بخشی از مقاله
چکیده :
تحقیقات همواره ایجاد تعادل میان خلوت و تعامل اجتماعی هم بوسیله مفاهیم کالبدی و هم مفاهیم فرهنگی - اجتماعی که زمینه های روانی لازم را ایجاد می نماید میسر است. - عینی فر، - 1379 حوزه روانشناسی محیط نشان می دهد که سازمان فضایی میتواند تعاملات اجتماعی مطلوب را تقویت نماید و از طرف دیگر این سازمان فضایی میتواند برایجاد خلوت مطلوب نیر تاثیری مستقیم داشته باشد .درواقع میتوان از طریق سازمان دهی مناسب فضاها و چیدمان فضایی به سطح مناسبی از ارتباطات جمعی و خلوت مطلوب متناسب با فعالیت های فضایی مورد نظر دست یافت. - lang 1987Tarchea 199 - ، یکی از چهار حالتی که ویستین برای خلوت برشمرده است با واحد اجتماعی سروکار دارد به معنای گروهی که دور از دیگران با هم رابطه داشته باشند . مسئله این حالت از خلوت در فضاهای عمومی از دید وستین،زمینه ساز کنکاش در خصوص میزان تاثیر شاخص ها و عوامل انسانی-کالبدی به این حالت از خلوت و معرفی مولفه ی جدیدی به نام خلوت جمعی در این موضوع گردید..
از طریق نظرسنجی و پرسشنامه و با حضور در محل و تحلیل نقشه نگاری ذهنی تدوین گردید. داده های بدست آمده مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج حاصل از پیمایش نشان میدهد که اجتماع پذیری فضا متاثر از چگونگی خلوت و محرمیت در فضا می باشد و نتایج بدست آمده حاکی از این مطلب است که اجتماع پذیری فضا متاثر از چگونگی خلوت و محرمیت در فضابه واسطه سه متغیر میانجی دسترسی ، امنیت و چشم انداز می باشد وهمچنین این ارتباط نیز با مولفه جدیدی که دارای شاخص های مشترک بین خلوت و اجتماع پذیری میباشد وجود دارد. مولفه جدیدی به نام خلوت جمعی که خود هم یک مولفه مستقل تعریف می شود و هم به عنوان متغیر میانجی موثر در ارتباط معنا دار بین خلوت و اجتماع پذیری است. خلوت جمعی مولفه ای که عوامل انسانی -کالبدی و همچنین شاخص های مختص به خود را داراست و به عنوان یک مولفه مستقل باید در طراحی فضاهای شهری مورد توجه معماران قرار گیرد.
کلمات کلیدی:خلوت ، اجتماع پذیری ، ازدحام ،پارک آب وآتش
.1 مقدمه
محیط نقش اساسی در شکل گیری احساس ارزش ها و توانمند ساختن افراد و گروه های گوناگون ایفا می کند. . - Rasel 1987 - معماری ظرف زندگی انسان در تمامی ابعاد فردی و اجتماعی است. با این نگاه برای تحقق معماری علاوه بر توجه به وجوه ملموس و عادی - کالبد - آن، باید حوزه های انسانی چه در حیثیت فردی و چه در حیثیت اجتماعی را نیز مورد تامل و مطالعه قرارداد.امروزه ابعاد انسانی فضاهای عمومی بیش از هر زمان دیگر مورد توجه برنامه ریزان و طراحان شهری قرار گرفته است و مردم نیز مشتاقانه به حضور و مشارکت در چنین فضاهایی پاسخ مثبت داده اند - - Gehl 2004 اما آنچه این فضاها را به لحاظ اجتماعی فعال می سازد در درجه اول عوامل کالبدیست که بتوان زمینه ساز ورود و سپس توقف افراد درون فضا باشد و دوم عوامل احساسی و روانشناختی و به خصوص توجه به سطح خلوت مطلوب برای افراد است.
