یکسری اطلاعات کلی و غیر فنی در این زمینه بسنده کرده و گاهاً با این کارِ خود صدماتی را به ساختمان وارد می کنند که مصادیق آن در جامعه ما کم نمی باشد و هر روز شاهد خرابی ساختمانهایی بر اثر نشست ناشی از در نظر نگرفتن این عامل و طراحی نامناسب پی بر اساس مطالعات زمین شناسی ناکافی می باشیم . کوتاهی در این امر خود را به صورت ترکهای مایلی در ساختمان ( البته اگر فرو نریزد ) نشان می دهد.
زمینها انواع مختلفی از قبیل ماسه ای ، شنی ، رسی ، سنگی ، مخلوط و غیره دارند که مقاومت خاک در آنها متغیر بوده و برخی نیز قابل بارگذاری نیستند و باید برداشته شوند.
منظور از خاکبرداری برداشتن خاکهای محوطه که به آن اصطلاحا خاک نباتی یا طبیعی گفته می شود ( برای هر پروژه در گام اول باید حداقل تا 15 سانتیمتر از خاک محل را برداشت ) و گودبرداری و پی کنی می باشد .
برای اجرای عملیات خاکی ابتدا محل عملیات خاکی پیاده می شود که این کار با مترکشی صورت می گیرد البته همانطور که می دانیم در پروژه های پیچیده این کار با دوربین های نقشه برداری صورت می گیرد.
برای اجرای خاکبرداری باید از طرف مجری خیلی دقت شود از آنجا که این مورد از ایتمهای سودده در فهرست بها می باشد در صورت قصور در مطلع نکردن ناظر و اعمال نظارت دقیق ممکن است ضررهایی را متوجه پیمانکار کند. پس برای جلوگیری از ایجاد این مشکل باید مجری خواهان حضور ناظر در محل در حین انجام این عملیات شود تا این عدم اطلاع منجر به مشاجراتی بین ناظر و پیمانکار نشود و پیمانکار را نیز متضرر نکند. اغلب شاهد این مشاجرات بوده ایم و همیشه هم با توجه به چارت و روال اجرای هر پروژه ناظر حرف آخر را می زند. البته باید ذکر کرد که اگر ناظر به موقع در محل حاضر نباشد می توان از عکس و فیلم و موارد دیگر برای ثبت اطلاعات کمک گرفت تا خدای نکرده کار به سونداژ نکشد. دلیل تمام این مشکلات نیز این است که پس از عملیات خاکی حجم عملیات قابل مشاهده نخواهد بود و از این رو حساسیت روی این مورد از اهمیت بسزایی برخوردار است.
خاکبرداری باید طبق نقشه ها و تا عمق مشخص شده باید صورت گیرد.
در ضمن باید توجه داشت که شروع پی سازی باید در انتهای خاکبرداری و پس از تایید دستگاه نظارت صورت پذیرد.
برای مسطح بودن رویه پایانی کار پس از عملیات خاکی باید گودی ها گرفته شوند و پر شوند که یا با استفاده از دپو مصالح صورت می گیرد و یا حتی با بتن و ملات پر می شود.
تسطیح و آماده سازی زمین :
منظور از تسطیح زمین ، رفع پستی و بلندی ها و ناهمواری های موجود تا رسیدن به تراز مورد نظر می باشد. تسطیح زمین عموماً توسط گریدر و لودر انجام شده و خاکهای اضافی ناشی از نقاط بلند در مناطق گود ریخته می شود و در غیر این صورت به خاج از محل حمل می شود.
در ضمن حمل خاک از خارج خارج از کارگاه برای تسطیح محوطه مجاز نمی باشد ولی طبق شرایط خاص و با تایید دستگاه نظارت و عدم تکافو و نامناسب بودن خاک حاصل از خاکبرداری ها ، عملیات تسطیح باید بر اساس نقشه های اجرایی و دستورات دستگاه نظارت صورت گیرد. همچنین محوطه باید از نفوذ و ورود آبهای سطحی محفوظ نگهداشته شود.
یکی از مشکلات رایج که در عمل در تسطیح ، شیب بندی و آماده سازی زمین مشاهده می شود این است که گودالهای خاکریزی شده به مرور زمان و پس از جذب رطوبت نشست می کنند.
