دانلود مقاله غذای انسانی و اثر تغذیه کلیات

بخشی از مقاله

غذاي انسانـي و اثـر تغـذيه كليـات
مقدمه :
1 ـ وظيفه ما براي بهبود وضعيت گرسنگي كره زمين چيست؟
هدف و وظيفه ما، ريشه كن كردن گرسنگي و اختلالات تغذيه از روي كره زمين است و بايد در چهار چوپ فعاليتهاي جهاني و كوشش عمومي و بكار بردن كليه اقدامات فردي و منابع طبيعي انجام پذيرد. بدين ترتيب مي توان با سرعت بيشتري اقتصاد ملتهاي در حال توسعه را وسعت داده و سطح زندگي مردم را بالا برد.
تغذيه چيست؟

تغذيه عمل رسانيدن مواد غذائي لازم ببدن است و عبارت از مجموعه اعمالي است كه مربوط به رشد و نمو و ترميم و نگهداري اعضاي بدن مي باشد.
بطور كلي از غذا چند چيز مهم زير خواسته مي شود.
ـ ترميم بافت هاي از بين رفته
ـ تامين رشد و نمو
ـ ثابت نگهداشتن حرارت بدن
ـ منظم كردن اعمال حياتي از قبيل تنفس و گوارش و غيره

اثر تغذيه
تغذيه خوب براي هر شخص عبارت از رسانيدن مواد غذائي لازم و قابل هضم و جذب به بدن شخص توسط مواد پروتئيني، چربي، هيدرات دو كربن، مواد معدني لازم. ويتامين هاي لازم و ضروري و آب مي باشد. بهداشت بدن و كفايت اعمال حياتي هر شخص بسته به نوع و مقدار لازم و ضروري است كه در مراحل مختلفه زندگي به بدن رسيده و هضم و جذب شده است.

تغذيه صحيح شخص در حقيقت از زمان بارداري مادر حتي، قبل از آن شروع شده و با دوران شيرخوارگي و بعد از آن تاسنين بلوغ و دوران بلوغ ادامه داده مي شود، در ميان مادراني كه تغذيه صحيح ندارند درصد نوزادان مرده به دنيا آمده و يا زودرس زياد است. قد و وزن نوزادان نسبت به متوسط كودكان معمولي پائين تر است و مرگ و مير اين كودكان در تمام دوران كودكي و قبل از شروع مدرسه ( تا 50 سالگي ) گاهي تا بيست برابر ميزان مرگ و مير همسالان خود در خانواده هاي مرفه كه تغذيه بهتر دارند مي باشند.

گزارش دانشمندان طراز اول جهان ضمن اينكه عوارض ناشي از كمبود مواد غذائي را براي سلامتي و رشد كودكان حائز اهميت مي دانند در مورد اشخاص بالغ نيز اين طور اظهار عقيده مي كنند « بالغيني كه دچار كمبود غذائي هستند فاقد انرژي بدني و ابتكار فكري مي باشند و نمي توانند قدرت توليدي خود را در حد اعلاي لازم نگهدارند. از روي آزمايشهائي كه بعمل آمده باين نتيجه رسيده اند كه تغذيه صحيح عمر انسان را اقلا ده درصد افزايش مي دهد .

اثرات ديگر گرسنگي
تغذيه صحيح فقط مردمي سالمتر بوجود مي آورد كه از زندگي حداكثر استفاده را نموده و از لذت آن بيشتر برخوردار مي گردند بلكه شخصي كه با تغذيه صحيح پرورش يافته و بزرگ شده از لحاظ جسمي و رواني سلامت و مسلط بر محيط بوده و بر زندگي خوش بين مي باشد و مقاومت كافي در برابر امراض داشته و بطور كلي تمام علائم نشاط پيروزي در وجودش نمودار و آشكار مي باشد.
تغذيه صحيح ميزان محصول كار بشر را بالا برده و باين طريق بازدياد ثروت كشور كمك موثري مي نمايد.

