بخشی از مقاله
چکیده هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه سبک های فرزندپروری والدین با گرایش به سوء مصرف مواد در دانشآموزان بوده است.
روش: روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر متوسطه دوم شهر بابل در سال تحصیلی 1396-1397 بود که از این میان تعداد 351 نفر به صورت نمونهگیری خوشه ای انتخاب شد. داده های پژوهش به وسیله پرسشنامه آمادگی به اعتیاد و مصرف وید و بوچر - - 1992 و پرسش نامه فرزندپروری بامریند - 1991 - جمع-آوری شدند. داده های جمع آوری شده به وسیله ضرایب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه تجزیه و تحلیل شد.
یافته: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بین سبک فرزندپروری مقتدرانه با گرایش به سوء مصرف مواد رابطه منفی و معناداری وجود و بین سبک فرزندپروری مستبدانه و سهلگیرانه با گرایش به سوء مصرف مواد رابطه مثبت و معناداری وجود داشته است . - P<0/05 - همین طور سبک مقتدرانه، سبک مستبدانه و سبک سهل گیرانه توانستند 22/7 درصد از پراکندگی گرایش به سوء مصرف مواد را پیش بینی نمایند . - P<0/05
نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش می توان نتیجه گرفت که سبکهای فرزندپروری والدین در گرایش به سوء مصرف مواد دانش آموزان نقش دارد.
-1مقدمه
از آنجا که نوجوانان در مقطع حساسی قرار دارند که با تغییرات گسترده جسمانی و شناختی همراه است و با مسائلی مانند دستیابی به هویت و استقلال، پذیرش نقش های اجتماعی، ارتباط با همسالان و تصمیمگیری دست به گریبانند به همین علت نقش خانواده بسیار موثر است برای اینکه راه درست را برای رسیدن به اهداف و شکل گیری شخصیتشان انتخاب کنند - صدر محمدی، کلانتری، مولوی؛ . - 1390 امروزه وابستگی به مواد1 یکی از مهم ترین مشکلات مربوط به سلامت عمومی در جوامع به شمار می رود.
افراد زیادی در طول زندگیشان از اختلالات مصرف مواد رنج می برند و هر ساله تعداد بسیاری از افراد وابسته به مواد از طریق پیامد مستقیم و غیر مستقیم مصرف مواد جان خود را از دست می دهند - ابوالقاسمی، کیامرثی و مومنی، . - 1392 در واقع وابستگی به مواد یکی از بلاهایی است که همه انسان ها، به ویژه جوانان را تهدید می کندمثلّث. »فقر، جهل و اعتیاد« ، پویایی، بالندگی، نشاط و خلاقیت را از بعضی جوانان گرفته و از آنها انسان های بیمار و بی خاصیت ساخته است.
افزون بر آن، وابستگی به مواد سالانه هزاران انسان را به کام مرگ می فرستد. وابستگی به مواد، گذشته از ایجاد اختلافات خانوادگی که در نهایت به طلاق منجر می شود، زیان های اقتصادی و فرهنگی فراوانی را نیز موجب می شود - علوی لنگرودی و نیکزاد مقدم، . - 1394 اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر به مثابه یک مسئله اجتماعی، پدیده ای است که همراه با آن توانایی جامعه در سازمان یابی و حفظ نظم موجود از بین می رود، عملکرد بهنجار حیات اجتماعی مختل میگردد و باعث دگرگونی های ساختاری در نظام اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یک اجتماعی می شود - قنبری طلب و فولادچنگ، . - 1394 همین طور سوءمصرف مواد، اثرات بازدارنده بر رشد و شکوفایی فرد و جامعه دارد و تهدیدی جدی و نگران کننده است.
به طوری که در حال حاضر همه کشورهای جهان، هزینه قابل توجهی را در نتیجه خسارت های ناشی از سوء مصرف موا د متقبل می شوند - کورنور و نوردیک1، . - 2007 در واقع سوءمصرف مواد مخدر هزینه های اجتماعی و اقتصادی گزافی از طریق اثرات مخرب خود بر سامت افراد، افزایش جرم و جنایت و مرگ و میر در جامعه تحمیل کرده است و در نتیجه به یک تهدید بزرگ برای جوامع تبدیل شده است - شاکر دولق و سلحشور بناب، . - 1396منظور از شیوههای فرزند پروری، روشهایی است که والدین برای تربیت فرزندان خود به کار میگیرند و بیانگر نگرشهایی است که آنها نسبت به فرزندان خوددارند و همچنین شامل معیارها و قوانینی است که برای فرزندان خویش وضع میکنند. ولی باید پذیرفت که رفتارهای فرزند پروری بهواسطه فرهنگ، نژاد و گروههای اقتصادی تغییر میکند.
شیوههای فرزند پروری به روشهایی اطلاق میشود که والدین در برخورد بافرزندان خود اعمال میکنند، که میتواند در رشد و تکامل فرد در دوران کودکی و خصایص بعدی شخصیت وی تأثیر فراوان و عمیقی داشته باشد - ضیائی، . - 1394 پژوهشگران معتقدند که سبک های فرزندپروری بر اساس دو مشخصه ی میزان توقع و پاسخدهی طبقه بندی می شوند. توقع به این اشاره دارد که والدین، رفتار پخته را از فرزندان خود انتظار دارند و پاسخدهی به این اشاره دارد که والدین گرمی عاطفی و پذیرش نشان دهند و خود را درگیر کارهای کودکان کنند. بر این اساس، سه سبک مستبد2، سهل گیر3 و مقتدر4 را معرفی کردند - اصلانی، دهقانی و دریکوندی، . - 1393همواره پژوهشگران تاکید داشته اند که سبک های فرزندپروری از مهم ترین متغیرهای موثر بر مشکلات رفتاری و رفتارهای پرخطر نوجوانان می باشد.