کلیات تسطیح و آماده سازی زمین (محوطه) :
برای آماده سازی زمین در مراحل زیر از تجهیزات خاصی کمک گرفته می شود :
پاکسازی
شامل پاکسازی کامل زمین از بوته ، درخت و ریشه می باشد ...
شیب بندی
برای جابجایی خاک در مسافتهای کوتاه (کمتر از 100 متر) می توان از بولدوزر استفاده کرد. تیغه این دستگاه خاک را به جلو هل می دهد. این شیوه شیب بندی ارزان تمام می شود ولی دقیق نیست.
برای جابجایی خاک در مسافتهای طولانی معمولا بهتر از از اسکریپر استفاده کرد که خاک را از روی زمین برداشته و به مکان دیگری منتقل می کند. اسکریپر یک تراکتور چرخ دار است که دارای یک مخزن بزرگ یا اسکریپر است و خاک را پس از حفاری به محل دیگری منتقل می کند.
روی برخی از انواع آنها سیستم های هیدرولیکی مخصوصی نصب شده است که آنها را قادر می سازد تا عمق خاکبرداری را درضمن حفاری زمین و عمق خاکریزی را هنگام تخلیه خاک کنترل کند.
استفاده از این ماشین ها تنها در مناطقی با مساحت بیش از 4 هکتار مناسب است. آماده سازی زمین با اسکریپر دقیق تر از بولدوزر بوده لکن دقت عمل اسکریپر برای زمین هایی که قرار است آبیاری شوند کافی نیست - پستی و بلندی زمین نسبت به سطح مورد نظر ممکن است بین 100+ (مثبت و منفی 100) میلیمتر باشد. -
تسطیح
با گریدر یا تسطیح کننده زمین آماده سازی زمین دقیق تر انجام می شود. با این گونه ماشین ها می توان پستی و بلندی زمین را تا 25+ میلیمتر نسبت به شیب مورد نظر آماده کرد ، گرچه این کار به مهارت راننده نیز بستگی دارد. در اکثر موارد استفاده از چنین ماشینهایی برای تسطیح زمین به منظور اجرای روش اجرای آبیاری مناسب است.
تسطیح کننده ها در هموار کردن نهایی زمین مورد استفاده قرار می گیرند و یک شاسی چرخدار بلند به طول تقریبی 8 متر دارند که روی شاسی مزبور تیغه ای نصب می کنند که قسمت بالای آن برخلاف تیغه بولدوزر به جلو خم شده است. ماشین مورد نظر را یک تراکتور یدک می کشد و راننده عمق خاکبرداری را کنترل می کند. عبور چرخهای عقب ماشین از روی زمین تسطیح شده باعث می شود خاک کوبیده شود.
معمولا روش تسطیح زمین آن است که از روی هر قسمت سه بار عبور شود ؛ عبور اول و دوم به صورت اریب انجام می شود و عبور سوم در راستا شیب و یا در صورت چمن کاری و زراعت در مسیر آبیاری. میزان کار و پیشرفت کار به تجهیزات و کیفیت زمین بستگی دارد.
مبلمان در پارک سازی :
شهر يك اثر هنري بزرگ است كه آفرينندگاني به وسعت خود و به تعداد جمعيتش دارد «هدف غايي يك شهر ايجاد محيطي خلاق و پرورنده براي مردمي است كه در آن زندگي مي كنند» چنين محيطي با گوناگوني بسيار، آزادي انتخاب به افراد مي دهد و زمينه خلاقيت را فراهم مي آورد، فضاي شهر حداكثر ارتباط را با مردم و زيستگاه پيرامونشان برقرار مي سازد و تنها يك وسيله براي در اختيار گذاردن تمام اين ها دردست دارد: امكانات مناسب شهري .
در فضاي ميان ساختمانها و بناها، عناصر مكملي نياز است تا زندگي شهري را سامان بخشد، تجهيزاتي كه همچون اثاث يك خانه، امكان زندگي را در فضاي محصور ميان سنگ و بتن و شيشه فراهم آورد. اين اجزاء، جريان حركت، سكون، تفريح و اضطراب را در شهر تنظيم مي كنند و به آن روح مي بخشند. اثاثه، تجهيزات يا مبلمان شهري، خياباني يا فضاي باز اصطلاحات رايج اين تسهيلات و امكانات هستند. اين تسهيلات در انگلستان بيشتر به «مبلمان خياباني» و در امريكا به «مبلمان همگاني» با «مبلمان فضاي باز» معروف هستند. « اثاثه، جمع اثاث به معناي وسايل و لوازم زندگي است. تجهيزات، جمع تجهيز، در مفهوم آراستن و بسيج كردن و بيشتر به وسايل و ساز و برگ نظامي اطلاق مي شود. مبلمان واژه فرانسوي به معناي مجموعه اثاثه و دكوراسيون يك محل است.»