يك بررسي جالب در ايران
در سالهاي 1957 و1958 بوسيله خانم « وين لو » كارشناس سازمان (فائو) در بلوچستان و سيستان بررسي جالبي بعمل آمد كه نتايج شگفت انگيزي را بدست داد كه به خوبي نشان دهنده اين حقيقت است كه بيشتر ناراحتيهاي جسمي و ناتواني هاي فكري كودكان ايراني ناشي از اختلالات تغذيه است و اصلا ارتباطي با موضوع نژادي و ملي و غيره ندارد. و اگر به يك كودك ايراني بقدر احتياجاتش عذا برسد رشد ونمو جسمي و فكري او هرگز كمتر از هم سن‎هاي اروپائي خود نخواهد بود.

خانم لو در كرمان و زاهدان و ساير نقاط سيستان و بلوچستان به 4838 نفر دانش آموز 6 تا 14 ساله در مدت 94 روز يك وعده غذاي حساب شده داده آنها را تحت بررسيو آزمايش قرار داده است. با اينكه غذاي مزبور حاوي ثلث احتياجات كالري روزانه و مقدار كافي پروتئين از نوع خوب و مواد معدني و ويتامين هاي لازم بود. براي مشاهده تغييـرات حاصلـه در اين دانش آموزان رشد و نمـو آنـان را در طي مدت مزبور با دانش آموزان مشابه در مدارس ديگري كه از غذاي مزبور استفاده نمي كردند مورد مقايسه قرار داده است.

نتيجه حاصله از اين آزمايش و بررسي بسيار جالب و آموزنده مي باشد. در مقايسه دانش آموزاني كه از 94 وعده غذاي نامبرده استفاده كردند با وضع سابق خود آنان و يا دانش آموزان مشابه تفاوت فاحش و جالبي از هر جهت محسوس بوده. نمو قد و اضافه شدن وزن بسيار سريع بوده. بيشتر علائم ناشي از سوء تغذيه از بين رفتند: ضايعاتي كه باين علت روي پوست و لب و مخاط دهان و چشم بودند بر طرف شدند، كودك نشاط طبيعي خود را بدست آورد ساعات غيبت خيلي كاهش پيدا كرد. استعداد درس ياد گرفتن خيلي فزوني يافت ابتلا به بيماريهاي عفوني و دستگاه تنفسي كاهش زيادي را نشان داده است.

اين بررسي خانم لو كه روي عده اي از دانش آموزان يك منطقه از ايران صورت گرفته است خيلي بجاست كه در تمام ايران و روي تعداد بيشتري انجام پذيرد. ولي در هر حال گوينده ترين و رساترين مشاهدات است كه براي انجام هر برنامه خواه فرهنگي،اقتصادي و عمراني، قبل از هر چيز بايد وضع تغذيه عمومي را بهبود بخشد. پولي كه در اين باره خرج شود نسبت به نتايج مادي معنوي حاصله ناچيز و غيرقابل توجه مي‎باشد.

تقسيم مواد غذائي
غذا بطور كلي براي منظورهاي زير خورده مي شود :
1‌ـ غذاهائي براي سوخت و توليد انرژي در بدن خورده مي شوند كه مي سوزند و حرارت و انرژي توليد مي كنند و انرژي حاصله صرف گرم كردن بدن، راه رفتن، هضم غذا و غيره ميشود و عبارتند از قندها و نشاسته ها و چربي ها و بطور كلي مواد ئيدروكربنه.
2 ـ غذاهائي كه در ساختمان و ترميم نسوج بدن بكار مي روند عبارتند از پروتئين ها يا مواد سفيده تخم مرغي يا آمينو آسيدها مي باشد.

3 ـ غذاهائي كه حالت تعادل و تنظيم در وظايف اعضاي داخلي بدن بوجود مي آورند و عبارتند از ويتامين ها ومواد معدني و آب و نمك و مواد سلولزي مي باشند.
غذاهائي كه انسان مي خورد بايد طوري حساب شده باشد كه ضمن گرفتن مقدار انرژي لازم و مورد احتياج، كليـه ساير مواد لازم جهت تامين رشد و نگاهداري بدن را داشته باشد.
تركيب غذاها
اصولا تركيب غذاها را به شش دسته مي توان تقسيم نمود.
1 ـ پروتئين ها و ساير مواد ازتي
2 ـ ئيدرو كربن ( مواد نشاسته ـ قند ـ سلولز )
3 ـ چربي ها
4ـ ويتامين ها
5 ـ مواد معدني
6 ـ آب

