دانلود مقاله فضایل اخلاقی

بخشی از مقاله

فضايل اخلاقي
اخلاص
اخلاص به معني «خالص كردن، ويژه كردن، ارادت صادق داشتن ...» است
بر اساس اين معني، مخلص كسي است، كه طاعات عبادات و تمامي اعمال صالح خود را از هرگونه آلودگي و آميختگي به غير خدا خالص كرده ، انگيزه اي جز تقرّب به درگاه خدا ندارد. از اين رو، فقط به او دل مي بندد و تعريف و تكذيب ديگران، در نظرش يكسان است و هدف از عبادت، جلب رضايت خالق است نه كس ديگر.

حضرت علي ـ عليه السلام ـ در اين باره فرمود:
«العبادة الخالصه أن لا يرجو الرّّجل إلاّ ربَّهُ، و لا يخاف إلا ذنبه»
عبادت خالص آن است كه مرد جز به پروردگارش اميدوار نبوده و جز از گناه خويش نهراسد.
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
«لا يصير العبد عبداً خالصاً لله عزََّوجلَّ حتّي يصير المدح و الذَّمُّ عنده سواء ً...»
انسان، بنده خالص خداي بزرگ نمي شود تا اينكه تعريف و تكذيب (ديگران) در نظرش يكسان باشد.

ارزش و اهمّيّت اخلاص
اخلاص، معيار ارزش عبادت، مقامي از مقامات مقرّبان الهي و هدف دين است. هر كس آن را يافت، موهبتي الهي نصيبش گشته كه به وسيله آن به مقامات بزرگي خواهد رسيد. چرا چنين نباشد، در حالي كه خداوند متعال، بندگانش را به آن امر كرده، مي فرمايد:
«فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ»

خدا را بخوانيد، در حالي كه تنها براي او در دين اخلاص مي ورزيد، اگر چه كافران را ناخوش آيد.
در سخنان پيشوايان معصوم، تعابير گوناگوني، از قبيل بهترين عبادت، ثمره عبادت، غايت دين، عبادت مقرّبان الهي و مانند آن دربار فضيلت اخلاص آمده است. در اهميت اخلاص همين بس كه شرط قبولي عمل است و اگر در عملي موجود نباشد، بي هدف و بي نتيجه خواهد بود. از اين رو، علي ـ عليه السلام ـ فرمود:

«من لم يصحب الإخلاص عمله لم يقبل»
عمل هر كس كه با اخلاص همراه نباشد، قبول نمي شود.
مراتب اخلاص

خالص كردن و پاكيزه نمودن عمل از غير خدا مراتبي دارد. هر چه درجه اخلاص بيشتر باشد، عمل ارزش بيشتري نزد خدا پيدا مي كند، به هدف و مقصد نزديك‌تر شده و شخص را زودتر به كمال مطلوب خود مي رساند و هر چه درجه اخلاص كمتر باشد، به همان اندازه از ارزش عمل كاسته شده و شخص از كمال مطلوب باز مي ماند و از اين رهگذر درجات مؤمنان در نزد خدا متفاوت خواهد بود، چنانچه پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و اله ـ فرمود:

«بالإخلاص تتفاضل مراتب المؤمنين»
درجات مؤمنان به وسيله اخلاص برتري مي يابد.
اينك براي رعايت اختصار، سه مرتبه از مراتب اخلاص را ذكر مي كنيم :
الف ـ خالص كردن عمل، به دليل ترس از عذاب روز قيامت،‌ كه گرچه عمل مخلصانه است، اما اين نوع عبادت، عبادت بردگان است.
ب ـ اخلاص در عمل، براي رسيدن به بهشت و آنچه در آن است مثل حورالعين، قصرهاي بهشتي و مانند آن؛ كه اين گونه مخلصانه عمل كردن نيز روشن اجيران است.

