بخشی از مقاله
عدم انطباق نيازهاي عملي و محتواي آموزشي
چكيده:
يكي از مسايل عمده اي كه فارغ التحصيلان جوان دانشگاههاي ايران خصوصاً در سالهاي اخير، با آن درست به گريبانند عدم انطباق نيازهاي عملي و انتظارات شغلي آنها با محتواي دروسي است كه در دانشگاهها آموخته اند. اين مقوله خود نياز به ريشه يابي مفصل و تحقيق و تفحص در جنبه هاي گوناگون دارد كه از حوصله بحث ما خارج است.
آنچه اين مقاله سعي در شكافتن و پرداختن به آن دارد، مسئله محتواي فعلي آموزش در رشته مهندسي برق و طرح نارسائيها و كمبودهاي موجود در آن و در نهايت ارائه راه حلهاي عملي براي رفع اين مشكلات و يا دست كم كاستن از آنهاست.
شرح مقاله:
گستردگي و پيچيدگي روزافزون دانش و تكنولوژي در دنياي امروز، تنوع و گوناگوني رشته‌هاي مهندسي را سبب شده است. هر يك از اين رشته ها نيز به نوبه جهت جهت برآوردن نيازهاي تخصصي در زمينه هاي مختلف به گرايشهاي گوناگون تقسيم شده اند. آنچه در اين ميان حائز اهميت است، توجه به كارآيي ها و قابليتهايي است كه دروس ارايه شده در هر يك از اين رشته ها مي تواند به فارغ التحصيلان خود ارايه دهد.
آنچه در زمينه آموزش مهندسي برق خصوصاً در سالهاي اخير مشاهده مي شود تا حدودي بي توجهي به جنبه هاي كاربردي و ايده هاي عملي را نشان مي دهد. بطوريكه فارغ‌التحصيلان اين رشته ها در بدو ورود به صحنه كار و اشتغال در صنايع، با ناتواناييهاي در زمينه ارايه طرحهاي عملي، ايده هاي كاربردي و نقشه هاي اجرايي مواجه مي شوند.
غالباً در رابطه با ريشه يابي اين مسئله به افت تحصيلي در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي و پائين آمدن بنيه علمي دانشجويان اشاره مي شود. اين امر ممكن است يكي از دلايل بروز چنين پديده اي بحساب آيد، ولي تنها دليل آنها نمي تواند باشد. ضمن بررسي دروس و واحدهاي ارائه شده در رشته مهندسي برق در دانشگاهها، كمبود تعدادي از دروس كاربردي كه مي تواند نقش اساسي در ارائه ايده هاي عملي به دانشجويان داشته باشد، بچشم مي خورد.
ضعف موجود در ارايه دروس مرتبط با زمينه هاي شغلي و علايق تخصصي دانشجويان، سبب مي شود كه دانشجو ناگزير شود صرفاً جهت پر كردن سقف واحدهاي لازم براي فراغت از تحصيل، دروس پراكنده اي از گرايشهاي مختلف را بگذراند.
از تبعات و عوارض چنين مسئله اي مي توان به كمرنگ شدن نقش مهندسين در زمينه‌هاي كاري، افتادن كار بدست افراد غيرمتخصص و غير مسئول و عدم توجه به اصول فني و استانداردها در انجام كارهاي اجرايي اشاره كرد كه هر يك از اين موارد مي تواند آسيبهاي جبران ناپذيري بر پيكره اقتصاد ملي وارد آورده و سبب بروز مشكلات اجرايي متعددي گردد.
در اينجا طبقه بندي دروس و واحدهاي دانشگاهي در رشته مهندسي برق، به ارايه و طرح كمبودهاي موجود پرداخته و راه حلهاي ممكن جهت بالا بردن كيفيت عملي و كاربردي را مورد بررسي قرار مي دهيم و در پايان ضمن ارايه پيشنهاداتي در زمينه عرضه دروس جديد، نشان مي دهيم كه بدون دست زدن به پيكره موجود سيستم آموزشي و تنها با ايجاد تغييراتي جزئي مي توان به منظور فوق دست يافت.
1-واحدهاي آموزشي رشته مهندسي برق
بطور كلي واحدهاي درسي را كه در حال حاضر در دانشكده هاي مهندسي تدريس مي‌شود، مي توان به چهار دسته عمده دروس عمومي، دروس پايه مهندسي، دروس اصلي و دروس تخصصي طبقه بندي كرد كه در اينجا هر يك را بطور جداگانه مورد بررسي قرار مي دهيم.
1- 1 دروس عمومي
به مجموعه اي از واحدهاي درسي اطلاق مي شود كه مستقيماض با رشته تحصيلي مرتبط نبوده و توسط برنامه ريزان آموزشي وزارت فرهنگ و آموزش عالي گذراندن آنها لازم تشخيص داده شده است. اين واحدها در اكثر رشته هاي تحصيلي دانشگاهي مشترك بوده و به بحث ما مربوط نمي شود.