رايج ترين تركيب فوق «مبلمان شهري» است كه مي تواند دربردارنده مفاهيم ضمني نيز باشد. دامنه مفهومي و كاربردي اين واژه بسيار گسترده است. مبلمان شهري به مجموعه وسيعي از وسايل، اشياء، دستگاهها، نمادها، خرده بناها، فضاها و عناصري گفته مي شود كه چون در شهر و خيابان و در كل در فضاي باز نصب شده اند و استفاده عمومي دارند، به اين اصطلاح معروف شده اند. امروزه مشكل اصلي تهران بزرگ در دو بعد حركت شهري(سواره و پياده) و مشكلات ادراك و رفتار در منظر شهري قابل بررسي است. بنابراين وظيفه و مسئوليت خطيري براي برنامه‌ريزي، ساماندهي، آرام‌سازي و بهسازي فضا و تجهيزات شهري بر دوش مسئولين، مديران، طراحان و هنرمندان ايراني مي باشد.
ساختار برنامه اي كه مي تواند شهر را از هر دو بعد منظر شهري و حركت در شهر ساماندهي نمايد به دو بخش اصلي تقسيم‌بندي مي شود:
1-طراحي محيطي و نماي شهري :
فضا سازي، محوطه سازي، كف سازي، پياده راه سازي، نقاشي ديواري، مرمت، نورپردازي، پاكسازي جداره‌هاي شهري و نما سازي، احياء بافتهاي با ارزش تاريخي، فرهنگي، معماري و كاربردهاي شهري، آرام‌سازي و.....
2-مبلمان و تجهيزات شهري :
شامل كليه ملزومات و اثاثيه شهري كه در محيط شهر قرار مي گيرند و بيش از يكصد عنوان تقسيم بندي مي شود؛ از نرده و ميله‌هاي راه بند و روشنايي گرفته تا ايستگاههاي اتوبوس، سرويسهاي بهداشتي، تابلوها، بيلبوردهاي تبليغاتي، سطل زباله و پلهاي عابر پياده.
تقسيم بندي عناصر مبلمان شهري بصورتهاي مختلفي عنوان شده ولي در كل ميتوان انرا در چهارگروه اصلي معرفي نمود :
الف- مبلمان خياباني
ب- مبلمان پاركي
ج- مبلمان ترافيكي
د- سازه‌هاي اطلاع رساني و تبليغاتي
امروزه تجربه و كاربرد عناصر شهري نشان داده كه استفاده از تجهيزات و مبلمان مناسب تا چد ميتواند اثر مثبتي بر روي شهروندان و استفاده كنندگان از محيطهاي شهري داشته باشد. بطور مثال طراحي نشيمن مناسب به مردم اين امكان را ميدهد كه در فرصتهاي لازم از نشستن و ديدن فضاي شهري لذت برده و حتي ارتباط اجتماعي و كلامي با يكديگر برقرار نمايند.
پژوهشهاي شهري و زيست محيطي نشان ميدهد كه استفاده كنندگان و عموم مردم خواستار چند منظوره بودن تجهيزات شهری و زيباسازي هرچه بيشتر آن هستند بطوريكه بصورت يك سمبل يا نماد و حجم شهري در آمده و متناسب با طراحي زيباي اتومبيلها و محصولات مدرن به توقعات زيبايي شناسانه مردم و نيازهاي دنياي امروز نيز جواب دهد . به همين دليل در سراسر جهان مطالعات و مسابقات بسياري در زمينه طراحي بهينه مبلمان شهري صورت ميگيرد.