ج ـ تصفيه عمل از هر نوع شايبه اي، اعم از طمع به بهشت، ترس از جهنم، رضاي مخلوق و جلب قلوب آنها، طمع به مقاصد دنيوي و مانند آن، كه فقط منظور رضايت خداست.
اين مرتبه كه بالاترين مراتب اخلاص مي باشد، از آن كساني است كه غرق در محبت، عظمت و جمال الهي هستند و خدا را سزاوار پرستش يافته، عبادتش مي كنند و اين، عبادت آزادگان است .
راه هاي كسب اخلاص

همان گونه كه ذكر شد، اخلاص، پاكيزه كردن عمل از هرگونه آلودگي به غير خداست و انسان مخلص، در انجام عمل محرّكي غير از خداوند ندارد، فقط قصد تقرّب به خداست كه او را به كار وا مي دارد و بس. اين حالت، مقام بسيار بزرگي است و كسي مي تواند، به آن برسد كه غرق در محبّت خدا باشد، به حدّي كه در دلش براي محبت هاي دنيايي، جايي نبوده و اگر از خوراك، پوشاك، مسكن و امور مادي استفاده مي كند، به خاطر لذّت بردن از آنها نباشد، بلكه به خاطر آن باشد كه نيروي بيشتري براي عبادت خدا، به دست آورد.

حال چه كنيم كه به اين درجه از اخلاص برسيم؟
در سخنان پيشوايان معصوم، راه هايي براي رسيدن به اخلاص بيان شده كه به اختصار ذكر مي كنيم؛
الف ـ قطع طمع از غير خدا
امام باقر ـ عليه السلام ـ در اين باره مي فرمايد:
«بنده، پرستشگر واقعي خدا نمي شود، مگر آنكه از همه مخلوقات بريده و به او بپيوندد، آن گاه خداوند مي فرمايد: اين عمل خالص براي من است و به كرمش آن را مي پذيرد.»
ب ـ افزودن بر علم و يقين
علي ـ عليه السلام ـ در اين باره فرمود:
«ثمرة العلم إخلاص العمل »
اخلاص عمل، ثمره و ميوه علم است.
يعني هر چه آگاهي انسان از حقايق هستي بيشتر شود و به عظمت خالق و ناچيزي خود علم پيدا كند، اخلاص او بيشتر مي شود. و نيز فرمود:
«اخلاص العمل من قوّة اليقين...»

اخلاص عمل از قوت يقين است.
ج ـ كم كردن آرزوها
امير مؤمنان در اين زمينه فرمود:
«قلِّل الامال تخلص لك الأعمال »
آرزوها را كم كن، با اعمالت خالص گردد.
د ـ پرهيز از گناه و هواي نفس
پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و اله ـ فرمود:
«تمام الاخلاص اجتناب المحارم »

دوري كردن از كارهاي حرام كمال اخلاص است.
آثار اخلاص
اخلاص، آثار ارزنده اي در سعادت انسان دارد كه برخي از آنها به شرح زير است؛
الف ـ تقرّب به خدا
حضرت علي ـ عليه السلام ـ در اين باره فرمود:
«تقرّب العبد إلي الله سبحانه بإخلاص نيَّته »
نزديك شدن بنده به خداي سبحان به سبب خالص كردن نيت اوست.
ب ـ امدادهاي الهي
اثر ديگر رعايت اخلاص، ياري، پشتيباني و امدادهاي الهي در زندگي فرد مخلص است. حضرت فاطمه زهرا (س) فرمود
«من أصعد إلي الله خالص عبادته، أهبط الله إليه أفضل مصلحته »
كسي كه عبادت خالصانه اش را به سوي خدا بالا بفرستد، خداوند بهترين مصلحتش را به سوي او فرو خواهد فرستاد.
ج ـ بصيرت و حكمت

از ديگر آثار رعايت اخلاص، اعطاي روشن بيني، بصيرت، حكمت و معيار شناسايي حق و باطل از جانب خدا به فرد مخلص است، بگونه اي كه اين اثر در تمام برخوردهاي او به روشني ديده مي شود. چنانچه رسول خدا ـ صلي الله عليه و اله ـ فرمود:
«ما أخلص عبد لله عزَّوجلّ أربعين صباحاً إلاّ جرت ينابيع الحكمة من قلبه علي لسانه »
هيچ بنده اي براي خدا چهل روز اخلاص نورزيد، مگر اينكه چشمه هاي حكمت از قلب او، بر زبانش جاري گرديد.