واحد اندازه گيري انرژي
در علم تغذيه واحد اندازه گيري كالري ناميده مي شود و اين كالري با كالري كه در فيزيك تعريف شده فرق دارد كالري غذائي عبارت از مقدار حرارتي كه يك ليتر آب را يكدرجه سانتي گراد بتواند گرم كند، در صورتيكه كالري فيزيكي اين مقدار حرارت براي يك هزارم ليتر يعني يك گرم آب لازم است. در صورتيكه مقدار كالري بحد لزوم و كافي به بدن برسد وزن انسان يكسان مي ماند ولي اگر از ميزان لزوم و كافي به بدن برسد وزن انسان يكسان مي ماند ولي اگر از ميزان لازم زيادتر مصرف شود انسان چاق شده و در صورت مصرف مقدار كالري كمتر لاغر مي شود.

مقدار مصرف كالري بستگي بدرجه فعاليت جسمي و سن و قدر و حجم بدن شخص دارد. البتـه آب و هوا و فصل و محل سكونت و طرز پوشاك نيز موثر است.
بايد دانست مصرف كالري در فعاليتهاي فكري و دماغي خيلي كم است و نسبت مصرف آن نسبت به كارهاي عضلاني بسيار ناچيز و كم اهميت است.

پروتئين ها
گفته مي شود يكي از عوامل تشكيل دهنده غذا پروتئين ها هستند. لغت پروتئين يوناني است و بمعني (مهمترين) مي باشد.
پروتئين ها عناصر اصلي و اساسي ساختمان پروتوپلاسماي زنده را تشكيل مي دهد و باين ترتيب آنها را ماده اصلي و ريشه و سر منشا حيات دانست و تاكنون هيچ نوع زندگي بدون وجود پروتئين ديده نشده است آنها مواد شيمائي هستند كه ساختمان مركبي دارند و قسمت اصلي سلولهاي نباتي و حيواني را تشكيل مي دهد و در تمام نسوج بدن، خون، عضله، استخوان، پوست، رگ، اعضاء و غيره وجود دارد، گياهان با بكار بردن ازت خاك و كربن هوا و ساير عناصر محيط با استفاده از اثر نيرودهنده روشنائي آفتاب، آنها را تهيه مي بينند و تنها گياهان هستند كه داراي اين معجزه خلاقه مي باشند و حيوانات با اينكه زندگي خيلي فعال تري دارند فاقد قدرت سحرآميز خلق مواد زنده بوسيله عناصر آلي مي باشند بهمين دليل انسان و ساير حيوانات همواره براي ادامه زندگي تابع دنياي گياهان مي باشند. زندگي انسان هميشه بازندگي گياهي توام بوده و اين امر با استفاده مستقيم از خوراكهاي گياهي و يا غيره مستقيم يا تغذيه گوشت حيواناتيكه بنوبه خويش با گياهان تغذيه مي كنند تحقق مي پذيرد.

پروتئين حيواني و انساني
پروتئين بر دو نوع است حيواني و نباتي هر يك از انواع نباتي و حيواني داراي پروتئين مشخص هستند كه از لحاظ ساختمان شيمائي و تناسب چگونگي مواد تركيب كننده و آسيدهاي آمينه با ديگران متفاوت است.
ارزش بولوژيكي پروتئين بسته به ميزان غناي آن در اسيد هاي آمينه است كه همانا سازنده مصالح ساختماني ذره آن مي باشند در اغلب نقاط دنيا مواد پروتئين خصوصا پروتئين هاي حيواني بسيار ناياب است.

مقدار مصرف پروتئين مورد احتياج در بدن
مقدار لازم پروتئين در شبانه روز براي هر كيلوگرم وزن بدن عبارت از يك گرم است ولي براي زنان باردار و شيرده و بچه ها در سنين رشد مقدار بيشتري مورد لزوم است. بايد دانست مقدار پروتئين موجود در بدن كه قسمت عمده پروتوپلاسم را تشكيل مي دهد روي هم رفته 16 درصد وزن بدن است.