همین طور برخی از پژوهشگران نیز به بررسی نقش سبک های فرزندپروری در اعتیاد و سوء مصرف مواد پرداختند. در این راستا محمدی - 1395 - در پژوهشی نشان دادند آمادگی به اعتیاد با ناگویی هیجانی، فرزند پروری سهلگیرانه و فرزند پروری مستبدانه رابطه مثبت و با فرزند پروری مقتدرانه و دینداری رابطه منفی معنیدار داشت. - احمدی، بنی جمال و صرامی - 1396 - در پژوهشی به بررسی رابطه شیوههای فرزند پروری و گرایش به اعتیاد در دانش آموزان دبیرستانی شهر ایلام: نقش واسطه ای نوجویی پرداختند. در این پژوهش تعداد 410 نفر از دانش آموزان ایلامی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد مدل پیشنهادی با داده های پژوهش برازش مناسبی داشت.
نتایج تحلیل مسیر نشان داد که شیوه های فرزندپروی بر گرایش به اعتیاد و نوجویی اثر مستقیم معنی دار دارند و همجنین این نتیجه حاصل شد که نوجویی در رابطهی شیوه های فرزند پروری با گرایش به اعتیاد نقش واسطه ای دارد. اونوکافور و چاکو - 2017 - 5 در پژوهشی به بررسی نقش سبک های فرزند پروری در اعتیاد به مواد مخدر نوجوانان پرداخت. در این پژوهش تعداد 1200 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه نیجریه ای مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج پژوهش نشان داد که سبک های فرزندپروری سهل گیرانه و مستبدانه با اعتیاد به مواد مخدر نوجوانان رابطه مثبت و سبک فرزندپروری مقتدرانه با اعتیاد به مواد مخدر نوجوانان رابطه منفی و معناداری داشته است. - تان، کامراس، دنگ، ژانگ و لو - 2012 - 1 در پژوهشی به بررسی استرس خانوادگی، سبک فرزندپروری، و رفتارهای سازگارانه در دختران چینی مقطع پیش دبستانی پرداختند. در این پژوهش 133 دختر پیش دبستانی حضور داشتند.
نتایج نشان داد که مادران سازگار، استرس خانوادگی متوسط، سبک فرزندپروری مقتدرانه و مشکلات رفتاری کمتری را گزارش نمودند. همین طور کالافت، گارسیا، جان، بکونا و فرناندز-هرمید2ا - 2014 - در پژوهشی دریافتند مولفه های گرمی و اقتدار رابطه منفی و مولفه های استبداد و غفلت رابطه مثبت با استفاده از مواد دارد. با توجه به موارد بیان شده در رابطه با اهمیت اعتیاد و اثرات و پیامدهای منفی سوء مصرف مواد در این پژوهش به این پرسش پاسخ داده می شود که آیا بین سبک فرزندپروری والدین با گرایش به سوء مصرف مواد در دانش آموزان پسر مقطع تحصیلی دوم متوسطه شهرستان بابل رابطه وجود دارد؟
-2مبانی نظری تحقیق
-1-2فرزند پروری
اصطلاح فرزند پروری از ریشه پریو3 به معنی "زندگیبخش" گرفته شده است. منظور از شیوههای فرزند پروری، روشهایی است که والدین برای تربیت فرزندان خود به کار میگیرند و بیانگر نگرشهایی است که آنها نسبت به فرزندان خوددارند و همچنین شامل معیارها و قوانینی است که برای فرزندان خویش وضع میکنند. ولی باید پذیرفت که رفتارهای فرزند پروری بهواسطه فرهنگ، نژاد و گروههای اقتصادی تغییر میکند. شیوههای فرزند پروری به روشهایی اطلاق میشود که والدین در برخورد بافرزندان خود اعمال میکنند، که میتواند در رشد و تکامل فرد در دوران کودکی و خصایص بعدی شخصیت وی تأثیر فراوان و عمیقی داشته باشد.
سبکهای فرزند پروری ترکیبهایی از رفتارهای والدین است که در موقعیتهای گستردهای روی میدهند و جو فرزند پروری بادوامی را به وجود میآورند. نوجوان و هویتش علاوه بر جنبههای فردی از زمینه اجتماعی - مثل تعاملات بین اعضای خانواده و همسالان - نیز تأثیر میپذیرد. این تأثیر برای سالها ادامه یافته و حتی در ایجاد تغییرات تازه در هویت فرد تأثیر میگذارد. روشهای فرزند پروری والدین بخش مهمی از این زمینه اجتماعی هستند که نوجوان، رشد فردی و انتقالهای زندگی خود را در آن تجربه میکند، در برمیگیرد. دارلینگ و استنبرگ - 1993 - 4 سبک فرزند پروری را بهعنوان منظومهای از نگرشها و رفتارها تعریف کردهاند که جو عاطفی فراگیری ایجاد میکند که ماهیت تعاملهای والد و کودک را مشخص میسازد.