همچنين حضرت علي ـ عليه السلام ـ فرمود:
«عند تحقيق الإخلاص تستنير البصائر »
همگام محقق شدن اخلاص، ديدگاهها نوراني مي شوند.
د ـ پيروزي و موفّقيّت
موفقيت در كارها، يكي ديگر از آثار اخلاص است. علي ـ عليه السلام ـ دراين باره فرمود: «في إخلاص النّيّات نجاح الأمور »

موفقيت در كارها، به خالص كردن نيتهاست.
ه ـ هيبت و شوكت
انسان مخلص بر اثر رعايت اخلاص، چنان هيبتي به دست مي آورد كه حتي همه جنبندگان، حيوانات وحشي و پرندگان نيز از هيبت و شوكت او مي هراسند، چنانچه امام صادق ـ عليه السلام ـ دراين باره فرمود:

«إنّ المؤمن ليخشع له كلّ شيءٍ و يهابه كلّ شيءٍ ثمّ قال: إذا كان مخلصاً لله أخاف الله منه كلّ شيءٍ حتّي هوامّ الأرض و سباعها و طير السّماء »
همانا همه چيز براي مومن خشوع مي كند و او را بزرگ و باشكوه مي دارد. سپس فرمود: هرگاه مومن، مخلص خدا شد خداوند همه چيز را از او مي ترساند حتي جنبندگان و درندگان زمين و پرندگان آسمان را.

عابدان مخلص
پس از بيان آثار اخلاص، اكنون به معرفي نمونه هايي از انسانهاي پاكباخته كه درون و برون خود را از هر آلودگي، پاك و مبرّا كرده اند، مي پردازيم، باشد تا اين راه يافتگان به عالم بقا را سرمشق و الگو قرار داده، از آنان شيوه اخلاص بياموزيم.
خداي تعالي در حديث قدسي فرمود:
«الإخلاص سرُّ من أسراري إستودعته قلب من أحببت من عبادي »

اخلاص، سرّي از اسرار من است كه در دل بندگان محبوب خويش به امانت نهاده ام.
اگر كسي به باين مرتبه دست يافت، بزرگترين نعمت الهي نصيبش شده است گويند:
«روزي سيد بحرالعلوم (ره) را شاگردانش خندان و متبسّم ديدند. سبب پرسيدند در پاسخ گفت: پس از بيست و پنج سال مجاهدت، اكنون كه در خود نگريستم، ديدم ديگر اعمالم ريايي نيست و توانسته‌ام به رفع آن موفّق گردم .»

در مورد امام خميني قدس سرّه گفته اند:
«از روز جواني كه به مقام اجتهاد رسيد، تا روزي كه بر كرسي قيادت و امامت نشست در راه شناساندن خود و به دست آوردن مقام و مسند، كوچكترين گامي برنداشت.»
هر كه با خدا باشد، خدا همراه اوست. اين عظمت و قدرت و شوكتي كه امام خميني (ره) در دنيا كسب كرده، نه به خاطر تلاش براي خودش بود، بلكه اين نتيجه اخلاص، سعي و تلاش براي انجام فرمان خدا بود كه او را به آن مرتبه و مقام رساند.
«درباره ميرزاي بزرگ شيرازي نقل شده هنگامي كه شاگردان شيخ انصاري پس از درگذشت شيخ با اصرار فراوان ميرزا را وادار به قبول اين مسؤوليت كردند. قطرات اشك بر گونه و ريش مباركش جاري شد و سوگند ياد كرد كه هرگز به ذهنم خطور نكرده بود كه روزي اين مسؤوليت عظيم بر دوشم مي آيد.»