نتيجه كمبود پروتئين
عللي كه سبب كمبود پروتئين در بدن مي شوند عبارتند از :
1 ـ مهمترين و شايع ترين علت، نخوردن و يا كم خوردن غذاهاي پروتئين دار است.
2 ـ بيماريها مخصوصا بيماريهاي غفوني كه در نتيجه آن مقداري از پروتئين هاي ماهيچـه هاي بدن سوخته و تحليل مي رود و بهمين جهت است كه به مبتلايان بيماريهاي عفوني و پروتئين هاي زود جذب، مانند آب جوجه، سوپ و شير و امثال آن مي دهند كه كمبود پروتئين بدن جبران شود .
3 ـ رشد و نمو ـ در دوران رشد و نمو، غدد مترشحه داخلي براي ترشح هورمونها احتياج به پروتئين بيشتري دارند و هم چنين در دوره بلوغ براي زياد شدن سلولها و اضافه وزن مقدار احتياج پروتئين زياد مي شود.

4 ـ اختلالات گوارشي باعث مي شود كه غذا چنانچه بايد در بدن هضم و جذب نشود و پروتئين نيز كه جز و مواد غذائي وارد بدن شده به سبب اختلالات دستگاه هضم وارد بدن نمي شود و مقدار لازم پروتئين كافي نخواهد بود.
در موارد كمبود پروتئين، نسوج، عضلات ناچار به مصرف انرژي و توليد حرارت رسيده باعث ضعف و سستي عضلات آتروفي گشته و وزن بدن كم مي گردد. خون كم مي شود و در نتيجه ترشحات داخلي و مقاومت بدن در مقابل بيماريها و مصونيت نيز كم شده و زخمها ديرتر خوب مي شوند، هورمونها و آنزيم ها كمتر ترشح مي نمايند و تمام اينها خستگي مفرط و مداومي بوجود مي آورند كه شخص را مسموما مبتلا و مستعدبه امراض مانند سل مي نمايد. پروتئين براي بهبود كا ر و فعاليت كبد لازم و ضروري است و مقاومت كبد را در مقابل امراض زياد مي‎نمايد يكي از فرضيه هاي جديد اين است در صورتي كه پروتئين به مقدار زيادتري خورده شود مصونيت در مقابل امراض نيز زيادتر مي شود.

ارتباط مستقيم كمبود پروتئين با عقب ماندگي
محروم ترين طبقات مردم در سراسر جهان و همه طبقات اجتماعي برخي از نواحي فقير، قادر نيستند ميزان لازم پروتئين را كه لازمه يك تغذيه كامل است مصرف كنند و از همين رو كمبود مواد پروتئين در زمان ما عموميت دارد.
افرادي كه دچار كمبود پروتئين هستند خواه به علت آنكه از حداقل لازم كمتر پروتئين مصرف مي كنند و خواه به علت اينكه از پروتئين هاي فاقد آسيد آمينه هاي لازم تغذيه مي كنند، همواره از لحاظ ساختمان جسماني عقب تر از حد و سطح عادي مي باشند. كمبودهاي پروتئين افراد را از نظر صفات و مشخصات مردمي عقب مانده و پست مي كند و حال انكه در گذشته تصور مي‎شد كه اين صفات منحصرا با مسئله توارث نژادي بستگي دارد. بدون هيچگونه ترديد كوتاهي قد مللي كه در مناطق حاره زندگي مي كنند پيش از آنكه معلول علل نژادي باشد نتيجه تغذيه است كه از لحاظ پروتئين ها ناقص و نارساست. كمبود مواد پروتئيني تنها اثرش روي افراد انساني كوچك كردن اندام و ظاهر انها نيست بلكه عواقب و زيان هاي ديگري هم در بر دارد كه يكي از مخوفترين آنها كاهش نيروي مقاومت در برابر بيماري ها بطور كلي و بخصوص در برابر بيمري هاي غفوني است. تنزل درصد پروتئين ها در امر تغذيه موجب رواج فراوان بيماريهائي نظير سل و ذات الريه و اسهال و تيفوئيد و غيره مي گردد.