درباره تعامل اجتماعی مفاهیمی مورد بحث قرار میگیرند که عبارتند از : خلوت، قلمرو،حریم ،تراکم ،ازدحام . این عوامل در تحلیلی اجتماعی و روان شناختی ،در نحوه تعامل رو در روی افراد و تاثیر محیط فیزیکی بر این تعامل و نیز نحوه بهره برداری افراد از محیط برای برقراری اجتماعی تاثیر گذارند. - آلتمن ، - 1382 اگر روان شناسی اجتماعی ،مطالعه نحوه تعامل مردم با یکدیگر و نحوه ی تاثیر حضور واقعی یا ضمنی دیگران بر افکار واحساسات و رفتار و مقاصد مردم تعریف شود - فرگاس ، - 16:1974 هر الگوی جاری رفتار آدمی در تعامل با محیط نیازمند سطح مطلوبی از ارتباط فردی در برابر تعاملات اجتماعی است . " خلوت " بعنوان نوعی از این ارتباطات ، ویژگی خاصی است که به تناسب نیاز فرد یا افراد و همچنین در رابطه با هر فعالیتی معنای خاصی خواهد داشت.در این تحقیق بر آن است تا با شناخت شاخص ها بتوان طراحی مناسبی را برای استفاده کنندگان از پارک ارائه دهد.
.محیطی که به گفته آلتمن هم تائید پذیر است و هم نظارت بر تعامل اجتماعی را ممکن می سازد .اگر خلوت و ساز و کارهای هم پیوند با آن مورد بی توجهی قرار گیرد یا به شکلی انعطاف پذیر در طراحی به کار گرفته شود افراد ناگزیر می شوند با محیط کلنجار بروند تا به مرز دلخواه خود برسند.تحقیقات ازآنجا که خلوت مناسب و محرمیت در فضاها عاملی است که بر اجتماع پذیری فضاها تاثیری مستقیم دارد این چالش مهم در طراحی راایجاد میکند که چگونه می توان بین افزایش تعاملات اجتماعی مثبت و ویژگی پارک بعنوان مکان دنج با مناظر طبیعی و محیطی آرام بخش درکنار القاءحس امنیت ارتباط مناسبی ایجاد نمود. هدف ما از این پژوهش ایجاد ارتباطی مناسب در طراحی خلوت و اجتماع پذیری و همچنین اثبات اینکه بین خلوت و اجتماع پذیری رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد قرارداد .
ابتدا با ارائه یک الگو - نمودارشماره - 1 با موضع گیری نظری در مورد شناسایی متغیر ها و مولفه های تاثیر گذار بر خلوت و اجتماع پذیری در پارک های شهری آغاز و با مطالعه نمونه موردی پارک آب و آتش از طریق مصاحبه و مشاهده و باحضور در محل و تکمیل معرفی نامه ادامه یافت و در نهایت شاخصه ها از نظرسنجی ها استخراج و اولویت بندی این شاخصه ها صورت پذیرفت.درگام بعد شاخصه های مشترک بین مولفه ها و همچنین عوامل موثر برطراحی طبق اولویت بندی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتو سه شاخصه اصلی دسترسی،امنیت،چشم انداز بین دو مفهوم خلوت و اجتماع پذیری به عنوان متغیرهای میانجی مطرح و مورد بررسی قرارگرفتند و در نهایت راهبردهایی ارائه گردید.
سوالات پژوهش :
.1 آیا بین خلوت و اجتماع پذیری رابطه معناداری وجود دارد ؟
.2 آیا میتوان متغیرهای امنیت،چشم انداز و دسترسی در پارک شهری را به عنوان مهمترین عامل در شکل گیری ارتباط بین مفهوم خلوت و اجتماع پذیری معرفی نمود .
فرضیات پژوهش :
1. به نظر میرسد بین خلوت و اجتماع پذیری یک رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد .
2. سه متغیر دسترسی،امنیت و چشم انداز به عنوان مهمترین عوامل در شکل گیری ارتباط بین خلوت و اجتماع پذیری می باشد.
مصاحبه با استفاده کنندگان از پارک شناسایی متغیرهای شناسایی نیاز وموثر بر مؤلفه نگرش افراد نیاز سنجی شاخصهها و اولویتبندی خلوت دسترسی امنیت چشم انداز اجتماع پذیری ارائه نقطه نظرات مشترک و عوامل مؤثر بر طراحی مؤلفهها
نتیجهگیری و ارائه راهبرد
نمودار :1 روند پژوهش طراحی پارک بر اساس رابطه معنادار خلوت واجتماع پذیری -