درباره فرزند وحيد بهبهاني كه نامش عبدالحسين بود نوشته اند:
«در كربلا متولد شده خدمت پدرش علوم ديني و شرعي را تحصيل كرد و در عصر آن مرحوم مرجع مردم در مسائل شرعي شد. وحيد بهبهاني اجازه مبسوط به ايشان داد و مردم را به رجوع و استفتا از خدمتش حكم فرمود. پس از رحلت پدر، مردم، علما و مؤمنين از او خواهش كردند كه به جاي آقا نماز بخواند. پس از اصرار، چند روزي مشغول امامت شد و مأمومين فراواني حاضر مي شدند پس از دو ماه، ديگر نيامد و گفت: امامت مقامي است عظيم و تحمّل آن بر من مشكل است و با آن زهد و تقوا، كناره گرفت.»

اخلاق نيكو
حسن خلق دو معنا دارد: معناي عام ومعناي خاص.
حسن خلق به معناي عام عبارت است از مجموعه خصلت هاي پسنديده اي كه لازم است انسان روح خود را به آنها بيارايد.
حسن خلق به معناي خاص عبارت است از خوشرويي، خوشرفتاري، حسن معاشرت و برخورد پسنديده با ديگران. امام صادق ـ عليه السلام ـ در بيان حسن خلق به معناي خاص فرمود:
«تُلَيِّنُ جانِبَكَ وَ تُطَيِّبُ كَلامَكَ وَ تَلْقي اَخاكَ بِبِِشرٍ حَسَنٍِ »
حسن خلق آن است كه برخوردت را نرم كني و سخنت را پاكيزه سازي و برادرت را با خوشرويي ديدار نمايي.
در كتاب هاي اخلاق و روايات اسلامي هر جا سخن از حسن خلق است، اغلب مراد، همين معناي دوم است.

جايگاه حسن خلق در اسلام
دين مقدس اسلام، همواره پيروان خود را به نرمخويي و ملايمت در رفتار با ديگران دعوت مي كند و آنان را از درشتي و تندخويي باز مي دارد. قرآن كريم در ستايش پيغمبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ مي فرمايد:
«اِنَّكَ لَعَلي خُلُقٍ عَظيمٍ »
بدرستي كه تو به اخلاق پسنديده و بزرگي آراسته شده اي.
حسن خلق و گشاده رويي از بارزترين صفاتي است كه در معاشرت هاي اجتماعي باعث نفوذ محبت شده و در تأثير سخن اثري شگفت انگيز دارد. به همين جهت خداي مهربان، پيامبران و سفيران خود را انسان هايي عطوف و نرمخو قرار داد تا بهتر بتوانند در مردم اثر گذارند و آنان را به

سوي خود جذب نمايند. اين مردان بزرگ براي تحقّق بخشيدن به اهداف‌ الهي خود، با برخورداري از حسن خلق و شرح صدر، چنان با ملايمت و گشاده رويي با مردم رو به رو مي شدند كه نه تنها هر انسان حقيقت جويي را به آساني شيفته خود مي ساختند و او را از زلال هدايت سيراب مي كردند، بلكه گاهي دشمنان را نيز شرمنده و منقلب مي كردند.

مصداق كامل اين فضيلت، وجود مقدّس رسول گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ است. قرآن كريم، اين مزيّت گرانبهاي اخلاقي را عنايتي بزرگ از سوي ذات مقدس خداوند دانسته، مي فرمايد:
«فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ‌لَو كُنْتَ فَظّاً غَليظَ الْقَلْبِ لانْفَضوُا مِنْ حَولِكَ »
در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرمخو شده اي و اگر خشن و سنگدل بودي، از گردت پراكنده مي شدند.

