بخشی از مقاله
چکیده
توسعه کشاورزی پایدار، ضامن و پشتوانه پایداری در روستاها است. چراکه کشاورزی به عنوان منبع اصلی اشتغال و منشا تولید و درآمد در روستاها بوده و آموزش و ترویج کشاورزی زیستی - در جهت افزایش برخورداری کشاورزان در استفاده بهینه از طبیعت بدون آسیب زدن به آن - نقش بسیار مهمی در توسعه کشاورزی پایدار بازی میکند. آموزش و ترویج کشاورزی و تعلیم مهارتهای مناسب به کشاورزان در صورتی که منطبق با احتیاجات و شرایط ویژه روستاها و روستائیان طرح و اجرا گردد نه تنها از عوامل بنیادی توسعه پایدار روستایی به شمار آمده بلکه از اجزای اصلی فرآیندکلی توسعه پایدار نیز میباشد.
آموزش و ترویج کشاورزی زیستی میتواند با رونق بخشیدن به کشاورزی و افزایش درآمد کشاورزان موازنه نابرابر موجود بین شهرها و روستاها را بیشترکاهش دهد. پذیرش تکنولوژیهای مناسب و هماهنگ با سیستم های طبیعی، همراه با به کارگیری روشهای جدید کشاورزی زیستی توسط کشاورزان از اهداف اصلی آموزش و ترویج کشاورزی پایداربوده که از محسوس ترین نتایج آن توانمندی بیشتر کشاورزان روستایی در جهت تولید و کسب درآمد می باشد. استفاده از کود و سموم دفع آفات علاوه بر آلوده سازی خاک و منابع آب های سطحی و زیرزمینی، باعث فرسایش ژنتیکی و انقراض گونه های جانوری و گیاهی نیز می شود.
این فرایندها، تعادل های زیست محیطی و بومی را به تدریج بر هم می زند و پیامدهای خطرناکی را در پی دارد. بر این اساس، توسعه پایدار به منظور مدیریت و حفاظت از منابع پایه و معرفی و بکارگیری پیشرفت های فنی و ساختار تشکیلاتی مناسب در این زمینه، اقداماتی را توصیه می کند که آموزش و بکار گیری اصول کشاورزی ارگانیک می تواند زیر بنایی برای کلیه حرکات ارگانیک در جهان و در تمام جهات آن باشد. تحقیق حاضر از نوع پژوهش های توصیفی - تحلیلی و از لحاظ هدف،کاربردی می باشد و همچنین با توجه به نوع پژوهش، در گردآوری داده ها و اطلاعات از روش کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است .نتایج نشان داده است که آگاهی کشاورزان از مزایای کشاورزی زیستی و نیز نحوه بکار گیری آن در کشاورزی موجب تغییرات وسیعی در رفتارها و نگرشهای مثبت زیست محیطی آنان شود.
مقدمه
شاید بتوان از توسعه زیستی و یا توسعه اکولوژیکی به عنوان سر منشاء و پیش زمینه ای بر ای توسعه پایدار نام برد.چرا که توسعه ای پایدار است که در راس برنامه های خود سه اولویت اصلی را مورد توجه لازم قرار بدهد،ماندگاری فرایندهای اساسی بوم شناختی، بهره برداری عادلانه از منابع طبیعی و توجه به تنوع زیستی و حیات وحش. این سه اصل که از آن می توان به عنوان راهبردی برای محافظت از جهان نام برد همبستگی بالایی با توسعه اکولوژیکی دارد.در هر حال این اخلاق محافظتی بوم شناختی به شرطی تحقق می یابد که آموزشی زیست محیطی رفتارها و نگرشها را به سمت نگاهداری و مراقبت از محیط زیست تغییر داده و موجب ایجاد مهارت در افراد گردد. ولی تاکید این راهبرد بیشتر بر پایداری از دیدگاه بوم شناختی است و ارتباط لازم را با توسعه اقتصادی برقرار نمی کند.
بنا بر این توسعه ای پایدار و در خور است که خواسته های مردم کنونی خود را بدون از بین بردن توانایی نسلهای آینده در برآوردن نیاز هایشان، بر طرف نماید. پای بندی به چنین توسعه ای، متضمن تعهد به محدودیتهایی می شود که البته همیشگی نبوده و بلکه به دلیل تکنولوژی افسار گسیخته، تعاملات اجتماعی نا عادلانه، پیامد های ناگوار زیست محیطی واندازه ظرفیت تحمل جذب بیوسفر، انسان کنونی بر خود تحمیل می کند . آموزش و ترویج کشاورزی و مهارتهای مناسب به کشاورزان در صورتی که منطبق با احتیاجات و شرایط ویژه روستاها و روستائیان و همسو با چرخه های زیستی و طبیعی طراحی و اجرا شود نه تنها از عوامل بنیادی توسعه پایدار روستایی به شمار آمده بلکه از اجزای اصلی فرآیندکلی توسعه پایدار نیز میباشد.