اهميت توجه به هويت و فرهنگ
با رشد شهرها و حومهها، گرايشي افراطي در يك شكل كردن چهره شهري به وجود آمده است، به گونهاي كه اغلب تفاوت كمي در روحيه مبلمان نقاط مختلف شهر يا حتي گاهي ميان چند كشور ديده ميشود. حال آن كه هنوز هم جذابترين و به ياد ماندنيترين محلهها آنهايي هستند كه با شكل و شمايل ويژه و مختص به خود در خاطرهها جاي ميگيرند و شايد از همين روست كه در كوششهاي جديد براي نوسازي و ساماندهي شهرها به اين خصوصيات توجه بسيار ميشود :
* از ديدگاه طراحان، انتخاب و طراحي مناسب مبلمان شهري، حفظ هويت مكان و نمود بيشتر آن را ممكن مي‌سازد. اين برخورد در احياي مناطق تاريخي و سنتي بسيار موثر است
* اگر دخالت در شهر به تزيينات سطحي محدود نشود ، بايد ميان بافت اجتماعي و فضاي شهر توازني ايجاد كرد.
* آنگاه كه بافت اجتماعي مكاني تثبيت شده و در ميان ساكنانش مفهوم شهر نشيني، ريشهاي عميق دواند، ميتوان به ساختارهايي مكمل در سيما و منظر آن پرداخت و شرايط را براي حفظ محيط و رفاه اهالياش مهيا كرد.
* به اتكاي همين بافت اجتماعي تثبيت شده و ريشهدار مي توان در مدت زماني كافي و با روشي پويا، خيابانهاي محله و شهر را به گونهاي مجهز كرد كه بازتاب فرهنگ آن باشد.
در حقيقت, فراهم آوردن امكان بهرهوري رفاهي و زيبايي شناختي از محيط زيست، به معناي ارج نهادن به زندگي و ارزشهاي تمدن است .
يكي از دلايل مهم بي هويتي تهران، عدم توجه به تفاوتهاي موجود بين فضاهاي مختلف شهري، اكتفا نمودن به طرحهاي يكنواخت و به اصطلاح استاندارد و پرداختن به ظرفيتهاي مفهومي است بدون در نظر گرفتن ارزشهاي زيباشناسي شهري و هنري , و بسنده نمودن به امكانات توليد وصنعت آنهم از نوع ابتدايي ترين آن.
ارزشهاي عملكردي و زيباشناختي شهري، از طريق برخورد مجزا و مشخص با هر يك از فضاهاي خرد و كلان ايجاد ميشود.
پرداختن كلي به فضاهاي شهري و همه چيز را با يك ديد نگاه كردن بمعناي نفي تك تك ارزشها ميباشد.
* شايد بنياديترين اقدامي كه ميتواند در كنار ساماندهي مبلمان شهري، بافت شهر را از نظر كيفي به وضعيت مطلوب نزديك سازد، رعايت موارد زير باشد :
تهيه الگوها،
ضوابط قابل انعطاف و سنجيده براي بهسازي و توسعه،
آينده نگري هوشمندانه .
ما بايد آينده نگری کنيم و آينده نگری نياز به کوشش سه گانه دارد :
پژوهشگری / سياستگزاری / برنامه ريزی .
مبلمان شهری دریک نگاه :
طراحی مناسب و به كارگیری مبلمان شهری متناسب با محیط در بخش هایی از شهر كه به آنها فضاهای شهری می گوییم - فضاهایی همچون پارك‌ها، برخی میادین، پیاده‌روها، مراكز تجاری - تأثیر زیادی در كیفیت زندگی شهری بر جای می‌گذارد.
عناصری از مبلمان شهری تأثیری اساسی در مناسب‌سازی فضاهای شهری دارند.
نیمكت در مبلمان شهریابتدایی‌ترین روش برای احساس آرامش و راحتی در پارك‌ها، استفاده از نیمكت است. این نیمكت‌ها باید به شكلی قرار بگیرند كه دسترسی به آنها آسان و راحت باشد و در سراسر پارك و به تعداد زیاد موجود باشند. صندلی‌ها باید روبه‌روی مناظر زیبا قرار بگیرند اما در در مسیر رفت و آمد افراد نباشند.
نیمكت‌های مراكز عمومی شهر را نیز میتوان برای آسایش و راحتی شهروندان، نزدیك مراكز ویژه‌ای مانند ایستگاه‌ها،كیوسك‌ها، باجه‌های تلفن، سطل‌های زباله و شیرهای آب قرار داد. مهم‌ترین محل برای قرار گرفتن نیمكت‌ها در سطح شهر، مراكزی است كه مردم در آنجا زیاد رفت و آمد می كنند؛ به ویژه مكان‌هایی كه برای استراحت و تفریح مردم در نظر گرفته شده است.