بسيار اتفاق مي افتاد كه افراد با قصد دشمني و به عنوان اهانت و اذيّت به حضور ايشان مي رفتند ولي در مراجعت مشاهده مي شد كه نه تنها اهانت نكرده اند بلكه با كمال صميميت اسلام را پذيرفته و پس از آن، رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ محبوب‌ترين فرد در نزد آنان به شمار مي رفت.
ارزشي كه اسلام براي انسان خوشرفتار قائل است، تنها به مؤمنان محدود نمي شود، بلكه غير آنان نيز اگر اين فضيلت را دارا باشند، از مزاياي ارزشي آن بهره مند مي شوند. در تاريخ چنين آمده است:

علي ـ عليه السلام ـ از سوي پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ مأمور شد تا با سه نفر كه براي كشتن ايشان هم پيمان شده بودند، پيكار كند. آن حضرت، يكي از سه نفر را كشت و دو نفر ديگر را اسير كرد و خدمت پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ آورد. پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ اسلام را بر آن دو عرضه كرد و چون نپذيرفتند، فرمان اعدام آنان را به جرم توطئه گري صادر كرد. در اين هنگام جبرئيل بر رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ نازل شد و عرض كرد: خداي متعال مي فرمايد، يكي از اين دو نفر را كه مردي خوش خلق و سخاوتمند است، عفو كن، پيامبر نيز از قتل او صرف نظر كرد، وقتي علّت عفو را به فرد مزبور اعلام كردند و دانست كه به خاطر داشتن اين دو صفت نيكو مورد عفو الهي واقع شده، شهادتين را گفت و اسلام آورد. رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ درباره اش فرمود:
او از كساني است كه خوشخويي و سخاوتش او را به سمت بهشت كشانيد .
حدود حسن خلق
از جمع بندي آيات و روايات و سيره معصومين ـ عليهم السّلام ـ به دست مي آيد. كه حسن خلق از نظر آيين مقدّس اسلام «ارزش ذاتي» دارد، چه در برخورد با مؤمن باشد و چه در برخورد با كافر، اكنون براي روشن شدن حدود حسن خلق، موضوع را از چند جهت بررسي مي كنيم:
الف ـ حسن خلق مؤمنان با يكديگر

بديهي است كه خوشرفتاري مؤمنان با يكديگر، يكي از ارزش هاي والاي اخلاقي به حساب مي آيد. قرآن كريم، ياران رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ را به اين صفت ستوده، مي فرمايد:
«مُحَمَّدٌ رَسوُلُ اللهِ وَ الَّذينَ مَعَهُ اَشِدّاءُ عَلَي الْكُفّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ...»
محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ فرستاده خداست و كساني كه با او هستند در برابر كفار سرسخت و در ميان خود مهربانند.
براساس اين آيه، مسلمانان بايد نسبت به عموم امّت، مهربان و دلسوز باشند، با آنان خوشرفتاري نمايند، به كمكشان بشتابند، در غم و شادي مردم سهيم باشند و با چهره اي متبسم، مؤدّب و خوشرويي با آنان رو به رو شوند و از اين راه سبب ترويج حسن خلق و پيوند با مردم شوند.
ب ـ با مجرمان و منحرفان

جرم و انحراف با روح شريعت، سر ناسازگاري دارد و از هر كس كه سر بزند زيانبار است و خردمندان موظند از آن جلوگيري كنند و عقل و شرع مي گويد؛ خنديدن به روي مجرم، كاري نابخردانه است. بنابراين مسلمانان ـ گرچه از خصلت زيباي حسن خلق برخوردارند ـ ولي مجرمان و منحرفان، شايسته چنين موهبتي نيستند و نبايد لبخند را تأييد اعمال ناشايست خود بدانند. بلكه در اين گونه موارد وظيفه اسلامي، عمل به نخستين مرحله نهي از منكر است كه رويگرداني و نشان دادن