پذیرش تکنولوژیهای مناسب و هماهنگ با سیستم های طبیعی، همراه با به کارگیری روشهای جدید کشاورزی زیستی توسط کشاورزان از راهبردهای اصلی آموزش و ترویج کشاورزی پایداربوده که از محسوس ترین نتایج آن حفاظت از محیط زیست و نیز توانمندی بیشتر کشاورزان روستایی در جهت تولید و کسب درآمد می باشد. بنا براین آموزش و کاربست کشاورزی زیستی،راهکار حفظ منابع طبیعی با هدف افزایش و پایداری تولید محصولات کشاورزی می باشدکه بر پایه این دیدگاه، کشاورزی پایدار ضمانت دهنده و تامین کننده دسترسی به نیازهای غذایی آینده و آیندگان است.
. کشاورزان همواره به عنوان یکی از مهمترین و اثر گذارترین عوامل تولید در نظام کشاورزی شناخته می شوند که بخش بزرگی از زمان خود را در طبیعت و زمینهای کشاورزی و باغات صرف می کنند که با عنایت به این مهم، نقش غیر قابل انکار تاثیر آموزش در تغییر رفتار کشاورزان در جهت صیانت از طبیعت کاملا مشهود می نماید. با اجرای این تحقیق ودر نهایت ارایه یک الگوی مناسب آموزشی در جهت افزایش آگاهیهای کشاورزی پایدار و ساز گار با محیط زیست برای کشاورزان، نه تنها می توان بسیاری از هزینه های ناشی از کشاورزی ناپایدار و تخریب کننده محیط زیست را در این گروه پیش گیری نموده بلکه از آسیبهای زیست محیطی به عناوین مختلف جلوگیری نمود.
مهمترین و اصلی ترین هدف این پژوهش شناسایی نیازهای آموزشی کشاورزان برای کاربست آن آموزه ها در کشاورزی ارگانیک و با تاکید بر ایجاد تغییر در نگرش و رفتار زیست محیطی کشاورزان می باشد که نتیجه این تحقیق می تواند راهگشای محققان بعدی در جهت طراحی یک الگوی آموزشی مناسب برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار در بخش کشاورزی باشد. در کنار هدف اصلی،اهداف دیگری مانند صیانت از محیط زیست با عدم استفاده گسترده از منابع طبیعی و بهره برداری بر پایه ظرفیت زیست محیطی نیز مورد توجه قرار می گیرد.
روش شناسی
روش تحقیق حاضر ازنظر جمع آوری اطلاعات و قابلیت تعمیم از نوع پژوهش های توصیفی - تحلیلی و از لحاظ هدف،کاربردی می باشد. و همچنین با توجه به نوع پژوهش، در گردآوری داده ها و اطلاعات از روش کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است و برای تحلیل و استنتاج نهایی تمامی داده های گردآوری شده - مقالات، پایان نامه ها، کتب، منابع اینترنتی و... - مرتبط با موضوع تحقیق، مورد شناسایی، بررسی و تحلیل محتوایی قرار گرفته اند.
یافتهها و بحث
بخش کشاورزی زمانی قادر خواهد بود به رسالت های ارزشمند و حیاتی خود" امنیت غذائی انسانها، جانوران، دامها و گیاهان، پایداری زیست بومها،ملاحظات زیست محیطی همه مؤلفه های محیطی،رفاه حال همه ی انسانها ی کنونی و آیندگان"، بپردازد که خود در مسیر پایداری حرکت نماید. این مهم زمانی میسر خواهد شد که با آموزش مناسب به عامل اصلی - کشاورز - ، منابع تولید - خاک، آب و زیست بوم - پایدار بماند.
با توجه به ویژگی های ذکر شده، این نوع آموزش، در واقع به دنبال فراهم کردن شرایط لازم جهت تسهیل یادگیری برای ایجاد آگاهی و بینش مطلوب - حیطه شناختی آموزش - ،کسب مهارت - حیطه روانی حرکتی آموزش - و تبلور ارزشها و تمایلات مثبت در فراگیر - کشاورز - می باشد - حیطه عاطفی و انگیزشی - . در واقع زمانی آموزش به کشاورزان موثر واقع شده و یادگیری حاصل می شود که این مقوله در ابعاد گوناگون آن قابل لمس و ارزیابی قرار گیرد.
ابعاد یادگیری در آموزش کشاورزی زیستی عبارتند از تحصیل دانش و شناخت و آگاهی نسبت به پیامدهای ناگوار زیست محیطی ناشی از کشاورزی متداول که موجب قضاوت اگاهانه در مورد روابط پیچیده در طبیعت می شود، دانش و شناخت بدست آمده منجر به کسب مهارتهای لازم در استفاده از روشهای سازگار با محیط زیست در کشاورزی شده و در نهایت آگاهی و دانش به همراه مهارتهای لازم و شناسایی ارزشها میتواند در رفتار فرد در قالب متعهد زیست محیطی متبلور شود.
تعاریف
الف- توسعه پایدار:
بکار بردن واژه توسعه پایدار بعد از کنفرانس ریودوژانیرو در سال 1992 در محافل علمی فراگیر شد. کمیسیون جهانی محیط زیست، توسعه پایدار را این گونه تعریف کرد" توسعه پایدار فرایند تغییری است در استفاده از منابع، هدایت سرمایه گذاریها، سمت گیری توسعه فناوری و تغییری نهادی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد." توسعه پایدار که از دهه1990بر آن تاکید شد جنبهای از توسعه انسانی و در ارتباط با محیط زیست و نسلهای آینده است.