آنچه بيشتر بايد در نظر گرفت موارد ترس آورتر ناشي از كمبودهاي شديد پروتئيني است؛ مواردي كه ممكن است نشانه بيماريهاي مشخص و غير قابل ترديدي باشند. آشكارترين نشانه هاي اين وضع هنگامي است كه موجود گرسنه دچار ورم هاي گرسنگي مي شود و در راه رفتن و حركات، بدريختي و بد تركيبي يك عروسك كهنه بد دوخت را پيدا مي كند؛ در نواحي گرسنه و بي غذا كه هر زمان نقصان مواد پروتئيني بحداعلي مي رسند، فراوان ديده مي شوند، افرادي كه از مرحله لاغري وحشت آور ناگهان شروع به افزايش وزن مي كنند صورتشان ورم مي كند و ساق هايشان بي اندازه كلفت مي شود و علت اين امر جمع شدن آبهائيست كه بر اثر فقدان مواد پروتئيني بوجود مي‎آورند. يكي از امراضي كه در نتيجه كمبود و نقص مواد پروتئيني در غذا بوجود مي‎‎آيد

و مخصوصا در مواقع جنگ و قحطي ها زياد ديده شده باسم Hypoproteinemia ناميده مي‎شود و ديگر بيماري است بنام Kusashiok or كه بنام (پسر قرمز) است و اول مرتبه در افريقا ديده شده و از اين جهت اطلاق شده كه رنگ پوست و موي بچه ها تغيير كرده و قرمز مي شوند و اغلب بچه ها بين 5 ماهگي تا 6 سالگي باين بيماري مبتلا مي‎شوند و بندرت بهبود مي يابند. غالبا اين بچه ها از موقع تولد تا وقتي كه از شير مادر استفاده مي كردند بسيار سالم و زيبا و پرنشاط بوده و رشد جسمي و عقلي آنان به هيچ وجه از همسن هاي اروپائي خود كمتر نبود ولي بمحض اينكه به علتي و مخصوصا تولد اولد ديگر آنان را از شير مي گرفتند چون رژيم غذائي كه جانشين شير مادر مي شد رژيمي بود كه از لحاظ پروتئيني بسيار فقير و حاوي مقدار زيادي مواد نشاسته بود لذا كودك باين بيماري مبتلا مي شد.

مواد قنـدي
گفته شد يكي از موادي كه در بدن ايجاد حرارت و نيرو مي كند مواد قندي است و ساده تريـن عذاها مـواد قنـدي هستند كـه در بـدن كـاملا قابل جـذب هستـند. از قنـدها لـولـز
( قند، ميوه، عسل) ساكارز ( قند نيشكر و چغندر) لاكتوز ( قند شير ) به گلوگز تبديل شده وارد خون مي گردند با وجوديكه اينكه موادي قندي سهل الهضم اند يعني بسرعت هضم و جذب مي شوند معذلك در مصرف اين مواد نبايد زياده روي كرد زيرا اگر غذاي انسان منحصر به مواد قندي شود، طبعا ساير مواد لازم به بدن نمي رسد و عوارض گوناگون كه ناشي از كمبود مواد غذائي است در بدن آشكار مي گردد ولي بهنگام ضرورت و مواقعيكه بدن احتياج فوري به آب يا غذا دارد مي توان شربت قند يا سرم گلوگز بكار برد.

هم چنين نظر باينكه در خون به نسبت يك در هزار قند وجود دارد بنابراين در موارد كم غذائي ممكن است مقدار قند خون پائين آمده و در نتيجه عوارضي از قبيل طپش قلب و پريدگي رنگ و بي حسي اعضاء و اختلالات مغزي پديد آيد، در اين موارد براي از بين بردن آن مي توان فورا به مريض شربت قند داد.
سلولهاي مغزي و عضله قلب براي انقباضات لاينقطع خود احتياج فراوان بگلوكز دارد و هنگامي كه مواد قندي كافي براي مدتي به بدن نرسد بطوريكه در بالا گفتيم عوارض قلبي ظاهر مي‎گردد.