حالت تنفّر و انزجار از عمل خلاف است و اگر خلافكار با ترشرويي و گرفتگي چهره ما دست از خلاف نكشد، نوبت به امر و نهي زباني مي رسد كه البته در اين مقام بايد مستدّل، محكم، منطقي و در عين حال با خوش خلقي و ادب، خلافكار را نصيحت و موعظه كنيم چنان كه قرآن مجيد مي فرمايد:
«اُدْعُ اِلي سَبيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ و جادِلْهُم بالَّتي هيَ اَحْسَنُ...»
با حكمت و اندرز نيكو، به راه پروردگارت دعوت كن و با آنها با نيكوترين وجه، مناظره نما.
در چنين مواردي بايد به ذكر آيه يا روايت يا طرح قانون و مقررات يا بيان صلاح و مصلحت فرد و مملكت، همين طور بازگو كردن آثار ناهنجار گناه و خلاف و پيامدهاي زيانبار آن، خلافكار را به

اشتباهي كه مرتكب شده واقف كرد تا آن را ترك گويد و بايد دانست كه حلاوت گفتار، خوشرويي، استدلال قوي و منطق در سخن و اخلاص و دلسوزي بيش از هر چيز ديگر برطرف مقابل تأثير مي گذارد و سبب اصلاح مي شود.
ج ـ خوش خلقي و پرهيز از چاپلوسي
متأسفانه بعضي به دليل عدم شناخت و آگاهي لازم، حسن خلق و رفتار نيكو را با تملّق و چاپلوسي اشتباه مي گيرند و به نا حقّ به مدح و ستايش صاحبان زور و زر مي پردازند و در برابر آنان كرنش و كوچكي مي كنند و شخصيت و ارزش والاي انساني خود را لگدكوب مي سازند و با كمال وقاحت نام اين رفتار ناشايست را حسن خلق و رفق و مدارا با مردم مي گذارند، نشانه چنين كساني آن است كه وقتي به افراد عادي و تهيدست مي رسند، گشاده رويي و نرمخويي را

فراموش مي كنند و حتّي چهره اي عبوس و خشن به خود مي گيرند. اين صفت ناپسند نه تنها يك ارزش نيست، بلكه گناهي بزرگ است كه موجب خشم خداوند مي شود. رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ در اين باره مي فرمايد: «اِذا مُدِحَ الْفاجِرُ اهْتَزَّ الْعَرشُ وَ‌ غَضِبَ الرَّبُّ »
هرگاه شخص فاجري ستايش شود، عرش الهي مي لرزد و خداوند خشمگين مي شود.
پس ضروري است كه در برخوردهاي اجتماعي خود، رفتار پسنديده را با چاپلوسي اشتباه نگيريم و افراد متخلّفي را كه گاه درصددند با چرب زباني و چاپلوسي، حق و باطل را بر ما مشتبه كنند، طرد كرده و خود را از نيرنگ آنان ايمن سازيم.

د ـ خوش خلقي و مزاح
يكي ديگر از موضوعات مرتبط با حسن خلق، بحث مزاح است. بايد دانست كه مزاح و شوخي در حدّي كه موجب زدودن غم و اندوه و شاد كردن مؤمن باشد و به گناه و افراط و جسارت و سخنان زشت و دور از ادب كشيده نشود، عملي پسنديده است. آنچه در اين باره از پيشوايان دين به ما رسيده، در همين محدوده است. پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود:
«اِنّي لَاَمْزَحُ وَ لا اَقوُلُ اِلّا حَقّاً »
من شوخي مي كنم، ولي جز سخن حق نمي گويم.
شخصي به نام يونس شيباني مي گويد: حضرت صادق ـ عليه السلام ـ از من پرسيد: مزاح شما با يكديگر چگونه است؟ عرض كردم بسيار اندك! حضرت فرمود: «اين گونه نباشيد، چراكه مزاح كردن از حسن خلق است و تو مي تواني به وسيله آن برادر ديني ات را شادمان كني. پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ نيز با افراد شوخي مي كرد و منظورش شادكردن آنان بود .»