2-1- دروس پايه مهندسي
اين دروس در بيشتر رشته هاي مهندسي مشترك بوده و به منظور ايجاد بنيه علمي و نظري مورد نياز دانشجويان براي گذراندن دروس اصلي و تخصصي ارائه مي شوند.
3-1- دروس اصلي
شامل مجموعه واحدهايي است كه بعنوان پيش نياز دروس تخصصي بشمار مي آيند و زيربناي فكري دانشجويان را براي جذب و دريافت دروس تخصصي فراهم مي سازند. اين دروس داراي طبقه بندي خاص خود بوده و با ترتيب خاصي ارائه مي شوند و گذراندن آنها جهت ايجاد يك ديدگاه علمي و نظري قوي براي فارغ التحصيلان رشته هاي مهندسي لازم است.
4-1-دروس تخصصي
اين دروس شامل مجموعه واحدهايي است كه در جهت ايجاد توانائيهاي توأم علمي و عملي دانشجويان ارائه مي شود و فارغ التحصيلان رشته هاي مهندسي پس از گذراندن اين واحدها بايستي قادر به تهيه نقشه هاي اجرايي، ارائه طرحها و ايده هاي عملي، مديريت پروژه ها، هدايت كارگاه و همچنين نظارت بر اجراي پروژه هاي مربوط باشند.
2-نارسايي دروس تخصصي در ارائه ديدگاه عملي
اگر بر مجموعه واحدهاي تخصصي ارايه شده در رشته مهندسي برق نظري بيفكنيم، كمبود درس حاوي ايده هاي اگر بر مجموعه واحدهاي تخصصي ارايه شده در رشته مهندسي برق نظري بيفكنيم، كمبود درس حاوي ايده هاي عملي و جنبه هاي كاربردي به وضوح مشاهده مي شود. اين واحدهاي تخصصي را مي توان به دو دسته كلي تقسيم كرد. يك دسته شامل دروس مكمل دروس اصلي هستند كه به منظور تقويت بنيه نظري دانشجويان و آماده كردن آنها براي ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر ضروري تشخيص داده مي شوند. دسته ديگر، دروسي هستند كه مستقيماً به زمينه تخصصي و علايق شغلي فارغ التحصيلان مربوط مي شود. موضوع بحث ما بيشتر پيرامون اين دروس است كه بايستي زيربناي فكري فارغ التحصيلان را براي مواجهه با مشكلات اجرايي آماده سازند.
نظر به اينكه زمينه هاي گوناگوني براي فعاليت مهندسين برق در عرصه هاي ساخت و توليد، اجراي پروژه هاي توليد و توزيع و انتقال انرژي، مشاوره، طراحي و اجراي پروژه هاي برقي ساختمان و صنايع و همچنين مديريت صنايع وجود دارد، لازم است متناسب با هر يك از اين زمينه ها، دروسي به منظور توجيه و ورزيده نمودن مهندسين به منظور ارائه حداكثر كارايي ارايه گردد.
كمبود مواد درسي حاوي ايده هاي عملي و همچنين سياستهاي گروههاي آموزشي در ارائه دروس، سبب شده است كه دانشجويان قادر به تشخيص و انتخاب دروس مورد نياز تخصصهاي شغلي آينده خود نباشند و در بسياري از موارد ناگزير شوند جهت پر كردن سقف واحدهاي مورد نياز براي فراغت از تحصيل دروس ارايه شده از گرايش هاي ديگر را انتخاب نموده و بگذرانند.
متأسفانه اين وضعيت علاوه بر اينكه باعث ناتواني فارغ التحصيلان در ارائه قابليتهاي خود به بازار كار و در نهايت از دست رفتن انگيزه هاي شغلي وي مي شود، موجب هدر رفتن بي دليل سرمايه هاي ملي نيز خواهد بود.
3-چند پيشنهاد
آنچه تا كنون گفته شد، خلاصه اي از وضعيت فعلي فارغ التحصيلان جوان دانشگاهها در رشته مهندسي برق است. انتظار مي رود دست اندركاران و مسئولين برنامه ريزي آموزشي در سطح كلان و همچنين سرپرستان گروههاي آموزشي در دانشگاهها ضمن بررسي دقيق نيازهاي موجود به تدوين و طرح و ارائه دروس متناسب با اين نيازها بپردازند.
در اينجا جهت روشن شدن مطلب، به تعدادي از واحدهاي تخصصي كه در جهت رسيدن به اهداف فوق خلاء آنها احساس مي شود، اشاره مي كنيم. البته لازم به توضيح است كه عرضه اين دروس هيچ آسيبي به بدنه و ساختار آموزش زشته مهندسي برق وارد نمي سازد و حتي مي تواند با نظر گروه آموزشي مربوطه بعنوان واحدهاي اختياري ارائه شود كه دانشجويان ضمن مشورت با اساتيد راهنما و مشخص نمودن علايق شغلي آينده خود نسبت به انتخاب آنها اقدام نمايند.