خواص يك روغن مطلوب
قابل هضم بودن، تامين آسيدهاي چرپ ضروري بدن، ميزان راسب شدن در اعضاء و بالاخره عاري بودن از ناخالصي هاي مضر از خواص مهمي است كه وجه متمايز بين يك روغن خوراكي قابل قبول از نوع مردود آن است.
در خواص مهم غذائي يك چربي يا روغن مطالب زير مورد بحث قرار مي گيرد :
1 ـ دارا بودن مقدار كافي آسيدهاي چربي ضروري براي بدن
2 ـ دارا بودن مقدار كافي آسيدهاي اشباع نشده.
3 ـ قابل توجه هضم بودن
4 ـ عاري بودن از ناخالصي مضر

خواصي كه يك چربي بايد دارا باشد عده بستگي به نوع آسيدهاي چرب و ساختمان ملكولي چربي و حتي درجه خلوص روغن و نيز منبع تهيه آن دارد. از آن جمله اثر آن در موقع پخت و پز و انحلال ويتامين ها است، هر روغني چه حيواني و چه نباتي ارزش غذائي معدال 9 كالري در گرم داراست، تمام روغنهاي خوب داراي خواص مشابهي در پخت و پز بوده و حلال خوبي براي ويتامين ها مي باشند.

اثر كمبود چربي ها
1 ـ در اثر كمبود چربي ها ذخيره چربي بدن از بين مي رود در نتيجه مقاومت شخص در مقابل سرما كم مي شود و شخص ضعيف و لاغر مي گردد.
2 ـ بدن دچار عوارض ناشي از كمبود ويتامين هاي محلول در چربي مي گردد.
3 ـ اندام هاي داخلي پائين مي افتد.
4 ـ پوست نرمي و لطافت خود را از دست داده بنابراين از لحاظ زيبائي نيز بشخص لطمه وارد مي كند.

ويتامين ها
يكي ديگر از مواد مركب كننده غذاها ويتامين ها مي باشند. ويتامين ها موادي هستند كه مقدار كم آنها براي رشد و نمو وسالم بودن لازم است و بدون وجود آنها در غذاها نتيجه مطلوب حاصل نشده و اختلالات گوناگوني پديد خواهد آمد.
از ميان انواع گرسنگي ها كمبود و يا فقدان ويتامين ها تظاهرات متفاوت تر و گوناگوني از ساير انواع گرسنگي ها دارد.
نام ويتامين را در سال 1912 دكتر فانك Funk از دو كلمه ويتا كه بمعني زندگي و حيات است و آمينه Amine بوجود آورد.
بطور كلي مي شود اهميت ويتامين ها را بطور خلاصه بشرح زير بيان كرد‌:
1 ـ ويتامين ها جهت سلامت (تغذيه) اغلب سلولهاي بدن و حتي مي شود گفت جهت ادامه زندگي لازم بوده و كمبود آن ها پس از مدتي ايجاد بيماري هاي متنوع مي نمايد.

2 ـ اگر چه بطور كلي اين مواد بمقدار خيلي كم در تغذيه لازمند ولي همين مقدار كم بسيار ضروري و اساسي مي باشد.
3 ـ كمبود هر ويتامين علاوه بر علائم عمومي مشترك، بيماري مخصوصي بوچود مي‎آورد كه در نتيجه اغلب باعث از بين رفتن و از كار افتادن اعضاي ديگر شده و بطور كلي بيماريهاي خطرناك مي باشند.
4 ـ معمولا اگر ويتامين ها بمقدار زيادتر از ميزان احتياج خورده شود ضرري متوجه انسان نخواهد شد( مگر در مورد مصرف ويتامين D كه بعدا توضيح داده مي شود )
ويتامين ها بر دو نوع تقسيم شده اند :
1 ـ دسته محلول در آب
2 ـ دسته محلول در چربيها