هـ ـ حسن خلق آري، بي تفاوتي نه!
از نظر اسلام، حسن خلق هرگز به اين معنا نيست كه اگر با منكري رو به رو شديم، در برابر آن سكوت كرده، لبخند بزنيم، يا در برابر اعمال زشت ديگران واكنش منفي نشان ندهيم. زيرا برخورد منفي و توأم با تندي و خشونت، زماني مذموم و ناپسند است كه پاي بي اعتنايي به دين و ارزش هاي والاي آن در ميان نباشد وگرنه رنجيدن نزديك ترين افراد به انسان نيز اگر به دليل حفظ ارزش ها و پايبندي به آن باشد، نه تنها زشت نيست، بلكه در رديف مهم ترين وظايف شرعي و از مراتب نهي از منكر است.

به فرموده امام علي ـ عليه السلام ـ :
«اَمَرنا رَسوُلُ اللهِ ـ صلي الله عليه و آله ـ اَنْ نَلْقي اَهْلَ الُمَعاصي بِوُجوُهٍ مُكْفَهِرَّةٍ »
پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ به ما دستور داده است كه با معصيت كاران با چهره هاي عبوس روبه رو شويم.
آثار و فوايد حسن خلق

حسن خلق داراي آثار و فوايد فراواني است. با بهره گيري از فرموده هاي پيشوايان بزرگوار اسلام به شمّه اي از آنها اشاره مي كنيم:
الف ـ آثار دنيوي
1- پيوندهاي دوستي را محكم و پايدار مي كند. پيامبرگرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود:
«حُسْنُ الْخُلْقِ يُثَبِّتُ الْمَوَدَّة »
خوشرويي دوستي را پايدار مي كند.
2- موجب آبادي سرزمين ها و طول عمر مي گردد. امام صادق ـ عليه السلام ـ در اين باره فرمود:
«اِنَّ الْبِرَّ وَ حُسْنَ الْخُلْقِ يَعْمُرانِ الدَّيارَ‌ وَ يَزيدانِ‌فِي الْاَعْمار ِ»
بدرستي كه نيكوكاري و خوش خلقي، سرزمين ها را آباد مي كند و بر عمرها مي افزايد.
3- روزي را زياد مي كند. به بيان علي ـ عليه السلام ـ :
«في سِعَةِ الْاَخلاقِ كُنُوزُ الْاَرزاقِ »

گنجينه هاي روزي در نرمخويي و گشاده رويي است.
4- موقعيت اجتماعي انسان را بهبود مي بخشد. همان حضرت مي فرمايد:
«كَمْ مِنْ وَضيعٍ رَفَعَهُ حُسْنُ خُلْقِهِ »
چه بسيار فرد بي مقداري كه خوشرويي اش او را برتري بخشيده است.
5- مشكلات و ناهمواري هاي زندگي را هموار مي سازد؛ همان امام فرمود:
«مَنْ حَسُنَ خُلْقُهُ سَهُلَتْ لَهُ طُرُقُهُ »
هركس خلقش نيكو شد، راه هاي زندگي برايش هموار مي گردد.
ب ـ آثار اخروي

1. موجب نيل به درجات عالي مي شود؛ پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود:
«اِنَّ الْعَبْدَ لَيَبْلُغُ بِحُسْنِ خُلْقِهِ عَظيمَ دَرجاتِ الاخِرَةِ وَ اَشْرَفَ‌ الْمَنازِلِ وَ اِنَّهُ ضَعيفُ الْعِبادَة ِ»
به درستي كه بنده، در سايه خوش خلقي خود به درجات بزرگ و مقامات والايي در آخرت مي رسد، با آنكه عبادتش ضعيف است.
2. حساب را آسان مي كند؛ امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد:
«حَسَّنْ خُلْقَكَ يُخَفِّفِ اللهُ حِسابَكَ »

اخلاقت را نيكو كن تا خداوند حسابت را آسان كند.
3. آمرزش گناهان؛ امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
«اِنَّ الْخُلْقَ الْحَسَنَ يُميثُ الْخَطيئَةَ كَما تُميثُ الشَّمْسُ الْجَليدَ »
بدرستي كه اخلاق نيكو لغزش ها را ذوب مي كند همان گونه كه آفتاب يخ را.