ويتامين آ ـ A
ويتامين A كه در چربي محلول است در رشد و نمو كامل خيلي مهم بوده و يكي از ويتامين هاي بسيار ضروري و لازم براي بدن است و از خواص آن ازدياد مقاومت بدن در مقابل ميكربها است اين ويتامين در بهبود استخوانها و دندانها نيز تاثير دارد. مهم تر از تمام مواديكه گفته شد خاصيت اصلي اين ويتامين است كه چشم مي تواند در تغيير از يك نور زياد به نور كم تعادل خود را برقرار و حفظ نمايد زيرا اين ويتامين يكي از اجزاء تركيبي شبيكه چشم را تشكيل مي‎دهد. از زمان بقراط يك نوع بيماري چشم شناخته شده بود كه انسان را شب هنگام بكلي كورمي كردو شب كوري نام داشت و هميشه همراه با بهم خوردگي و خرابي كره چشم بود. در آن زمان براي درمان اين بيماري ورقه هائي از جگر تازه هر حيواني را كه در دسترس بودروي چشم مي گذاشتند. و گويا دو هزار سال زمان لازم بود تا بشر بتواند در آغاز قرن بيستم كشف كند ايز بيماري كه امروز كراتومالاسي ناميده مي شود يكي از تظاهرات خاص كمبود « ويتامين آ » مي باشد .اين ويتامين بجز چشم در ساير نقاط بدن نيز تاثيرات ديگري دارد كه كمبود آن اثراتي درغشاء مخاطي ، مجراي تنفسي و دستگاه گوارش و آلات تناسلي و خشكي پوست خواهد داشت .

ويتامين د ـ D
ويتامين D از ويتامين هاي محلول در چربي است در مقابل و حرارت و نور مقاومت دارد و نام ديگر آن « ويتامين آفتاب » و همچنين ويتامين « ضدراشيتيسم » است . اين ويتامين در رشد و نمو بسيار موثر بوده و عاملي است كه خصوصا در جذب كلسيم و فسفر بسيار مهم مي‎باشد. فقدان ويتامين « د » بصورت دو بيماري مشخص راشيتيسم و نرمي استخوان ظاهر
مي شود .

راشيتيسم ياريكتس Rickete يك بيماري كودكان كه علامت آن كجي و انحراف استخوانهاي بلند بدن بخصوص استخوان ساقبا است و هم جنين ممكن است استخوانهاي سر تغيير شكل بدهند يعني باندازه هاي غير عادي رشد كنند. كم خوني و خستگي دائمي نيز از علائم اين مرض بشمار مي آيند .
ازعلايم امليه كمبود آن بهانه گيري و عصبا نيت است كه اويل با عرق سرد پيشاني توام مي باشد و بعدا تغيير شكل استخوانها پيش مي آيد كه در جمجمه و سينه (مستعد ايتلا به بيماري سل ) و پشت و لگن خاصره ( ناراحتي در موقع وضع حمل ) بوجود مي آيد.
اما نرمي استخوان كه آ نرا Osteomalaeie مي نامند در حقيقت راشيتيسم بزرگسالان است در اين مرض اندك اندك استخوانها نرم مي شوند و زير بار بدن خم مي گردند و اين پديده همراه با دردهاي شديد است.

اين بيماري در زنان و مادران جوان كه زود شوهر كرده و بچه دار شده اند ديده مي شود؛ بچه هاي اين مادران يا بچه هايي هستند كه قبل از موعد مقرر بدنيا مي آيند مقدار كلسيم و فسفر بدنشان كمتر از حد معمول بود و با كمبود اين ويتامين به راشيتيم مبتلا خواهد شد اما براي بچه ها در تمام مدت نمو و براي زنان در مواقع بار داري و شير دادن ؛ تامين كامل اين ويتامين بسيار ضروري است؛ مقدار لازم آن در بچه ها به نسبت نمو و نوع غذا و وجود افتاب و وضع زندگي بچه فرق مي كند.

آفتاب بواسطه عمل اشعه ماورا بنفش خود موقعي كه روي پوست بدن مي تابد از كلسترول (Cholestrol) پوست؛ ويتامين D درست خواهد كرد و به همين جهت است كه اسم اين ويتامين را ويتامين آفتاب گذاردهاند؛ در مناطقي كه آفتاب كافي نيست ريكتس زياد ديده مي شود.
از طرف ديگر ابر و گرد و خاك و دودو لباس و شيشه معمولي پنجره اشعه ماورا بنفش را تصفيه كرده و مانع انجام اين فعل و انفعالات در روي پوست مي گردند.